آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 11، شماره 4 - ( 12-1400 )
جلد 11 شماره 4 صفحات 303-292 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Varvani Farahani P, Hekmatpou D, Jafarimanesh H, Matoripour P, Harorani M, Ranjbaran M. Comparing the Effect of Tea Tree Oil and Lavender on Bacterial Samples of Nurses’ Hands. cmja 2022; 11 (4) :292-303
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-827-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-827-fa.html
وروانی فراهانی پوران، حکمت پو داود، جعفری منش هادی، مطوری پور پگاه، هرورانی مهدی، رنجبران مرضیه. مقایسه تأثیر روغن درخت چای و اسطوخودوس بر نمونه‌های باکتریایی دست پرستاران. فصلنامه طب مکمل. 1400; 11 (4) :292-303
پوران وروانی فراهانی 
1، داود حکمت پو2 ، هادی جعفری منش2 ، پگاه مطوری پور3 ، مهدی هرورانی2 ، مرضیه رنجبران4
1، داود حکمت پو2 ، هادی جعفری منش2 ، پگاه مطوری پور3 ، مهدی هرورانی2 ، مرضیه رنجبران4
1- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران. ، mahfarahani313@gmail.com
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران.
4- کارشناس علوم آزمایشگاهی، بیمارستان ولی عصر (عج)، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران.
4- کارشناس علوم آزمایشگاهی، بیمارستان ولی عصر (عج)، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
متن کامل [PDF 4740 kb]
(693 دریافت)
| چکیده (HTML) (1916 مشاهده)
متن کامل: (1631 مشاهده)
مقدمه
عوامل میکروبی بیماری‌زا در محیط پراکنده‌اند و همواره سلامت انسان و سایر موجودات را در معرض تهدید قرار می‌دهند. این عوامل در محیطی همچون بیمارستان به دلیل حساسیت گروه مراجعه‌کننده، اقدامات تهاجمی انجام‌شده روی بیمار، وجود زخم‌ها و بریدگی‌ها، سوختگی‌ها، کاهش مقاومت بدن، از بین رفتن سدهای طبیعی، تراکم بالای این عوامل و نیز مقاومت ایجادشده در برخی سوش‌ها نسبت به گندزداها و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور بالقوه از پتانسیل خطرزایی بالاتر برخوردار بوده؛ بنابراین اهمیت کنترل آن‌ها دوچندان است [1].
بی‌تردید عفونت‌های بیمارستانی، یکی از مهم‌ترین معضلات بخش بهداشت و درمان بوده و خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی در‌بر‌دارد. شناخت راه‌های انتقال عفونت می‌تواند به جلوگیری از انجام این چرخه کمک کند. پنج راه اصلی در انتقال میکروارگانسیم‌ها عبارت‌اند از: تماس، ذرات معلق، هوا، عامل مشترک و ناقلین که از این میان، تماس مهم‌ترین آن‌ها است [2]. دست به عنوان یکی از مهم‌ترین راه انتقال عامل عفونت مطرح و تأکید زیادی در مورد بهداشت آن صورت گرفته است [3 ,4 ,5, 6].
از آنجا که دست‌ها عامل انتقال هر پاتوژن از یک بیمار به بیمار دیگر، از شیء آلوده به بیمار یا از پرسنل بیمارستان به بیمار هستند، شستن دست‌ها به تنهایی مهم‌ترین روش پیشگیری از سرایت است. به منظور محافظت بیماران از عفونت‌های بیمارستانی، شستن دست‌ها باید در تمام مدت و به‌طور منظم انجام شود. پرستاران به دلیل حضور مستمر در بالین بیمار و تماس با کادر بهداشتی و درمانی نقش مهمی در شناسایی منابع عفونت بیمارستانی وکنترل آن‌ها به عهده دارند [7]. حالت ناقلی استافیلوکوک اورئوس که در 21 تا 91 درصد کارکنان بهداشتی یافت می‌شود در ارتباط با طغیان‌های این عفونت، مخصوصاً در بخش مراقبت ویژه بوده و مشخص شده است که عدم شست‌وشوی کامل دست‌ها باعث انتقال باکتری شده است [8].
در مطالعه نصیریانی روی آلودگی میکروبی دست کارکنان ای‌سی‌یو مشخص شد که 64 درصد نمونه‌ها به فلور موقت آلوده بوده‌اند [9]. مطالعات نشان می‌دهد که در بیشتر مراکز مراقبت بهداشتی تمایل به شست‌وشوی دست به صورت غیرقابل قبولی پایین است [10]. این سطح پایین تمایل در انجام شستن دست در گزارش‌های متعدد نیز تصریح شده و در یک بررسی به رغم برخورداری از امکانات اولیه، سطح تمایل برای شستن دست در کارکنان پایین بوده است [11].
