آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 10، شماره 1 - ( 3-1399 )
جلد 10 شماره 1 صفحات 55-46 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Soltani Nejad S, Zeighami M, Beirami A, Amirifar A. Effect of Echium Amoenum on the Anxiety of College Students. cmja 2020; 10 (1) :46-55
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-732-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-732-fa.html
سلطانی نژاد سمیه، ضیغمی مریم، بیرامی اشرف، امیری فر احمدعلی. بررسی تأثیر گیاه گل گاوزبان بر اضطراب دانشجویان. فصلنامه طب مکمل. 1399; 10 (1) :46-55
سمیه سلطانی نژاد* 
1، مریم ضیغمی2 ، اشرف بیرامی3 ، احمدعلی امیری فر2
1، مریم ضیغمی2 ، اشرف بیرامی3 ، احمدعلی امیری فر2
1- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران. ، soltaninejad@yahoo.com
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.
متن کامل [PDF 3895 kb]
(2546 دریافت)
| چکیده (HTML) (3938 مشاهده)
References
Shahinfar J, Zeraati H, Nasimi F, Shojaei S. [Effect of medicinal plants on anxiety (Persian)]. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2017; 8(2):209-22. http://jiitm.ir/article-1-859-fa.html
World Health Organization. Mental health: Facing the challenges, building solutions [Internet]. 2005 [Updated 2005]. Available from: https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/mental-health/publications/2005/mental-health-facing-the-challenges,-building-solutions
Kalin NH. The critical relationship between anxiety and depression. The American Journal of Psychiatry. 2020; 177(5):365-7. [DOI:10.1176/appi.ajp.2020.20030305] [PMID]
Gholipour Baradari A, Mahdavi A, Shokri Afra Gh, Hoseini SH, Yazdani Cherati J, Emadi SA, et al . [Effect of zinc supplement on general health of ICU nurses (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2013; 23(98):76-85. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-1870-en.html
Mehrabizadeh Honarmand M, Atashafrouz A, Shahni Yeilagh M, Rezaie Sh. [Comparison of general health, job stress, and burnout among ordinary and mental-retarded-student schools’ teachers (Persian)]. Clinical Psychology & Personality. 2014; 20(9):53-64. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=208821
Saiiah Bargard M, Assadi SM, Amini H, Saiiah M, Akhondzadeh Sh, Kamalinejad M. [Efficacy of aqueous extract of Echium amoenum L. in the treatment of mild to moderate major depressive disorder: A randomized double blind clinical trial (Persian)]. Journal of Medicinal Plants. 2004; 2(10):61-8. http://jmp.ir/article-1-749-en.html
Amin GR, Bozorgi M, Khatamsaz M, Khalaj A, Zolfaghari B, Rahimi R, et al. [Gāvzabān (Persian)]. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2017; 8(1):139-45. http://jiitm.ir/article-1-851-fa.html
Saiiah Bargard M, Boostani H, Saiiah M, Fazileh F, Kamalinejad M, Akhondzadeh S. [Efficacy of aqueous extract of Echium amoenum L. in the treatment of mild to moderate obsessive - compulsive disorder (Persian)]. Journal of Medicinal Plants. 2005; 3(15):43-50. http://jmp.ir/article-1-697-en.html
Abed AR, Vaseghi G, Jafari E, Fattahian E, Babhadiashar N, Abed M. Echium amoenum Fisch. Et Mey: A review on its pharmacological and medicinal properties. Asian Journal of Medical and Pharmaceutical Researches. 2014; 4(1):21-3. https://www.researchgate.net/publication/259990521
Zarshenas MM, Dabaghian F, Moein MR. An overview on phytochemical and pharmacological aspects of Echium amoenum. The Natural Products Journal. 2016; 6(4):285-91. [DOI:10.2174/2210315506666160218232531]
Faryadyan P, Khosravi A, Faryadian S, Kashiri M, Valizadeh R. The aqueous extract of Ziziphora persica cause positive mood on depressive rat. Biomedical & Pharmacology Journal. 2014; 7(1):121-4. [DOI:10.13005/bpj/460]
Mahmoudi M, Shahidi S, Golmohammadi H, Mohammadi S. [The effect of Echium amoenum hydro-alcoholic extract on blood glucose level, lipid profile and lipoproteins in Streptozotocin-induced diabetic male rats (Persian)]. Journal of Advances in Medical and Biomedical Research. 2015; 23(97):72-81. http://zums.ac.ir/journal/article-1-3089-en.html
Salarifar MH, Pouretemad HR. [The relationship between metacognitive beliefs and anxiety and depression disorder (Persian)]. Yafteh. 2012; 13(4):29-38. http://yafte.lums.ac.ir/article-1-640-en.html
Javid Z, Hosseini SE. [Comparison of the effect of Echium amoenum with Buspironeon the anxiety of cruciate maze in adult male rats (Persian)]. Quarterly of the Horizon of Medical Sciences. 2016; 22(1):51-6. [DOI:10.18869/acadpub.hms.22.1.51]
Komaki AR, Rasouli B, Shahidi S. Anxiolytic effect of Borago officinalis (Boraginaceae) extract in male rats. Avicenna Journal of Neuropsychophysiology. 2015; 2(1):e27189. [DOI:10.17795/ajnpp-27189]
Masuod-Hamidi E, Khaksari M, Hojabri Kh. [The effects of aqueous extracts of Echium amoenum and Citrus aurantiflia on blood pressure and heart rate before and after phynelephrine injection in rat (Persian)]. Journal of Kerman University of Medical Sciences. 2011; 18(4):349-57. http://jkmu.kmu.ac.ir/article_16556.html
Rezaei K, Shahrokhi SS, Davoodzadeh M, Tarrahi MJ. [The effect of borage tea on urine and blood biochemistry on non-dialysis chronic renal failure patients (Persian)]. Yafteh. 2004; 6(1):11-6. http://yafte.lums.ac.ir/article-1-902-en.html
Hosseini A, Shariatifar N. [Effects of methanolic extract of Echium amoenum Fisch & Mey on seizure induced by picrotoxin in mice (Persian)]. Quarterly of the Horizon of Medical Sciences. 2004; 10(2):20-5. http://hms.gmu.ac.ir/article-1-264-en.html
Erfani N, Shahsavari A. [The effect of hypiran on anxiety among students in Karaj University’s dormitories (Persian)]. Nursing Development in Health. 2013; 3(4-5):77-84. http://ndhj.lums.ac.ir/article-1-94-en.html
Rezaei A, Rezaei-Dorostkar K, Pashazadeh M, Ahmadizadeh C, Jafari B. [A comparative study of sedative and anxiolytic effects of the Hypericum perforatumin and diazepam on rats (Persian)]. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2012; 13(8):e93758. https://sites.kowsarpub.com/zjrms/articles/93758.html
Stanley PF, Wan LF, Abdul Karim R. A randomized prospective placebo-controlled study of the effects of lavender aromatherapy on preoperative anxiety in cataract surgery patients. Journal of PeriAnesthesia Nursing. 2020; March. [DOI:10.1016/j.jopan.2019.12.004] [PMID]
Kuchta K, de Nicola P, Schmidt M. Randomized, dose‐controlled double‐blind trial: Efficacy of an ethanolic kava (Piper methysticum rhizome) extract for the treatment of anxiety in elderly patients. Traditional & Kampo Medicine. 2018; 5(1):3-10. [DOI:10.1002/tkm2.1079]
Horváth A, Montana M, Lanquart JP, Hubain P, Szűcs A, Linkowski P, et al. Effects of state and trait anxiety on sleep structure: A polysomnographic study in 1083 subjects. Psychiatry Research. 2016; 244:279-83. [DOI:10.1016/j.psychres.2016.03.001] [PMID]
Zamani N, Barahmand A, Farhadi M. [The effects of problem-solving training in reducing anxiety among a group of nursing students (Persian)]. Journal of Nursing Education. 2017; 6(3):56-61. [DOI:10.21859/jne-06038]
Blanco MM, Costa CARA, Freire AO, Santos Jr JG, Costa M. Neurobehavioral effect of essential oil of Cymbopogon citratus in mice. Phytomedicine. 2009; 16(2-3):265-70. [DOI:10.1016/j.phymed.2007.04.007] [PMID]
Salim S, Sarraj N, Taneja M, Saha K, Tejada-Simon MV, Chugh G. Moderate treadmill exercise prevents oxidative stress-induced anxiety-like behavior in rats. Behavioural Brain Research. 2010; 208(2):545-52. [DOI:10.1016/j.bbr.2009.12.039] [PMID]
متن کامل: (23777 مشاهده)
مقدمه
ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺎ ﭘﻴﺸـﻴﻨﻪﺍی ﺗﺎﺭیخی، از دیرباز ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ محققین ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﺻﻮﻻً ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﺩﻭ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺗﺮﺱ ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻫمواره روبه‌رو بوده ﻭ سعی در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺭﺍﻩحل هایی ﺟﻬـﺖ تسکین و غلبه براین مشکل ﺑﻮﺩﻩ است [1].
بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود صد میلیون نفر اروپایی از اختلال اضطراب رنج می‌برند [2]. یک بررسی نشان داد 20 تا 70 درصد افراد اختلال اضطراب اجتماعی، 50 درصد اختلال هراس، 48 درصد استرس پس از سانحه و 43 درصد اضطراب عمومی را در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند [3]. تحقیقات امرکن نشان می‌دهد 9/56 درصد دانشجویان، دارای اضطراب بیش از حد و 9/21 درصد آنان دارای تأثیرات منفی اضطراب بر نتایج درسی وتحصیلی بوده‌اند [4].
ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻭﺍﻛﻨﺶ ﻃﺒﻴﻌـی ﺑـﻪ فشارهای روانی‌ای است که دارای تأثیرات رفتاری، جسمی و ذهنی است. ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛـﻪ ﺍﺿـﻄﺮﺍﺏ ﻛـﻢ ﺑـﺮﺍی ﺣﻴـﺎﺕ ﻭ ﺯﻧـﺪگی ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ضروری بوده، اما با افزایش میزان اضطراب، زیان‌های جدی ﺑـﺮ ﺟﺴﻢ، ﺭﻭﺍﻥ، ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎعی، ﺣﺮﻓﻪ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭﺍﺭﺩ می‌شود ﻭ ﻓﺮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩﻥ یک ﺳﻼﻣﺖ کیفی طبیعی ﺩﺭ زندگی محروم می‌کند [1].
اختلالات اضطرابی باعث علائمی مانند خستگی زودرس، تحریک‌پذیری، انقباض عضلات، آشفتگی خواب و تخریب عملکرد اجتماعی و شغلی، بی‌علاقگی، عدم لذت، عدم تمرکز و توجه، گوشه‌گیری و بی‌قراری‌های مکرر می‌شود [2]؛ همچنین باعث واکنش‌های پرخاشگری و عصبانیت، اختلال گوارشی، بی‌اشتهایی و یا پرخوری، غمگینی و تمایل به تنهایی، هراس و وحشت‌های کاذب، کاهش درک وحافظه، تمایل به مصرف دخانیات، سرگیجه و حملات قلبی، دردهای پراکنده جسمی، سرماخوردگی و عفونت‌ها می‌شود [5].
اضطراب پاره‌ای مواقع موجب سازندگی و خلاقیت و در مواقعی دیگر، شکل مرضی می‌یابد [6] و نیاز به مداخله‌های جانبی برای کنترل و کاهش اثرات مخرب آن ضرورت می‌یابد. مداخلات متعددی برای کنترل اضطراب مطرح شده است؛ از جمله آن استفاده از گیاهان دارویی است. مصرف گیاهان در درمان بیماری‌ها، سابقه‌ای طولانی دارد؛ به گونه‌ای که امروز نیز به روش‌های مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند [7].
گیاه گاوزبان با نام علمی Echium amoenum به عنوان یک گیاه دارویی با اثرات متفاوت، به‌خصوص جهت کاهش اضطراب و مشکلات عصبی کاربرد دارد [8] و دارای پیشینه تاریخی مصرف در بین رومیان باستان برای ایجاد آرامش‌بخشی و بر طرف کردن مشکلات عصبی است؛ به گونه‌ای که ابوعلی سینا در کتاب قانون، از این گیاه به عنوان داروی نشاط‌آور و همچنین کاهنده تپش قلب و آرامش‌بخش نام برده است [9].
گیاه گاوزبان، گیاهی سرشار از ترکیباتی مثل فلاونوئیدها، ساپونین‌ها، ترپنوئیدهای غیراشباع و استرول‌هاست که فلاونوئیدها اثرات متوسط آرامش‌بخشی و ضداضطرابی دارند. مشتقات فلاونوئیدها به گیرنده‌های بنزودیازپینی متصل شده و خواص مشابه بنزودیازپین‌ها را از خود نشان می‌دهند [10].اثرات ﻓﺎﺭﻣﺎﻛﻮﻟﻮژیکی ﻭﻛﺎﺭﺑﺮﺩهای ﺩﺭﻣـﺎنی ﮔﻴـﺎﻩ گاوزبان ﺭﻭی ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫـﺎ ﻭ ﺣﻴﻮﺍﻧـﺎﺕ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸـﮕﺎﻫی نشان از تأیید ﻭﻳﮋگی‌‌های ﺿﺪﺑﺎﻛﺘﺮی و ﺿﺪﻭﻳـﺮﻭﺱ این گیاه دارد. همچنین این گیاه دارای اثرات کاهندگی ﺩﺭﺩ و تب، کاهندگی اضطراب و ﺍﻓﺴﺮدگی، ﺁنتیﺍﻛﺴـﻴﺪﺍﻥ، تقویت‌کننده سیستم ایمنی است [11]. گل‌های گیاه گاوزبان در بین مردم ایران در زمره داروهای فرح‌بخش و شادی‌آور قرار گرفته است و برای درمان‌های اضطراب، افسردگی، سرفه و ذات‌الریه مورد استفاده قرار می‌گیرد [12].
