مقدمه
تعادل پرواکسیدانآنتیاکسیدان ناشی از تعادل پویای ایجادشده در شرایط هموستاز بین تولید و دفع رادیکالهای آزاد است. تغییر در تعادل بین تولید گونههای اکسیژن واکنشپذیر و سیستم آنتیاکسیدان میتواند موجب آسیب اکسیداتیو شود.
استرس اکسایشی شرایطی است که طی آن توازن میان مواد پراکسیدانآنتیاکسیدان مختل میشود. این شرایط نامساعد ممکن است باعث آسیب سلول و اجزای سازنده بافتهای بدن شود و در شرایط مختلف فیزیولوژیکی، ازجمله پیری، التهاب و بیماریهای قلبیعروقی افزایش مییابد [
1].
استرس اکسیداتیو باعث تخریب DNA و آپوپتوز شده و منجر به بیماری قلبیعروقی میشود. پیشرفت استرس اکسیداتیو یا عدم تعادل بین عوامل پیش اکسیدان و آنتیاکسیدان به نفع عوامل اکسیدانی یکی از مکانیسمهای درگیر در آسیب بافت قلب در بیماریهای قلبیعروقی است در این شرایط استرس اکسیداتیو با عدم تعادل بین تولید گونههای فعال اکسیژن یا نقص در سطوح آنتیاکسیدانی درونی و بیرونی ایجاد میشود.
این شرایط عدم تعادل، وخیم است و میتواند به آسیب سلولی و بافتی منجر شود. همچنین میتواند موجب تشدید شرایط در بیماریهای قلبیعروقی شود [
2]. یکی از مراحل ترمیمDNAبرداشت متیل از اتم O6- methylguanine ایجادشده تحت تأثیر عوامل آلکیلهکننده است [
3].
از سوی دیگر، افزایش غیرطبیعی پراکسیداسیون لیپیدی منجر به آسیب غشا و اندامکهای سلولی میشود. مالوندیآلدئید شکل اصلی آلدئید حاصل از پراکسیداسیون لیپید بافت است و به طور گستردهای به عنوان بیومارکر استرس اکسیداتیو و اختلالات متابولیکی جدی بالینی استفاده میشود [
4].
افزایش سطح بافتی مالوندیآلدئید معیاری حساس و اختصاصی در ارتباط با اتواکسیداسیون لیپیدی است و در شرایط افزایش یا کاهش مهار رادیکالهای آزاد حالت عدم تعادل در بیان پرواکسیدانی ایجاد میشود که به عنوان اساس و اصل پاتوژنز بیماریهای حاد و مزمن مطرح است. سیتوکروم اکسیدازC نیز مرحله نهایی در زنجیره انتقال الکترونهای میتوکندری را کاتالیز میکند و به عنوان یکی از مهمترین جایگاههای تنظیم فسفوریلاسیون اکسیداتیو محسوب میشود [
5].
شواهد نشان میدهد که تمرین هوازی با سازگاری با سیستمهای آنتیاکسیدانی، استرس اکسیداتیو را کاهش میدهد. این تمرینات توانایی بدن را برای مقابله با سیستمهای اکسیداتیو افزایش میدهد [
6].
سبک زندگی سالم با فعالیت بدنی منظم و عادات رژیم غذایی مناسب به کنترل وضعیت اکسیداتیو کمک میکند [
7]. افزایش بیان سوپراکسیددیسموتاز، کاتالاز و O-6- methylgua nine-DNA متیل ترانسفراز پس از بیست هفته آزمایش اختیاری نسبت به گروه کنترل مشاهد شده است [
8].