علل متعددی از قبیل عدم آگاهی از خطرات، تصور غلط مبنی بر اینکه استفاده از دستکش نیاز به رعایت بهداشت دست را از بین می‌برد، جمعیت بالای بیماران، ضعف تجربه و دانش علمی، کاهش انگیزه و تمایل، فقدان یا مکان نامناسب دستشویی، کیفیت نامطلوب مایع دستشویی و... می‌تواند در این خصوص مؤثر باشند [12].
در زمینه تهیه محلول‌هایی که مشکل بهداشت ناکافی دست را رفع کند، اولین گام افزایش دسترسی به محلول‌های آنتیسپتیک است که کمتر خشکی و تحریک پوستی ایجاد کند. صابون‌ها خاصیت ضد‌میکروبی کمی دارند و نیاز هست مواد آنتیسپتیک به صابون اضافه شود. دست شستن مکرر با آن‌ها باعث خشکی و تحریک‌پذیری پوست می‌شود. درماتیت تماسی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های شغلی پرسنل مراقبت بهداشتی است که معمولاً با علائم خشکی پوست، قرمزی و سوزش همراه است [13].
استفاده از رایحه‌های گل‌ها و گیاهان معطر، عصاره‌ها و روغن‌های آن‌ها و سایر مواد طبیعی خوشبو برای ضدعفونی کردن محیط و هم برای خوشبو ساختن محیط استفاده می‌شود [14]. یکی از پرکاربردترین گیاهان معطر، اسطوخودوس است [15]. این گیاه، گیاه بومی حوزه مدیترانه بوده و در سرتاسر جنوب قاره اروپا پراکنده است و در خاک‌های مخلوط با شن و ماسه رشد می‌کند. اسطوخودوس گیاهی است چندین ساله به ارتفاع حدود نیم متر با برگ‌های متقابل، باریک، سبز رنگ و پوشیده از کرک‌های سفید پنبهای، گل‌های آن به رنگ بنفش و به صورت سنبله است. اسانس اسطوخودوس که از تقطیر گل و سر شاخه‌های گلدار این گیاه به دست می‌آید مایعی زرد رنگ مایل به سبز است که بوی مطبوعی دارد و عمدتاً در صنایع عطرسازی استفاده می‌شود [16].
این گیاه 26 ماده مختلف از‌جمله لینالول و لینولیل استات دارد که فراوان‌ترین مواد تشکیل‌دهنده اسانس اسطوخودوس بوده و خواص ضد‌باکتریایی قوی دارند [17]. بعضی از مطالعات بیان کردهاند که اسطوخودوس ممکن است اثرات مشابه بنزودیازپینها داشته باشد، به این صورت که می‌تواند باعث افزایش اثرات گاماآمینوبوتریک اسید شود و در‌نتیجه به عنوان یک آرامبخش عملکند [18].
در مطالعه احمدی با هدف بررسی اثر ضد‌باکتریایی اسانس گیاه اسطوخودوس بر باکتری‌های گرم منفی و مثبت در شرایط محیط کشت انجام شد. نتایج نشان داد که اسانس اسطوخودوس خاصیت ضد‌باکتریایی قوی دارد. پروتئوس میرابیلیس و انتروکوک فکالیس به ترتیب حساس‌ترین و مقاوم‌ترین باکتری‌ها نسبت به رقت‌های 1، 1/2 و 1/4 اسانس بودند و اسانس اسطوخودوس می‌تواند جایگزین داروهای شیمیایی برای درمان عفونت‌های میکروبی باشد [19].
روغن درخت چای نخستین بار در هزاران سال پیش توسط بومیان قاره استرالیا استفاده شد. گونه اصلی این گیاه درختی با نام علمی ملالوکا آلترنی فولیا است که از خانواده موردیان است. این درخت بومی استرالیا و همیشه سبز به ارتفاع حدود شش متر با برگ‌هایی نوک تیز و معطر است. اسانس از برگ‌های درخت به روش تقطیر با بخار به دست می‌آید. از مهم‌ترین ترکیبات این گیاه می‌توان به ترپی‌نئول-4، سینئول، نرولیدول و ویریدی فلورول اشاره کرد. روغن درخت چای خواص ضدعفونی‌کننده، ضد‌قارچی و ضد‌ویروسی دارد. فعالیت ضد‌باکتریایی روغن درخت چای عمدتاً به ترپی‌نئول-4 که ترکیب اصلی روغن است، نسبت داده می‌شود [20].