نتایج حاصل از پژوهش محمودی و همکاران نشان داد که تزریق عصاره آبی گاوزبان ایرانی به موش‌های صحرایی سوری نر در دُزهای 125 و 80 سبب اثرات ضداضطرابی شده است؛ همچنین هیچ مورتالیتی در دُزهای مختلف تزریق گزارش نشده است [13].
گرچه امروزه داروهای گیاهی به طور سنتی مورد استفاده بخشی از عموم جامعه قرار می‌گیرند و در مورد اثربخشی آن‌ها نیز اتفاق نظروجود دارد، ولی باید برای اثبات اثربخشی آن‌ها، مطالعات و پژوهش‌های علمی دقیقی صورت پذیرد؛ زیرا استفاده هرچه بیشتر از این مواد دارویی طبیعی نسبت به مواد صناعی با توجه به عوارض ناخواسته و جانبی آن‌ها و مقاومت‌های دارویی، منطقی به نظر می‌رسد. از سوی دیگر با گستردگی جوامع و بروز مشکلات متعدد در زندگی روزمره بشری و درنهایت ایجاد اضطراب با اثرات ناخوشایند و آزاردهنده، نیاز به کنترل آن، ایجاد و افزایش آرامش و درنتیجه بالا بردن کیفیت زندگی افراد ضرورت دارد. بر این اساس پژوهشگران با توجه به شواهد موجود در کتب سنتی در باب اثرات ضداضطرابی گل گاوزبان بر آن شدند که پژوهشی با هدف تعیین تأثیر گیاه گاوزبان بر اضطراب دانشجویان انجام دهند.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه کارآزمایی بالینی است که نمونه‌های آن در سال 1397 از بین دانشجویان پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی شهر کرمان انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل این موارد بود: تمایل به همکاری در پژوهش، رده سنی 19 سال به بالا، نداشتن سابقه بیماری جسمی خاص و مشکلات روحی و روانی حاد یا مزمن، عدم مصرف داروهای مکمل، عدم بارداری، بومی بودن، عدم سابقه مصرف مواد مخدر و سیگار، عدم مصرف هرگونه دارو طی دو هفته قبل از شروع تحقیق، عدم طلاق یا فوت اعضای خانواده و حادثه پراسترس و دارا بودن نمره بالای اضطراب در پرسش‌نامه اضطراب کتل.
40 نفر از دانشجویان با شرایط پیش‌گفته به روش تصادفی مبتنی بر معیارهای ورود انتخاب و با قرعه‌کشی به دو گروه20نفری تقسیم شدند. معیارهای خروج شامل مهاجرت در طول مطالعه، ابتلا به مشکلات جسمی و روحی در حین پژوهش، بارداری یا قصد بارداری بود. سیاح و همکاران در مطالعه تأثیر عصاره آبی گل گاوزبان در درمان اختلال افسردگی حجم نمونه 34 نفر و همچنین در تحقیق دیگری در رابطه با تأثیر همین عصاره بر وسواس اجباری حجم نمونه 33 نفر را در نظر گرفتند [8 ،6]. حجم نمونه با توجه مطالعات قبلی، با در نظر گرفتن 05/۰ خطای نوع اول و توان آزمون 80 درصد، 20 نفر برای هر گروه محاسبه شد.
بخش اول پرسش‌نامه برای سنجش مشخصات فردی شامل سن، جنس، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت مسکن و تعداد اعضای خانواده بود و بخش دوم، پرسش‌نامه اضطراب کتل بود. این پرسش‌نامه شامل 40 سؤال است که هر سؤال دارای نمره‌ای بین صفر تا دو است. نمره کل به‌دست‌آمده بین صفر تا 80 بود که این نمرات ابتدا به نمرات تراز شده بین صفر تا 10 تبدیل شدند و سپس شدت اضطراب برای نمرات ترازشده بین صفر تا 3 (افراد آرام) نمرات بین 4 تا 6 (افرادی که دارای درجات خفیفی اضطراب هستند) نمرات ترازشده بین 7 تا 8 (افرادی که به طور مشخص روان‌آزرده مضطرب هستند) و نمرات ترازشده بین 9 تا 10 (افرادی با درجات شدید اضطراب) در نظر گرفته شد. همچنین سه سطح اضطراب یعنی، اضطراب پنهان از حاصل جمع نمرات 20 سؤال اول پرسش‌نامه، اضطراب آشکار از حاصل جمع نمرات سؤال‌های 21 تا 40 پرسش‌نامه و اضطراب کل از حاصل جمع نمرات تمام سوالات به دست آمد (جدول شماره 1).
اعتبار این مقیاس که از طریق اجرای مجدد آن و به دفعات متعدد انجام گرفته، همیشه بالاتر از 70/0 بوده است. ضمناً، بازآزمایی مقیاس در پژوهشی که روی سه گروه نوروتیک، هیستریک و افراد بهنجار صورت گرفت، نتایج پایایی بیش از ۷۰/0را نشان داد. این پرسش‌نامه در سال 1367 در یک نمونه ایرانی شامل 977 دانشجوی دانشگاه تهران در دامنه سنی 18 تا 30 سال هنجاریابی شد. در پژوهش سالاری‌فر و پوراعتماد نیز اعتبار این پرسش‌نامه به روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که رضایت‌بخش بود. ضریب آلفای به‌دست‌آمده برای خرده‌مقیاس اضطراب صفت ٥٩/0، اضطراب حالت 69/0 و کل مقیاس 77/0 بود [14].
با رعایت تمام اصول اخلاقی، همچنین شرح هدف از انجام پژوهش، کسب رضایت‌‍‌نامه آگاهانه و کتبی جهت شرکت در پژوهش، محرمانه بودن اطلاعات، آزاد بودن از نظر شرکت یا عدم شرکت در مطالعه، به طور مقدماتی میزان اضطراب ارزیابی شد. آزمون نوبت اول از افراد هر دو گروه گرفته شد. با توجه به مطالعات سیاح و همکاران که در آن تأثیر دُز500 میلی‌گرم عصاره آبی گل گاوزبان روی انسان به مدت یک ماه بررسی شده بود و هیچ عارضه‌ای نداشت [8]، در این مطالعه به دلیل نوع مصرف به صورت دمنوش گل گاوزبان، یک گرم به صورت پودرشده استفاده شد؛ این پودر را در 250 سی‌سی آب جوش ریخته و بعد از گذشت 10 دقیقه دمنوش به صورت خوراکی و روزانه به مدت یک ماه مصرف شد. در این مدت هیچ‌یک از افراد از رژیم غذایی خاصی پیروی نمی‌کردند و هر روز پیامک یادآوری جهت مصرف برای نمونه‌های ارسال می‌شد. در پایان هفته‌های اول، دوم و سوم، نمونه‌ها جهت اطمینان از نحوه صحیح مصرف گیاه گاوزبان مورد ارزیابی قرار گرفتند و در پایان هفته چهارم مجدداً آزمون نوبت دوم انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 20 نرم‌افزار SPSS و آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار)و آمار استنباطی (آزمون کای دو، تی زوجی و مستقل، من یو ویتنی) انجام شد.
