مقدمه: در طبّ سنّتی و نوین، گیاهان داروئی و عصاره‌ی آن‌ها دارای کاربردهایی در تغذیه، پزشکی و صنعت می‌باشند. ضدّ اکسایش‌ها شامل ترکیباتی هستند که با احیا کردن موجب جلوگیری از روند اکسیداسیون در سلول می‌شوند. گیاه گل گاوزبان (Echium amoenum L.) در مناطق کوهستانی مازندران می‌روید و در طبّ سنّتی، اثرات بیولوژیک متفاوتی چون آرام‌بخشی، ضدّ التهاب، ضدّ افسردگی و خواص پیشگیری‌کننده‌ی سرطانی را دارد. هدف از این مطالعه بررسی محتوای تام فنلی و فلاونوئیدی و همچنین میزان فعّالیت ضدّ اکسایشی این گیاه است.

مواد و روش­ها: در این مطالعه‌ی تجربی - آزمایشگاهی، محتوای تام فنلی عصاره‌ی متانولی اندام هوایی گل گاوزبان با استفاده از واکنش­گر فولین- سیوکالتیو در طول موج 760 نانومتر و محتوای تام فلاونوئیدی این عصاره با استفاده از معرّف آلومینیوم کلراید در طول موج 420 نانومتر سنجیده شد، سپس فعّالیت ضدّ اکسایشی عصاره در غلظت‌های متفاوت تهیه شد؛ در نهایت، محتواها به همراه فعّالیت ضدّ اکسایشی عصاره مورد ارزیابی قرار گرفتند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد محتوای تام فنلی برای عصاره‌ی گل گاوزبان µg gallic acid equivalent/ml 2±429 و محتوای فلاونوئید این عصاره µg quercetin equivalent/ml 52/1±56/148 است. در بررسی فعّالیت به دا­م­اندازی رادیکال با 2,2-diphenyl-1-picryl-hydrazylhydrate(DPPH)، غلظت مهاری 50% (IC50) µg/ml178/11تعیین گردید. در ارزیابی فعّالیت احیاکنندگی مشخص شد عصاره‌ی گل گاوزبان اثرات قوی‌تری نسبت به ویتامین C داشت. در سنجش به دا­م­اندازی نیتریک اکساید، درصد مهار در عصاره‌ی متانولی برابر 89/57% و قدرت شلاته­کردن آهن برابر 51/74% تعیین گردید که از نظر آماری تفاوت معنی‌داری با ویتامین C و کوئرستین به ترتیب به میزان (0/0473=p) و (0/0096=p) از خود نشان داد.

نتیجه‌گیری: نظر به نتایج حاصل، عصاره‌ی E.amoenum از خاصیت ضدّ اکسایشی قابل توجهی برخوردار بوده که باید بیش از قبل، مورد توجه قرار گیرد. همچنین عصاره‌ی گیاه به‌عنوان یک ترکیب آنتی‌اکسیدان با قابلیت رقابت با ویتامین C، می‌تواند در ساخت فرآورده‌های غذایی و داروئی مورد استفاده قرار گیرد.