برای ارگانیسم‌هایی مانند استافیلوکوکوس‌های پوستی هم‌زیست، میکروکوکوس‌ها، انتروکوکوس فکالیس، سودوموناس آئروژنیوزا و اشرشیاکلی، هموفیلوس آنفلوآنزا، استرپتوکوکوس پیوژنز و استرپتوکوکوس پنومونی را مهار می‌کند [21]. به طور کلی باید گفت که استفاده از روش‌های طب مکمل برخلاف درمانهای دارویی، علاوه بر اقتصادی بودن تقریباً در تمام موارد فاقد هر‌گونه عارضه جدی و تداخل دارویی هستند و انجام آن‌ها ساده است و توسط فرد به خوبی پذیرفته می‌شود. با توجه به اینکه ترکیب مؤثر غالب مواد آنتیسپتیک-الکل یا ترکیبات آمونیوم کواترنر است و این ترکیب تأثیر نسبتاً کمی روی باکتری‌های غالب عفونت‌زا دارند و با توجه به اهمیت شستن دست در بخش‌ها، برای ضدعفونی دست از روش‌های مختلف فیزیکی و شیمیایی استفاده می‌شود که هر‌کدام دارای مزایا و معایب خاص خود بوده و بسته به شرایط استفاده می‌شود.
در زمینه تهیه محلول‌هایی که مشکل بهداشت ناکافی دست را رفع کند، تلاش‌هایی صورت پذیرفته است. اولین گام مهم افزایش دسترسی به محلول‌های آنتیسپتیک است که کمتر خشکی و تحریک پوستی ایجاد کند. درماتیت تماسی تحریکی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های شغلی پرسنل مراقبت بهداشتی است و معمولاً همراه با خشکی پوست، قرمزی و حس سوزش است [7].
از آنجا که پیشگیری از بیماری‌ها و عوارض آن بسیار کم‌خرج‌تر از درمان و معالجه آن است. مهم‌ترین نگرانی بیمارستان‌ها مربوط به آلودگی و عفونت در بیمارستان و بیشترین تلاش در جهت جلوگیری و کنترل عوامل بیماری‌زا و به عبارت دیگر، مراقبت از افراد آسیب‌پذیر در مقابل عوامل بیماری‌زا است. بر اساس موارد یادشده و با توجه به نقش دست‌ها در انتقال عفونت و اهمیت به حداقل رساندن عوارض پوستی عوامل بهداشت دست؛ بنابراین پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر روغن درخت چای و اسطوخودوس بر نمونه‌های باکتریایی دست پرستاران انجام شد.
مواد و روش‌ها
این پژوهش یک مطالعه نیمه‌تجربی است. همه پرستاران شاغل در بخش‌های ای‌سی‌یو (جراحی، جراحی اعصاب و نورولوژی)-بیمارستان ولی‌عصر که دارای ویژگی‌های نمونه پژوهش بودند، به روش نمونه‌گیری غیر‌احتمالی آسان و به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند که در این پژوهش 55 نفر از پرستاران شامل هشت مرد و 47 زن شرکت کردند.
معیارهای ورود به پژوهش شامل: تمایل شخصی پرستار جهت همکاری در تحقیق، عدم حساسیت به داروهای گیاهی ، عدم سابقه اعتیاد به مواد مخدر، سیگار و الکل، عدم حساسیت پوستی در ناحیه دست و عدم زخم و آسیب پوستی در ناحیه دست می‌باشد
معیارهای خروج به پژوهش شامل: انتقال پرستار به بخش دیگر، حساسیت به روغن درخت چای و اسطوخودوس هنگام آزمایش، تمایل پرستار جهت خروج از مطالعه و حساسیت پوستی در ناحیه دست می‌باشد.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل: پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی پرستاران (شامل چهارده سؤال سن، جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، سابقه کار در حرفه پرستاری، وضعیت استخدام، نوع شیفت کاری، متوسط ساعت کار ماهیانه، سابقه حساسیت، سمت و سابقه اعتیاد) و فرم ثبت کشت دست جهت تعیین میزان باکتری‌های دست پرستاران شاغل می‌باشد.
قبل از انجام آزمایش در مورد اهداف پژوهش به پرستاران توضیحات کامل داده شد و نحوه انجام کار برای آن‌ها بیان شد. در صورت تمایل و امضای فرم رضایت‌نامه کتبی، نمونه‌ها در پژوهش شرکت داده شدند. پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی توسط پرستاران نمونه پژوهش قبل از آزمایش در هر دو گروه تکمیل شد. در مرحله آزمایش، نمونه کشت که با سواپ استریل از قسمت‌های بین انگشتان و کف دست پرستاران نمونه پژوهش به‌طور یکسان و مشخص برای همه نمونه‌ها توسط همکار پژوهشگر (کارشناس آزمایشگاه) گرفته شد.