یافته‌ها
درمجموع 20 نمونه در گروه آزمایش و 20 نمونه در گروه کنترل مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین سن واحدهای پژوهش در گروه آزمایش 2/85±23/15 و درگروه کنترل 2/71±23/0 بود.آزمون تی مستقل نشان داد بین دو گروه از نظر سن اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (0/87=P). همچنین بین دو گروه آزمایش و کنترل از نظر متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت مسکن و تعداد اعضای خانواده اختلاف معنی‌داری وجود نداشت و دو گروه همگن بودند (جدول شماره 2).
ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺎ ﭘﻴﺸـﻴﻨﻪﺍی ﺗﺎﺭیخی، از دیرباز ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ محققین ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﺻﻮﻻً ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﺩﻭ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺗﺮﺱ ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻫمواره روبه‌رو بوده ﻭ سعی در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺭﺍﻩحل هایی ﺟﻬـﺖ تسکین و غلبه براین مشکل ﺑﻮﺩﻩ است [1].
بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود صد میلیون نفر اروپایی از اختلال اضطراب رنج می‌برند [2]. یک بررسی نشان داد 20 تا 70 درصد افراد اختلال اضطراب اجتماعی، 50 درصد اختلال هراس، 48 درصد استرس پس از سانحه و 43 درصد اضطراب عمومی را در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند [3]. تحقیقات امرکن نشان می‌دهد 9/56 درصد دانشجویان، دارای اضطراب بیش از حد و 9/21 درصد آنان دارای تأثیرات منفی اضطراب بر نتایج درسی وتحصیلی بوده‌اند [4].
ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻭﺍﻛﻨﺶ ﻃﺒﻴﻌـی ﺑـﻪ فشارهای روانی‌ای است که دارای تأثیرات رفتاری، جسمی و ذهنی است. ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛـﻪ ﺍﺿـﻄﺮﺍﺏ ﻛـﻢ ﺑـﺮﺍی ﺣﻴـﺎﺕ ﻭ ﺯﻧـﺪگی ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ضروری بوده، اما با افزایش میزان اضطراب، زیان‌های جدی ﺑـﺮ ﺟﺴﻢ، ﺭﻭﺍﻥ، ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎعی، ﺣﺮﻓﻪ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭﺍﺭﺩ می‌شود ﻭ ﻓﺮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩﻥ یک ﺳﻼﻣﺖ کیفی طبیعی ﺩﺭ زندگی محروم می‌کند [1].
اختلالات اضطرابی باعث علائمی مانند خستگی زودرس، تحریک‌پذیری، انقباض عضلات، آشفتگی خواب و تخریب عملکرد اجتماعی و شغلی، بی‌علاقگی، عدم لذت، عدم تمرکز و توجه، گوشه‌گیری و بی‌قراری‌های مکرر می‌شود [2]؛ همچنین باعث واکنش‌های پرخاشگری و عصبانیت، اختلال گوارشی، بی‌اشتهایی و یا پرخوری، غمگینی و تمایل به تنهایی، هراس و وحشت‌های کاذب، کاهش درک وحافظه، تمایل به مصرف دخانیات، سرگیجه و حملات قلبی، دردهای پراکنده جسمی، سرماخوردگی و عفونت‌ها می‌شود [5].
اضطراب پاره‌ای مواقع موجب سازندگی و خلاقیت و در مواقعی دیگر، شکل مرضی می‌یابد [6] و نیاز به مداخله‌های جانبی برای کنترل و کاهش اثرات مخرب آن ضرورت می‌یابد. مداخلات متعددی برای کنترل اضطراب مطرح شده است؛ از جمله آن استفاده از گیاهان دارویی است. مصرف گیاهان در درمان بیماری‌ها، سابقه‌ای طولانی دارد؛ به گونه‌ای که امروز نیز به روش‌های مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند [7].
گیاه گاوزبان با نام علمی Echium amoenum به عنوان یک گیاه دارویی با اثرات متفاوت، به‌خصوص جهت کاهش اضطراب و مشکلات عصبی کاربرد دارد [8] و دارای پیشینه تاریخی مصرف در بین رومیان باستان برای ایجاد آرامش‌بخشی و بر طرف کردن مشکلات عصبی است؛ به گونه‌ای که ابوعلی سینا در کتاب قانون، از این گیاه به عنوان داروی نشاط‌آور و همچنین کاهنده تپش قلب و آرامش‌بخش نام برده است [9].
گیاه گاوزبان، گیاهی سرشار از ترکیباتی مثل فلاونوئیدها، ساپونین‌ها، ترپنوئیدهای غیراشباع و استرول‌هاست که فلاونوئیدها اثرات متوسط آرامش‌بخشی و ضداضطرابی دارند. مشتقات فلاونوئیدها به گیرنده‌های بنزودیازپینی متصل شده و خواص مشابه بنزودیازپین‌ها را از خود نشان می‌دهند [10].اثرات ﻓﺎﺭﻣﺎﻛﻮﻟﻮژیکی ﻭﻛﺎﺭﺑﺮﺩهای ﺩﺭﻣـﺎنی ﮔﻴـﺎﻩ گاوزبان ﺭﻭی ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫـﺎ ﻭ ﺣﻴﻮﺍﻧـﺎﺕ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸـﮕﺎﻫی نشان از تأیید ﻭﻳﮋگی‌‌های ﺿﺪﺑﺎﻛﺘﺮی و ﺿﺪﻭﻳـﺮﻭﺱ این گیاه دارد. همچنین این گیاه دارای اثرات کاهندگی ﺩﺭﺩ و تب، کاهندگی اضطراب و ﺍﻓﺴﺮدگی، ﺁنتیﺍﻛﺴـﻴﺪﺍﻥ، تقویت‌کننده سیستم ایمنی است [11]. گل‌های گیاه گاوزبان در بین مردم ایران در زمره داروهای فرح‌بخش و شادی‌آور قرار گرفته است و برای درمان‌های اضطراب، افسردگی، سرفه و ذات‌الریه مورد استفاده قرار می‌گیرد [12].
نتایج حاصل از پژوهش محمودی و همکاران نشان داد که تزریق عصاره آبی گاوزبان ایرانی به موش‌های صحرایی سوری نر در دُزهای 125 و 80 سبب اثرات ضداضطرابی شده است؛ همچنین هیچ مورتالیتی در دُزهای مختلف تزریق گزارش نشده است [13].