همچنین نتایج تحقیقی در زنان میانسال چاق نشان داد که دوازده هفته تمرین هوازی با کاهش غلظت سرمی مالوندیآلدئید و افزایش ظرفیت آنتیاکسیدانی میتواند به بهبود روند اکسیدانتیآنتیاکسیدانتی در بدن منجر شود [
9]. با این حال، هشت هفته تمرین تناوبی شدید تأثیری بر میزان فعالیت ظرفیت آنتیاکسیدانی تام پلاسما و همچنین غلظت مالوندیآلدئید بافت کبد موشهای صحرایی نر ویستار نداشت [
10].
از طرفی، با افزایش میزان استفاده از گیاهان در درمان بیماریها، نیاز به تحقیق برای به دست آوردن دادههای علمی و بالینی راجع به خصوصیات دارویی و درمانی این گیاهان و مکانیسم عمل آنها بیشتر احساس میشود؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که بتوان به واسطه استفاده توأمان تمرینات هوازی و مصرف مکملهای گیاهی استرس اکسیداتیو را کاهش داد.
گیاه خارخاسک با نام علمی تریبولوس ترستریس یک گیاه یک ساله خوابیده بومی است که در نواحی مدیترانه و نواحی گرم اروپا، آسیا، آمریکا، آفریقا و استرالیا به طور گسترده پراکنده شده است. این گیاه در طب سنتی چین، هند، عراق و همچنین ایران کاربرد بسیار داشته است.
مطالعات متعدد نشان میدهند که گیاه خارخاسک حاوی آلکالوئید، پلیفنلها، فلاونوئیدها و مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گوگرد، ازت و کلر قندهایی مانند گلوکز، آرابینوز و همچنین ساپونینهای استروئیدی و اسپارتیک اسید و گلوتامیک اسید است [
11].
این گیاه دارای فواید مختلفی، ازجمله خاصیت ضدمیکروبی، ضدباکتریایی و آنتیاکسیدانی است و در درمان بیماریهای قلبیعروقی نیز کاربرد دارد [
12]. استفاده طولانی مدت خارخاسک باعث گشاد شدن و بهبود شریانهای قلبی، بدون اثرات جانبی میشود [
13].
همچنین گزارش شده که تجویز عصاره گیاه خارخاسک موجب تعدیل شاخصهای پراکسیداسیون لیپیدی شامل سطح گلوتاتیون پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و مالوندیآلدئید میشود [
14].
با این حال، تاکنون اثرات این گیاه بر آسیب DNA بافتهای مختلف بدن، بهویژه قلب بررسی نشده است. پراکسید هیدروژن با ایجاد مسمومیت و افزایش فشار اکسیداتیو مکانیسمهای آنتیاکسیدانی را تضعیف میکند. این فرایند از طریق واسطههای گیرندههای ریانودین باعث آزاد شدن Ca++ در شبکه سارکوپلاسمی و آسیب به سلولهای قلب میشود [
15].
به خوبی مشخص شده که فعالیتهای بدنی منظم برای بهبود سلامت انسان مهم است. به طوری که فعالیت بدنی منظم جزء ضروری از یک شیوه زندگی سالم است و به پیشگیری و درمان بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبیعروقی کمک میکند.
همانطور که ذکر شد، عدم تعادل بین عوامل پرواکسیدانت و آنتیاکسیدانت باعث افزایش مارکرهای استرس اکسیداتیو خواهد شد که درنهایت عملکرد اکسایشی سلول را تحت تأثیر قرار میدهد.
با توجه به نقش بالقوه عصاره گیاه خارخاسک و تمرینات منظم بدنی برای مقابله با آسیب اکسیداتیو، تحقیق حاضر قصد دارد به بررسی اثر یک دوره تمرین هوازی به همراه مکمل هیدروالکلی خارخاسک بر نشانگرهای استرس اکسیداتیو میتوکندریایی بافت قلبی موشهای صحرای مسمومشده با پراکسید هیدروژن بپردازد.
مواد و روشها
پژوهش حاضر، یک مطالعه تجربی است که در آن امکان کنترل عوامل تأثیرگذار بر نتایج تحقیق بوده است. طرح تحقیق از نوع پسآزمون با گروه کنترل است که با تأیید کمیته اخلاق با شماره IR.IAU.M.REC.1398.028 در پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی تأیید و در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز اجرا شد.