گرچه امروزه داروهای گیاهی به طور سنتی مورد استفاده بخشی از عموم جامعه قرار می‌گیرند و در مورد اثربخشی آن‌ها نیز اتفاق نظروجود دارد، ولی باید برای اثبات اثربخشی آن‌ها، مطالعات و پژوهش‌های علمی دقیقی صورت پذیرد؛ زیرا استفاده هرچه بیشتر از این مواد دارویی طبیعی نسبت به مواد صناعی با توجه به عوارض ناخواسته و جانبی آن‌ها و مقاومت‌های دارویی، منطقی به نظر می‌رسد. از سوی دیگر با گستردگی جوامع و بروز مشکلات متعدد در زندگی روزمره بشری و درنهایت ایجاد اضطراب با اثرات ناخوشایند و آزاردهنده، نیاز به کنترل آن، ایجاد و افزایش آرامش و درنتیجه بالا بردن کیفیت زندگی افراد ضرورت دارد. بر این اساس پژوهشگران با توجه به شواهد موجود در کتب سنتی در باب اثرات ضداضطرابی گل گاوزبان بر آن شدند که پژوهشی با هدف تعیین تأثیر گیاه گاوزبان بر اضطراب دانشجویان انجام دهند.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه کارآزمایی بالینی است که نمونه‌های آن در سال 1397 از بین دانشجویان پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی شهر کرمان انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل این موارد بود: تمایل به همکاری در پژوهش، رده سنی 19 سال به بالا، نداشتن سابقه بیماری جسمی خاص و مشکلات روحی و روانی حاد یا مزمن، عدم مصرف داروهای مکمل، عدم بارداری، بومی بودن، عدم سابقه مصرف مواد مخدر و سیگار، عدم مصرف هرگونه دارو طی دو هفته قبل از شروع تحقیق، عدم طلاق یا فوت اعضای خانواده و حادثه پراسترس و دارا بودن نمره بالای اضطراب در پرسش‌نامه اضطراب کتل.
40 نفر از دانشجویان با شرایط پیش‌گفته به روش تصادفی مبتنی بر معیارهای ورود انتخاب و با قرعه‌کشی به دو گروه20نفری تقسیم شدند. معیارهای خروج شامل مهاجرت در طول مطالعه، ابتلا به مشکلات جسمی و روحی در حین پژوهش، بارداری یا قصد بارداری بود. سیاح و همکاران در مطالعه تأثیر عصاره آبی گل گاوزبان در درمان اختلال افسردگی حجم نمونه 34 نفر و همچنین در تحقیق دیگری در رابطه با تأثیر همین عصاره بر وسواس اجباری حجم نمونه 33 نفر را در نظر گرفتند [8 ،6]. حجم نمونه با توجه مطالعات قبلی، با در نظر گرفتن 05/۰ خطای نوع اول و توان آزمون 80 درصد، 20 نفر برای هر گروه محاسبه شد.
بخش اول پرسش‌نامه برای سنجش مشخصات فردی شامل سن، جنس، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت مسکن و تعداد اعضای خانواده بود و بخش دوم، پرسش‌نامه اضطراب کتل بود. این پرسش‌نامه شامل 40 سؤال است که هر سؤال دارای نمره‌ای بین صفر تا دو است. نمره کل به‌دست‌آمده بین صفر تا 80 بود که این نمرات ابتدا به نمرات تراز شده بین صفر تا 10 تبدیل شدند و سپس شدت اضطراب برای نمرات ترازشده بین صفر تا 3 (افراد آرام) نمرات بین 4 تا 6 (افرادی که دارای درجات خفیفی اضطراب هستند) نمرات ترازشده بین 7 تا 8 (افرادی که به طور مشخص روان‌آزرده مضطرب هستند) و نمرات ترازشده بین 9 تا 10 (افرادی با درجات شدید اضطراب) در نظر گرفته شد. همچنین سه سطح اضطراب یعنی، اضطراب پنهان از حاصل جمع نمرات 20 سؤال اول پرسش‌نامه، اضطراب آشکار از حاصل جمع نمرات سؤال‌های 21 تا 40 پرسش‌نامه و اضطراب کل از حاصل جمع نمرات تمام سوالات به دست آمد (جدول شماره 1).
اعتبار این مقیاس که از طریق اجرای مجدد آن و به دفعات متعدد انجام گرفته، همیشه بالاتر از 70/0 بوده است. ضمناً، بازآزمایی مقیاس در پژوهشی که روی سه گروه نوروتیک، هیستریک و افراد بهنجار صورت گرفت، نتایج پایایی بیش از ۷۰/0را نشان داد. این پرسش‌نامه در سال 1367 در یک نمونه ایرانی شامل 977 دانشجوی دانشگاه تهران در دامنه سنی 18 تا 30 سال هنجاریابی شد. در پژوهش سالاری‌فر و پوراعتماد نیز اعتبار این پرسش‌نامه به روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که رضایت‌بخش بود. ضریب آلفای به‌دست‌آمده برای خرده‌مقیاس اضطراب صفت ٥٩/0، اضطراب حالت 69/0 و کل مقیاس 77/0 بود [14].
با رعایت تمام اصول اخلاقی، همچنین شرح هدف از انجام پژوهش، کسب رضایت‌‍‌نامه آگاهانه و کتبی جهت شرکت در پژوهش، محرمانه بودن اطلاعات، آزاد بودن از نظر شرکت یا عدم شرکت در مطالعه، به طور مقدماتی میزان اضطراب ارزیابی شد. آزمون نوبت اول از افراد هر دو گروه گرفته شد. با توجه به مطالعات سیاح و همکاران که در آن تأثیر دُز500 میلی‌گرم عصاره آبی گل گاوزبان روی انسان به مدت یک ماه بررسی شده بود و هیچ عارضه‌ای نداشت [8]، در این مطالعه به دلیل نوع مصرف به صورت دمنوش گل گاوزبان، یک گرم به صورت پودرشده استفاده شد؛ این پودر را در 250 سی‌سی آب جوش ریخته و بعد از گذشت 10 دقیقه دمنوش به صورت خوراکی و روزانه به مدت یک ماه مصرف شد. در این مدت هیچ‌یک از افراد از رژیم غذایی خاصی پیروی نمی‌کردند و هر روز پیامک یادآوری جهت مصرف برای نمونه‌های ارسال می‌شد. در پایان هفته‌های اول، دوم و سوم، نمونه‌ها جهت اطمینان از نحوه صحیح مصرف گیاه گاوزبان مورد ارزیابی قرار گرفتند و در پایان هفته چهارم مجدداً آزمون نوبت دوم انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 20 نرم‌افزار SPSS و آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار)و آمار استنباطی (آزمون کای دو، تی زوجی و مستقل، من یو ویتنی) انجام شد.
یافته‌ها
درمجموع 20 نمونه در گروه آزمایش و 20 نمونه در گروه کنترل مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین سن واحدهای پژوهش در گروه آزمایش 2/85±23/15 و درگروه کنترل 2/71±23/0 بود.آزمون تی مستقل نشان داد بین دو گروه از نظر سن اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (0/87=P). همچنین بین دو گروه آزمایش و کنترل از نظر متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت مسکن و تعداد اعضای خانواده اختلاف معنی‌داری وجود نداشت و دو گروه همگن بودند (جدول شماره 2).
بحث
اضطراب یکی از مسائل بحرانی در عصر حاضر است که موجب افزایش مشکلات سلامتی و کاهش کیفیت زندگی افراد مبتلا می‌شود. امروزه داروهای شیمیایی متعددی جهت درمان اضطراب به کار برده می‌شود که هریک عوارض جانبی خاص خود را دارد. بهره‌گیری از داروهای گیاهی در کنار داروهای شیمیایی می‌تواند به درمان بسیاری از بیماری‌ها کمک کند. بحث این مقاله به دلیل کمبود منابع تحقیقاتی مشابه، با استفاده از مطالعات نزدیک به موضوع این پژوهش صورت گرفته است.
تجزیه و تحلیل آماری این تحقیق نشان داد میزان اضطراب دانشجویان در هر دو گروه قبل از مطالعه تقریباً یکسان بوده و اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. در حالی که بعد از مطالعه میانگین نمرات اضطراب آشکار در گروه آزمایش اختلاف معنی‌دار داشته است و این نشان می‌دهد میزان اضطراب آشکار پس از مصرف گیاه گاوزبان کاهش یافته است که این دلیلی بر تأثیر مثبت گیاه گاوزبان بر کاهش اضطراب است.
اضطراب یکی از مسائل بحرانی در عصر حاضر است که موجب افزایش مشکلات سلامتی و کاهش کیفیت زندگی افراد مبتلا می‌شود. امروزه داروهای شیمیایی متعددی جهت درمان اضطراب به کار برده می‌شود که هریک عوارض جانبی خاص خود را دارد. بهره‌گیری از داروهای گیاهی در کنار داروهای شیمیایی می‌تواند به درمان بسیاری از بیماری‌ها کمک کند. بحث این مقاله به دلیل کمبود منابع تحقیقاتی مشابه، با استفاده از مطالعات نزدیک به موضوع این پژوهش صورت گرفته است.
تجزیه و تحلیل آماری این تحقیق نشان داد میزان اضطراب دانشجویان در هر دو گروه قبل از مطالعه تقریباً یکسان بوده و اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. در حالی که بعد از مطالعه میانگین نمرات اضطراب آشکار در گروه آزمایش اختلاف معنی‌دار داشته است و این نشان می‌دهد میزان اضطراب آشکار پس از مصرف گیاه گاوزبان کاهش یافته است که این دلیلی بر تأثیر مثبت گیاه گاوزبان بر کاهش اضطراب است.
در این راستا تحقیقی نشان داد که عصاره گل گاوزبان در موش‌های صحرایی باعث کاهش رفتارهای شبه اضطرابی در آن‌ها می‌شود [15 ،12 ،6]. در تحقیق سیاح و همکاران بعد از استفاده از گیاه گاوزبان علائم اضطراب در موش کمتر شد [6]. در تحقیق دیگر نشان داده شد، عصاره آبی گل گاوزبان باعث کاهش فشار خون و ضربان قلب می‌شود [16]. تحقیقی دیگر نشان دادکه عصاره آبی گل گاوزبان باعث کاهش اختلال وسواس اجباری در افراد می‌شود [8]. همچنین با مصرف دمنوش گیاه گاوزبان می‌توان عملکرد کلیه‌ها را در افراد مبتلا به اختلال عملکردی بهبود بخشید [17].
تحقیقات حسینی و همکاران نشان داد که عصاره متانولی گل گاوزبان بر تشنج موش‌ها اثر دارد و اینکه گل گاوزبان خاصیت ضد‌تشنجی دارد [18]. تمام این تحقیقات نشان می‌دهندکه گاوزبان می‌تواند اضطراب و فشار خون و ضربان قلب را کاهش دهد و کارکرد کلیه‌ها را بهبود بخشد که با نتایج تحقیق حاضر همسوست و نشان می‌دهد که گل گاوزبان بر اضطراب و عوارض ناشی از آن اثر می‌گذارد.
یافته‌های تحقیقات دیگر نیز نشان داد مصرف سایر گیاهان می‌تواند در کاهش اضطراب مؤثر باشد. عرفانی و همکاران در بررسی تأثیر داروی گیاهی هایپیران بر اضطراب دانشجویان نشان دادند که بعد از مصرف دارو در گروه آزمایش، گیاه هایپیران تأثیر مثبت برکاهش اضطراب داشته است [19]. نتایج حاصله از پژوهش رضایی و همکاران نیز نشان داد که عصاره گل راعی دارای اثرات تسکینی و ضداضطرابی است [20]. استنلی و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند که رایحه اسطوخودوس اضطراب قبل از عمل در جراحی بیماران مبتلا به آب‌مروارید را کاهش می‌دهد [21]. کوچتا و همکاران نیز نشان دادند گیاه کاوا در افراد سالخورده باعث کاهش اختلالات اضطرابی می‌شود [22].
در رابطه با میانگین نمرات اضطراب پنهان در گروه آزمایش و کنترل، بعد از مطالعه اختلاف معنی‌داری بین دو گروه وجود نداشت و نشان داد گیاه گل گاوزبان تأثیری در تغییر رفتار و شخصیت فرد ندارد. اضطراب پنهان یک پاسخ مزمن و مداوم و نوعی از شخصیت فرد و نیازمند رفتاردرمانی است [23]. یافته‌های پژوهش‌های متعددی نشان دادندکه با آموزش‌های مؤثر بر رفتار می‌توان اضطراب پنهان را کاهش داد [24] و در این تحقیق هم گیاه گل گاوزبان بر بُعد پنهان اضطراب تأثیری نداشت.
در این تحقیق بین اضطراب کل در بین دو گروه اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد؛ هرچند اضطراب آشکار که زیرمجموعه اضطراب کل است در گروه آزمایش کاهش یافت؛ یعنی در مقایسه دو گروه، درمجموع گاوزبان باعث کاهش اضطراب کل نشده است. سایر تحقیقات نشان داد ترکیبات موجود در عصاره گل گاوزبان دارای ارزش دارویی است و در تنظیم رفتارهای حیوانات و درمان اضطراب ایجاد‌شده در آن‌ها مؤثر است [26 ،25]. سیاح و همکاران در مطالعه تأثیر عصاره آبی گاوزبان بر وسواس اجباری نشان دادند که در رابطه با میزان اضطراب در هفته صفر اختلاف بین دو گروه وجود نداشت، اما در هفته چهار و شش بین دو گروه تفاوت معنی‌داری وجود داشت و گروه آزمایش اضطراب کمتری را نشان داد [8]. با توجـه بـه ایـن مسئله که عموم جامعه در معـرض عوامـل تهدیدکننـده زیـادی برای اضطراب هستند، با فراهم‌سازی امکانات مناسب جهت بـه‌کارگیری روش‌های درمانی از جمله گیاه‌درمـانی می‌تـوان در جهت ارتقای سلامت روان جامعه گـام برداشـت و استفاده از گیاهان دارویـی می‌تواند تا حد زیادی موجب کاهش اضطراب در بیماران شود.