42 موش صحرایی نر نژاد ویستار از مؤسسه انستیتو پاستور تهران تهیه شدند. پس از انتقال موشهای صحرایی به حیوانخانه دانشکده تربیت بدنی تهران مرکز، موشهای صحرایی به مدت یک هفته جهت سازگاری با محیط جدید، بدون دریافت هیچ نوع آزمایشی در قفسهای ویژه نگهداری شدند.
روش انتخاب نمونههای این تحقیق ابتدا به صورت هدفمند و سپس به صورت تصادفی بود. پس از یک هفته آشنایی با محیط جدید، موشهای صحرایی به صورت تصادفی به هفت گروه شامل 1) کنترل (مسمومشده با پراکسید هیدروژن بدون دریافت عصاره)، 2) تمرین هوازی، 3) تمرین هوازیعصاره گیاه خارخاسک پنج میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، 4) تمرین هوازیعصاره گیاه خارخاسک ده میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، 5) عصاره گیاه خارخاسک پنج میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، 6) عصاره گیاه خارخاسک ده میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز و 7) کنترل سالم تقسیم شدند. گروههای مورد مطالعه در قفسههای مخصوص جوندگان تقسیم شدند.
دمای اتاق 25-23 درجه سانتیگراد، رطوبت معادل 50-40درصد، سیکل روشناییتاریکی 12:12 بود و همگی به شکل آزادانه به غذای استاندارد مخصوص حیوانات آزمایشگاهی و آب دسترسی داشتند. همه اصول اخلاقی مطالعه مطابق با اصول کار با حیوانات آزمایشگاهی (برابر پروتکل هلیسنگی 2006) و مطالعات انسانی مصوب دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام گرفت.
القای فشار اکسیداتیو
تمامی گروهها صد میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن پراکسید هیدروژن ساخت شرکت سیگما آلدریچ را به مدت چهارده روز و به صورت درون صفاقی بر اساس مطالعه کومار و همکاران دریافت کردند [
15].
آمادهسازی عصاره
دُز عصاره گیاه خارخاسک بر اساس مطالعات قبلی انتخاب شد. پس از تهیه گیاه خارخاسک از بازار محلی ایران ابتدا گیاه خارخاسک (کل گیاه به جز ریشه) در سایه خشک شده و پودر شد. سپس با استفاده از اتانول 70 درصد (1:10) در یک دستگاه سوکسله استخراج شده و در دمای شصت درجه سانتیگراد تا زمان تبخیر مواد جامد قرار گرفت. این عصاره در کیسه هوای گرم در دمای چهار درجه سانتیگراد نگهداری شد و برای درمان حیوانات در آب مقطر (0/5 گرم از عصاره خشکشده در بیست میلیلیتر آب مقطر) حل شد.
موشها در گروههای مکمل، عصاره هیدروالکلی گیاه خارخاسک با دُزهای پنج و ده میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز به روش گاواژ دریافت کردند[
16].
برنامه تمرینی
پروتکل شامل پنج روز آشناسازی حیوان با محیط و دستگاه تردمیل بود که به مدت پانزده دقیقه با سرعت پنج تا پانزده متر در دقیقه و شیب صفر درصد انجام گرفت. گروههای آزمایش پس از آشناسازی پنج روزه، تمرینات هوازی روی تردمیل با سرعت 23 متر در دقیقه، سی دقیقه در روز، پنج روز در هفته و به مدت هشت هفته انجام دادند. پروتکل تمرین ورزشی حاضر بین ساعت شش و هشت صبح اجرا شد [
17] (
جدول شماره 1).