نتیجه‌گیری
مصرف گل گاوزبان در کاهش اضطراب می‌تواند مؤثر واقع شود. در افرادی که این گیاه را مصرف کردند کاهش اضطراب را مشاهده کردیم، اما در مقایسه دو گروه این کاهش قابل تأیید آماری نبود. محدودیت‌های این تحقیق تعداد کم پژوهش‌های انجام‌شده روی گل گاوزبان بود و نمی‌شد از آن‌ها در تحلیل و مقایسه پژوهش حاضر استفاده کرد. از آنجایی که نتایج این تحقیق تاحدودی تأثیر مثبت گل گاوزبان را بر اضطراب در گروه مداخله نشان داد، پیشنهاد می‌شود جهت تعیـین اثرات واقعی این گیاه دارویی پـژوهش‌هـای بیشتری با حجم نمونه بزرگ‌تری در گروهای مختلف انجام شود تا اثرات این گیاه بیشتر مشخص شود و نتایج آن در اقـدامات مـؤثر بـر اضطراب درسطح پیشـگیری و درمـان مورد استفاده قرار گیـرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله را کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان با کد اخلاق IR.KMU.REC.1397.499 تأیید کرد و نیز در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران با کد IRCT20130615013677N3 ثبت شد. در این مطالعه رضایت آگاهانه کتبی از بیماران گرفته شد. مفاد بیانیه هلسینکی در انجام مداخلات بالینی و اصول کمیته اخلاق نشر نیز رعایت شد.
حامی مالی
این پژوهش از سوی هیچ نهادی حمایت مالی نشده است و برگرفته از پایان‌نامه نیست.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی ایــن مقاله در تمام قسمت‌ها با یکدیگر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان در این مطالعه تعارض منافع وجود ندارد.
تحقیقات حسینی و همکاران نشان داد که عصاره متانولی گل گاوزبان بر تشنج موش‌ها اثر دارد و اینکه گل گاوزبان خاصیت ضد‌تشنجی دارد [18]. تمام این تحقیقات نشان می‌دهندکه گاوزبان می‌تواند اضطراب و فشار خون و ضربان قلب را کاهش دهد و کارکرد کلیه‌ها را بهبود بخشد که با نتایج تحقیق حاضر همسوست و نشان می‌دهد که گل گاوزبان بر اضطراب و عوارض ناشی از آن اثر می‌گذارد.
یافته‌های تحقیقات دیگر نیز نشان داد مصرف سایر گیاهان می‌تواند در کاهش اضطراب مؤثر باشد. عرفانی و همکاران در بررسی تأثیر داروی گیاهی هایپیران بر اضطراب دانشجویان نشان دادند که بعد از مصرف دارو در گروه آزمایش، گیاه هایپیران تأثیر مثبت برکاهش اضطراب داشته است [19]. نتایج حاصله از پژوهش رضایی و همکاران نیز نشان داد که عصاره گل راعی دارای اثرات تسکینی و ضداضطرابی است [20]. استنلی و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند که رایحه اسطوخودوس اضطراب قبل از عمل در جراحی بیماران مبتلا به آب‌مروارید را کاهش می‌دهد [21]. کوچتا و همکاران نیز نشان دادند گیاه کاوا در افراد سالخورده باعث کاهش اختلالات اضطرابی می‌شود [22].
در رابطه با میانگین نمرات اضطراب پنهان در گروه آزمایش و کنترل، بعد از مطالعه اختلاف معنی‌داری بین دو گروه وجود نداشت و نشان داد گیاه گل گاوزبان تأثیری در تغییر رفتار و شخصیت فرد ندارد. اضطراب پنهان یک پاسخ مزمن و مداوم و نوعی از شخصیت فرد و نیازمند رفتاردرمانی است [23]. یافته‌های پژوهش‌های متعددی نشان دادندکه با آموزش‌های مؤثر بر رفتار می‌توان اضطراب پنهان را کاهش داد [24] و در این تحقیق هم گیاه گل گاوزبان بر بُعد پنهان اضطراب تأثیری نداشت.
در این تحقیق بین اضطراب کل در بین دو گروه اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد؛ هرچند اضطراب آشکار که زیرمجموعه اضطراب کل است در گروه آزمایش کاهش یافت؛ یعنی در مقایسه دو گروه، درمجموع گاوزبان باعث کاهش اضطراب کل نشده است. سایر تحقیقات نشان داد ترکیبات موجود در عصاره گل گاوزبان دارای ارزش دارویی است و در تنظیم رفتارهای حیوانات و درمان اضطراب ایجاد‌شده در آن‌ها مؤثر است [26 ،25]. سیاح و همکاران در مطالعه تأثیر عصاره آبی گاوزبان بر وسواس اجباری نشان دادند که در رابطه با میزان اضطراب در هفته صفر اختلاف بین دو گروه وجود نداشت، اما در هفته چهار و شش بین دو گروه تفاوت معنی‌داری وجود داشت و گروه آزمایش اضطراب کمتری را نشان داد [8]. با توجـه بـه ایـن مسئله که عموم جامعه در معـرض عوامـل تهدیدکننـده زیـادی برای اضطراب هستند، با فراهم‌سازی امکانات مناسب جهت بـه‌کارگیری روش‌های درمانی از جمله گیاه‌درمـانی می‌تـوان در جهت ارتقای سلامت روان جامعه گـام برداشـت و استفاده از گیاهان دارویـی می‌تواند تا حد زیادی موجب کاهش اضطراب در بیماران شود.
نتیجه‌گیری
مصرف گل گاوزبان در کاهش اضطراب می‌تواند مؤثر واقع شود. در افرادی که این گیاه را مصرف کردند کاهش اضطراب را مشاهده کردیم، اما در مقایسه دو گروه این کاهش قابل تأیید آماری نبود. محدودیت‌های این تحقیق تعداد کم پژوهش‌های انجام‌شده روی گل گاوزبان بود و نمی‌شد از آن‌ها در تحلیل و مقایسه پژوهش حاضر استفاده کرد. از آنجایی که نتایج این تحقیق تاحدودی تأثیر مثبت گل گاوزبان را بر اضطراب در گروه مداخله نشان داد، پیشنهاد می‌شود جهت تعیـین اثرات واقعی این گیاه دارویی پـژوهش‌هـای بیشتری با حجم نمونه بزرگ‌تری در گروهای مختلف انجام شود تا اثرات این گیاه بیشتر مشخص شود و نتایج آن در اقـدامات مـؤثر بـر اضطراب درسطح پیشـگیری و درمـان مورد استفاده قرار گیـرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله را کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان با کد اخلاق IR.KMU.REC.1397.499 تأیید کرد و نیز در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران با کد IRCT20130615013677N3 ثبت شد. در این مطالعه رضایت آگاهانه کتبی از بیماران گرفته شد. مفاد بیانیه هلسینکی در انجام مداخلات بالینی و اصول کمیته اخلاق نشر نیز رعایت شد.
حامی مالی
این پژوهش از سوی هیچ نهادی حمایت مالی نشده است و برگرفته از پایان‌نامه نیست.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی ایــن مقاله در تمام قسمت‌ها با یکدیگر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان در این مطالعه تعارض منافع وجود ندارد.
References
Shahinfar J, Zeraati H, Nasimi F, Shojaei S. [Effect of medicinal plants on anxiety (Persian)]. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2017; 8(2):209-22. http://jiitm.ir/article-1-859-fa.html
World Health Organization. Mental health: Facing the challenges, building solutions [Internet]. 2005 [Updated 2005]. Available from: https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/mental-health/publications/2005/mental-health-facing-the-challenges,-building-solutions
Kalin NH. The critical relationship between anxiety and depression. The American Journal of Psychiatry. 2020; 177(5):365-7. [DOI:10.1176/appi.ajp.2020.20030305] [PMID]
Gholipour Baradari A, Mahdavi A, Shokri Afra Gh, Hoseini SH, Yazdani Cherati J, Emadi SA, et al . [Effect of zinc supplement on general health of ICU nurses (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2013; 23(98):76-85. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-1870-en.html
Mehrabizadeh Honarmand M, Atashafrouz A, Shahni Yeilagh M, Rezaie Sh. [Comparison of general health, job stress, and burnout among ordinary and mental-retarded-student schools’ teachers (Persian)]. Clinical Psychology & Personality. 2014; 20(9):53-64. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=208821
Saiiah Bargard M, Assadi SM, Amini H, Saiiah M, Akhondzadeh Sh, Kamalinejad M. [Efficacy of aqueous extract of Echium amoenum L. in the treatment of mild to moderate major depressive disorder: A randomized double blind clinical trial (Persian)]. Journal of Medicinal Plants. 2004; 2(10):61-8. http://jmp.ir/article-1-749-en.html
Amin GR, Bozorgi M, Khatamsaz M, Khalaj A, Zolfaghari B, Rahimi R, et al. [Gāvzabān (Persian)]. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2017; 8(1):139-45. http://jiitm.ir/article-1-851-fa.html
Saiiah Bargard M, Boostani H, Saiiah M, Fazileh F, Kamalinejad M, Akhondzadeh S. [Efficacy of aqueous extract of Echium amoenum L. in the treatment of mild to moderate obsessive - compulsive disorder (Persian)]. Journal of Medicinal Plants. 2005; 3(15):43-50. http://jmp.ir/article-1-697-en.html
Abed AR, Vaseghi G, Jafari E, Fattahian E, Babhadiashar N, Abed M. Echium amoenum Fisch. Et Mey: A review on its pharmacological and medicinal properties. Asian Journal of Medical and Pharmaceutical Researches. 2014; 4(1):21-3. https://www.researchgate.net/publication/259990521
Zarshenas MM, Dabaghian F, Moein MR. An overview on phytochemical and pharmacological aspects of Echium amoenum. The Natural Products Journal. 2016; 6(4):285-91. [DOI:10.2174/2210315506666160218232531]
Faryadyan P, Khosravi A, Faryadian S, Kashiri M, Valizadeh R. The aqueous extract of Ziziphora persica cause positive mood on depressive rat. Biomedical & Pharmacology Journal. 2014; 7(1):121-4. [DOI:10.13005/bpj/460]
Mahmoudi M, Shahidi S, Golmohammadi H, Mohammadi S. [The effect of Echium amoenum hydro-alcoholic extract on blood glucose level, lipid profile and lipoproteins in Streptozotocin-induced diabetic male rats (Persian)]. Journal of Advances in Medical and Biomedical Research. 2015; 23(97):72-81. http://zums.ac.ir/journal/article-1-3089-en.html
Salarifar MH, Pouretemad HR. [The relationship between metacognitive beliefs and anxiety and depression disorder (Persian)]. Yafteh. 2012; 13(4):29-38. http://yafte.lums.ac.ir/article-1-640-en.html
Javid Z, Hosseini SE. [Comparison of the effect of Echium amoenum with Buspironeon the anxiety of cruciate maze in adult male rats (Persian)]. Quarterly of the Horizon of Medical Sciences. 2016; 22(1):51-6. [DOI:10.18869/acadpub.hms.22.1.51]
Komaki AR, Rasouli B, Shahidi S. Anxiolytic effect of Borago officinalis (Boraginaceae) extract in male rats. Avicenna Journal of Neuropsychophysiology. 2015; 2(1):e27189. [DOI:10.17795/ajnpp-27189]
Masuod-Hamidi E, Khaksari M, Hojabri Kh. [The effects of aqueous extracts of Echium amoenum and Citrus aurantiflia on blood pressure and heart rate before and after phynelephrine injection in rat (Persian)]. Journal of Kerman University of Medical Sciences. 2011; 18(4):349-57. http://jkmu.kmu.ac.ir/article_16556.html
Rezaei K, Shahrokhi SS, Davoodzadeh M, Tarrahi MJ. [The effect of borage tea on urine and blood biochemistry on non-dialysis chronic renal failure patients (Persian)]. Yafteh. 2004; 6(1):11-6. http://yafte.lums.ac.ir/article-1-902-en.html
Hosseini A, Shariatifar N. [Effects of methanolic extract of Echium amoenum Fisch & Mey on seizure induced by picrotoxin in mice (Persian)]. Quarterly of the Horizon of Medical Sciences. 2004; 10(2):20-5. http://hms.gmu.ac.ir/article-1-264-en.html
Erfani N, Shahsavari A. [The effect of hypiran on anxiety among students in Karaj University’s dormitories (Persian)]. Nursing Development in Health. 2013; 3(4-5):77-84. http://ndhj.lums.ac.ir/article-1-94-en.html
Rezaei A, Rezaei-Dorostkar K, Pashazadeh M, Ahmadizadeh C, Jafari B. [A comparative study of sedative and anxiolytic effects of the Hypericum perforatumin and diazepam on rats (Persian)]. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2012; 13(8):e93758. https://sites.kowsarpub.com/zjrms/articles/93758.html
Stanley PF, Wan LF, Abdul Karim R. A randomized prospective placebo-controlled study of the effects of lavender aromatherapy on preoperative anxiety in cataract surgery patients. Journal of PeriAnesthesia Nursing. 2020; March. [DOI:10.1016/j.jopan.2019.12.004] [PMID]
Kuchta K, de Nicola P, Schmidt M. Randomized, dose‐controlled double‐blind trial: Efficacy of an ethanolic kava (Piper methysticum rhizome) extract for the treatment of anxiety in elderly patients. Traditional & Kampo Medicine. 2018; 5(1):3-10. [DOI:10.1002/tkm2.1079]
Horváth A, Montana M, Lanquart JP, Hubain P, Szűcs A, Linkowski P, et al. Effects of state and trait anxiety on sleep structure: A polysomnographic study in 1083 subjects. Psychiatry Research. 2016; 244:279-83. [DOI:10.1016/j.psychres.2016.03.001] [PMID]
Zamani N, Barahmand A, Farhadi M. [The effects of problem-solving training in reducing anxiety among a group of nursing students (Persian)]. Journal of Nursing Education. 2017; 6(3):56-61. [DOI:10.21859/jne-06038]
Blanco MM, Costa CARA, Freire AO, Santos Jr JG, Costa M. Neurobehavioral effect of essential oil of Cymbopogon citratus in mice. Phytomedicine. 2009; 16(2-3):265-70. [DOI:10.1016/j.phymed.2007.04.007] [PMID]
Salim S, Sarraj N, Taneja M, Saha K, Tejada-Simon MV, Chugh G. Moderate treadmill exercise prevents oxidative stress-induced anxiety-like behavior in rats. Behavioural Brain Research. 2010; 208(2):545-52. [DOI:10.1016/j.bbr.2009.12.039] [PMID]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
گیاهان دارویی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