نمونهگیری بافت و اندازهگیری متغیرها
24 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرینی، موشها به وسیله تزریق درون صفاقی کتامین (نود میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) و زایلازین (ده میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) بیهوش شده [
18]، سپس بافت بطن چپ قلب موشها جمعآوری شد.
بافت قلب موشهای صحرایی جدا شده و بعد از شستن با محلولPBSبلافاصله در نیتروژن مایع (۱۹۶- درجه سانتیگراد) منجمد شده و سپس در دمای ۸۰- درجه سانتیگراد ذخیره شد.
میزان غلظت متیل گوانین با استفاده از کیت الایزا شرکت DLdevelop کشور کانادا با دامنه تشخیص 5000-125 پیکوگرم بر میلیلیتر، حساسیت 27 پیکوگرم بر میلیلیتر و ضریب تغییرات 10-12 درصد، MDA با استفاده از کیت الایزا شرکت CUSABIO کشور آمریکا با دامنه تشخیص 2000-25 پیکومول بر میلیلیتر، حساسیت 7/81 پیکومول بر میلیلیتر و ضریب تغییرات 10-8 درصد، ATP با استفاده از کیت الایزا شرکت ابنوآ کشور تایوان با حساسیت 0/02 میکرومولار، سیتوکروم اکسیداز C با استفاده از کیت الایزا شرکت CUSABIO کشور آمریکا با دامنه تشخیص 10-0/156 نانوگرم بر میلیمول، حساسیت 0/039 نانوگرم بر میلیمول و ضریب تغییرات 10-8 درصد و PAB بافت قلب با استفاده از روش ایمونوسنجی اندازهگیری شد.
روش آماری
برای اطمینان از طبیعی بودن توزیع متغیرها، از آزمون شاپیرو ویلک استفاده شد. بعد از اینکه طبیعی بودن توزیع دادهها مشخص شد، جهت بررسی مقایسه میانگین تغییرات عوامل مورد بررسی در گروهها از آزمون تی مستقل، آزمون تحلیل واریانس دو طرفه و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. سطح معناداری در همه موارد P≤ 0/05در نظر گرفته شد. همه عملیات آماری با نرمافزارهای SPSS با نسخه 23 به اجرا درآمد.
یافتهها
در
جدول شماره 2 تغییرات شاخصهای مورد بررسی ناشی از القای پراکسید هیدروژن در بافت قلب در دو گروه کنترل سالم و کنترل بیمار نشان داده شده است. دادههای جدول نشان میدهد که تفاوت معناداری در میزان متغیرهای مورد پژوهش در بافت قلب بین گروه کنترل سالم و کنترل دریافتکننده پراکسید هیدروژن در موشهای صحرایی وجود دارد (0/000<P).
آزمون تی مستقل
تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که تمرین، عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) و آزمایش ترکیبی عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) با تمرین هوازی بر غلظت متیل گوانین بافت قلب موشهای صحرایی مسموم شده با پراکسید هیدروژن تأثیر معناداری داشت (0/001=P).
نتایج آزمون بونفرونی نشان داد که غلظت متیل گوانین بافت قلب در پایان دوره، بین گروه دریافت عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج گرم و عصاره گیاه خارخاسک با دُز ده گرم تفاوت معناداری داشت (0/001=P). غلظت متیل گوانین بافت قلب در گروه عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج و ده گرم به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود(0/001=P)(ت
صویر شماره 1).
تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که تمرین، عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) همچنین تعامل تمرین و عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) بر غلظت ATP بافت قلب موشهای صحرایی مسمومشده با پراکسید هیدروژن تأثیر معناداری داشت (0/001=P).
همچنین نتایج آزمون بونفرونی نشان داد که غلظت ATP بافت قلب در پایان دوره بین گروه دریافت عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج گرم و عصاره گیاه خارخاسک با دُز ده گرم تفاوت معناداری داشت (0/001=P).
غلظت ATP بافت قلب در گروه عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج و ده گرم به طور معناداری کمتر از گروه کنترل بود(0/001=P) (ت
صویر شماره 2).
تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که آزمایش، عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) همچنین تعامل آزمایش و عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) بر غلظت MDA بافت قلب موشهای صحرایی مسمومشده با پراکسید هیدروژن تأثیر معناداری داشت (0/001=P).
همچنین نتایج آزمون بونفرونی نشان داد که غلظت MDA بافت قلب در پایان دوره بین گروه دریافت عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج گرم و عصاره گیاه خارخاسک با دُز ده گرم تفاوت معناداری داشت (0/001=P). غلظت MDA بافت قلب در گروه عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج و ده گرم به طور معناداری کمتر از گروه کنترل بود(0/001=P) (
تصویر شماره 3).
تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که آزمایش، عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) همچنین تعامل آزمایش و عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) بر تعادل اکسیدانتپرواکسیدانت بافت قلب موشهای صحرایی مسمومشده با پراکسید هیدروژن تأثیر معناداری داشت.
همچنین نتایج آزمون بونفرونی نشان داد که تعادل اکسیدانتپرواکسیدانت بافت قلب بین گروه دریافت عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج گرم و عصاره گیاه خارخاسک با دُز ده گرم تفاوت معناداری داشت (0/001=P). تعادل اکسیدانتپرواکسیدانت بافت قلب در گروه عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج و ده گرم به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود (0/001=P) (
تصویر شماره 4).
تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که آزمایش، عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) همچنین تعامل آزمایش و عصاره گیاه خارخاسک (پنج گرم و ده گرم) بر سیتوکروم اکسیداز C بافت قلب موشهای صحرایی مسمومشده با پراکسید هیدروژن تأثیر معناداری داشت (0/001=P).
همچنین نتایج آزمون بونفرونی نشان داد سیتوکروم اکسیداز C بافت قلب بین گروه دریافت عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج گرم و عصاره گیاه خارخاسک با دُز ده گرم تفاوت معناداری داشت (0/001=P). سیتوکروم اکسیداز C بافت قلب در گروه عصاره گیاه خارخاسک با دُز پنج و ده گرم به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود(0/001=P) (
تصویر شماره 5).
بحث
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که عصاره خارخاسک، آزمایش و آزمایش ترکیبی عصاره گیاه خارخاسک با تمرین هوازی منجر به افزایش معنادار سطوح متیل گوانین، تعادل اکسیدانتپرواکسیدانت و سیتوکروم اکسیداز C، همچنین کاهش معنادار مقادیر آدنوزین تریفسفات و مالوندیآلدئید بافت قلب موشهای صحرایی مسمومشده با پراکسید هیدروژن شد. همچنین اثرات مثبت عصاره با دُز کمتر نسبت به سایرگروهها مشاهده شد.
یافتههای تحقیق حاضر، با نتایج برخی مطالعات قبلی همخوانی دارد [
13 ،
9-
7]. با این حال، تحقیقات گزارش دادهاند که تمرینات کوتاه مدت هوازی، بهویژه زمانی که با شدت بالا اجرا شوند، به افزایش تولید رادیکالهای آزاد منجر شده و با سرکوب سیستم دفاع آنتیاکسیدانی، موجب ایجاد استرس اکسایشی میشوند [
20 ،
19].
تفاوت نتایج فوق با یافته این تحقیق را میتوان ناشی از تفاوت بین نوع پروتکل تمرینی، محل اندازهگیری و نوع نمونهها دانست. پراکسیداسیون لیپیدی یک پیامد آسیب سلولی است که بر اثر حمله رادیکالهای آزاد به غشاهای سلولی لیپوپروتئینها نیز اسیدهای چرب آزاد رخ میدهد.
آلدئیدها، خصوصاً مالوندیآلدئیدریال که یکی از محصولات پراکسیداسیون لیپیدی است، مکرراً به عنوان شاخص استرس اکسایشی ناشی از ورزش به کار برده شدهاند [
21].
با افزایش شدت فعالیت بدنی، بهخصوص تمرینات هوازی، مصرف اکسیژن بالا رفته و استرس اکسیداتیو و عدم کفایت سیستم دفاعی آنتیاکسیدانی بیشتر بروز میکند. تمرینات شدید موجب تولید رادیکالهای آزاد در عضلات اسکلتی و دیگر بافتهای بدن میشوند [
22].
محققین دلیل نتایج بهدستآمده در متعاقب تمرین هوازی را به افزایش پاسخهای درون سلولی و واکنش بافتهای مختلف بدن در برابر استرس اکسایشی تولید شده در جریان تمرینات به اجرا درآمده و کاتابولیسم اجزای سنتزی پروتئینها و ساختمان دفاعی سلولها ذکر کردهاند [
23].
تمرینات هوازی با شدت متوسط میتواند با تقویت و فعال کردن دستگاههای ضداکسایشی و ایمنی بدن اثر حفاظتی در مقابل این آسیبها داشته باشند [
24]. مطالعات روی نمونههای حیوانی نشان داده که آزمایشات استقامتی سطوح آنتی اکسیدانها و آنزیمهای آنتیاکسیدانی در عضلات اسکلتی و قلبی را افزایش میدهد، درنتیجه در مقابل استرس اکسیداتیو حفاظت ایجاد میکند [
25].
بنابراین به نظر میرسد تمرین هوازی در تحقیق حاضر میتواند راهکار مناسبی برای درمان اختلال متابولیک و کاهش آسیب DNA در بافت قلب به دنبال سمیت با پراکسید هیدروژن باشد. فعالیت ورزشی با شدت بالا فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی در عضلات اسکلتی و قلبی را افزایش میدهد و احتمالاً میزان تغییر در این شاخصها به وضعیت تمرین و نوع تارهای عضلانی درگیر نیز بستگی دارد [
26].
گیاه خارخاسک اثر معناداری بر درمان بیماریهای قلبی مختلف، ازجمله بیماریهای عروق کرونر، انفارکتوس میوکارد و آترواسکروز دارد، تریبولوسین این گیاه از طریق فعالسازی پروتئین کیناز C قلب را در مقابل آسیب ایسکمی محافظت میکند [
27].
این گیاه موجب کاهش قابل توجهی در مالوندیآلدئید و میزان آپوپتوز میوکارد میشود. تجویز خوراکی خارخاسک میتواند برخی از شاخصهای پراکسیداسیون لیپیدی و استرس اکسیداتیو بافت مغزی را در موش دیابتی کاهش دهد و در جلوگیری از برخی بیماریهای عصبی ناشی از تشدید استرس اکسیداتیو مؤثر باشد [
13].
در همین راستا، روغنی و سلیمانی اثر تجویز خوراکی عصاره گیاه خارخاسک بر سطح بافتی برخی مارکرهای پراکسیداسیون لیپیدی و استرس اکسیداتیو در بافت مغز موشهای صحرایی دیابتی را بررسی کردهاند.
دو گروه تحت تیمار با گیاه پودر این گیاه مخلوط شده با غذای استاندارد موش را با نسبت وزنی 3 درصد به مدت پنج هفته دریافت کردند.
نتایج نشان داد که درمان با عصاره گیاه خارخاسک میزان مالوندیآلدئید را به صورت معناداری کاهش داد. گیاه خارخاسک دارای عواملی، ازجمله فلاونوئید، پلیفنل و ویتامین E و C است که خاصیت آنتیاکسیدانی دارند.
ترکیبات موجود در این گیاه موجب پاکسازی گونههای مختلف واکنشدهنده اکسیژنی فعال، ازجمله آنیون سوپراکسید (O2-) و رادیکال هیدروکسیل (OH) میشوند [
28]. در تحقیقی خواص احیاکنندگی خارخاسک بیان شده که احتمالاً به علت وجود مشتقاتی از کوماریل کوئینیک اسید است. این ترکیبات معمولاً به عنوان دهنده هیدروژن مطرح هستند که موجب احیای رادیکالهای آزاد میشوند [
29].
وجود ترکیبات فروستانول، اسپیروستانول و سارساساپوژنین به عنوان ساپونینهای فعال عصاره گیاه خارخاسک نیز منجر به کاهش خواص مخرب رادیکالهای آزاد در سلولهای زنده میشوند [
30].
در تحقیق حاضر، احتمال میرود که با توجه به ترکیبات موجود در عصاره گیاه خارخاسک موجب محافظت در برابر آسیب رادیکالهای آزاد در بافت قلب شده است. در تأیید این یافتهها خواص مثبت گیاه خارخاسک بر آنزیمهای ترمیمکنندهDNA در سلولهای پروکاروتی و یوکاریوتی و گیرندههای آدرنرژیکی قلب گزارش شده است [
31].
یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که عصاره گیاه خارخاسک در دُز پایینتر اثرات بیشتر و مفیدتری در تعدیل بیوژنز میتوکندری و کاهش تخریب DNA بافت قلب دارد. در همین زمینه نشان داده شده که عصاره متانولی و آبی خارخاسک موجب کاهش فشار خون وابسته به دُز میشود [
27].
مکانسیم عمل عصاره گیاه خارخاسک نیز به این شکل است که موجب آزاد شدن نیتریک اکسید و هیپرپلاریزه شدن غشای عضلات صاف دیواره عروق و درنتیجه انبساط عروقی میشود. در مجموع، میتوان چنین گفت که عصاره گیاه خارخاسک در دُز پایین و تمرین هوازی احتمالاً از طریق کاهش تخریب DNA و فشار اکسیداتیو بافت قلب به بهبود عملکرد قلب کمک میکند.
تمرین هوازی با شدت متوسط از نقاط قوت تحقیق حاضر بود، چراکه این نوع تمرین، پاسخها و سازگاریهای متفاوتی نسبت به برنامههای تمرینی دیگر میتواند به همراه داشته باشد.
نتیجهگیری
به طور خلاصه، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که آزمایش توأمان تمرینات منظم هوازی و مصرف دُزهای مختلف عصاره گیاه خارخاسک عامل تعدیلکننده در بیوژنز میتوکندری و اثرگذار در کاهش تخریب DNA بافت قلب است و مقدار دُز کمتر، مزایای بیشتری به همراه دارد.
بنابراین توصیه میشود از آزمایش ترکیبی تمرین هوازی و عصاره گیاه خارخاسک با دُز مفید به منظور مزایای قلبی آن استفاده شود.
محدودیتهایی نیز در تحقیق حاضر وجود داشت که ازجمله میتوان به مطالعه روی نمونههای حیوانی اشاره کرد. از دیگر محدویتهای تحقیق حاضر میتوان به عدم اندازهگیری دیگر فاکتورهای فشار اکسیداتیو در بافت قلب اشاره کرد.
بررسی تأثیر دُزهای مختلف عصاره گیاه خارخاسک بر ساختار بافت قلب به دنبال تمرین نیز میتواند در تبیین و تفسیر بهتر نتایج کمک کند. این نقطه ضعف پژوهشی پیشنهادی به مطالعات آینده به منظور اندازهگیری این عوامل در بافت قلب همراه با مصرف عصاره گیاه خارخاسک است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله با تأیید کمیته اخلاق با شماره IR.IAU.M.REC.1398.028 از دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت اجرا شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول در گروه فیزیولوژی ورزشی دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی استخراج شده است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در مشارکت برای تکمیل این مقاله سهم یکسانی دارند.
تعارض منافع
نویسندگان مقاله هیچگونه تعارضی در منافع اعلام نکردند.