سپس برای هر پرستار در نوبت اول، در گروه آزمایش 1 (روغن اسطوخودوس)، دو قطره از روغن اسطوخودوس 10 درصد با استفاده از قطره‌چکان کف دست پرستار ریخته و دست‌ها به مدت ده ثانیه ماساژ داده شدند. در نوبت دوم، در گروه آزمایش 2 (روغن درخت چای) دو قطره از روغن درخت چای 10 درصد با استفاده از قطره‌چکان کف دست پرستار ریخته و دست‌ها به مدت ده ثانیه ماساژ دادند [22]. در نوبت سوم، دو قطره آب مقطر با استفاده از قطره‌چکان کف دست پرستار ریخته و دست‌ها را به مدت ده ثانیه ماساژ دادند. بعد از خشک شدن دست (به مدت سی ثانیه) بعد از آزمایش در هر گروه میزان باکتری‌های دست پرستاران با نمونه‌هایی که از قسمت‌های مختلف بین انگشتان و کف دست پرستاران از سوآب استریل استفاده شد که توسط همکار پژوهشگر (کارشناس آزمایشگاه) گرفته شد.
در این پژوهش از محیط کشت با محلول حاوی مصنوعی جامد آگاردار در پلیت ریخته و در دمای 37 درجه در دستگاه انکوباتور Precision آزمایشگاه بیمارستان ولی‌عصر قرار داده شد و از مواد مغذی جهت رشد و تکثیر باکتری استفاده شد. پس از 48 ساعت تعداد کولونی باکتریایی پلیت‌ها با دستگاه شمارش‌گر کولونی میکروبی شمارش شد.
ابتدا لگاریتم مبنای 10 داده‌ها برای نرمال کردن محاسبه شد. سپس داده‌های حاصل با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 20 و داده‌های کیفی از آمارهای توصیفی مانند فراوانی، درصد و برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های کمّی از میانگین و انحراف‌معیار استفاده شد. برای مقایسه سه گروه از آزمون تی زوجی و آنووا در سطح معناداری (0/05 قبل از انجام آزمایش به پرستاران در مورد اهداف پژوهش و نحوه انجام کار برای آن‌ها توضیحات کامل داده شد. پس از اطمینان‌بخشی از آزادی عمل در ورود یا ترک مطالعه در هر زمان، از همه این افراد رضایت‌نامه کتبی و آگاهانه برای ورود به مطالعه توسط پژوهشگر اخذ شد.
یافته‌ها
نتایج 330 نمونه کشت در سه مرحله از 55 پرستار شاغل در بخش‌های ای‌سی‌یو نشان داد، بیشترین جنسیت پرستاران مؤنث بودند. میانگین سن پرستاران 10/6±34/8 بود. بیشتر پرستاران از نظر سطح تحصیلات دارای لیسانس، متأهل، سابقه کار بالینی یک تا پنج سال، وضعیت شیفت کاری در گردش و وضعیت استخدام پیمانی بودند (جدول شماره 1).
.jpg)
در این بررسی شایع‌ترین ارگانیسم جدا‌شده در ابتدای مطالعه عبارت‌اند از: استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس (76/8 درصد)، استافیلوکوکوس اورئوس (8/8 درصد)، کلبسیلا (7/9 درصد)، اشریشیاکولی (6/5 درصد) بیشترین موارد را به خود اختصاص دادند.
نتایج نشان داد طبق آزمون آماری آنووا، تفاوت معناداری در مقایسه تراکم باکتریایی دست قبل از آزمایش در سه گروه وجود ندارد (0/194=P)، ولی طبق همین آزمون در مقایسه تراکم باکتریایی دست بعد از آزمایش در سه گروه تفاوت معناداری وجود دارد (0/044=P). همچنین طبق آزمون آماری تی زوجی، قبل و بعد از آزمایش از نظر میانگین تراکم باکتریایی در گروه آب مقطر تفاوت معناداری (0/224=P) مشاهده نشد، ولی بر اساس همین آزمون بین میانگین تراکم باکتریایی کف دست قبل و بعد از آزمایش به روش ماساژ روغن اسطوخودوس (0/003=P) و-ماساژ روغن درخت چای (0/001=P) تفاوت معناداری مشاهده شد (جدول شماره 2).
.jpg)
همچنین بین نتیجه کشت کف دست پرسنل و نوع روغن رابطه معناداری مشاهده شد. ماساژ دست با روغن اسطوخودوس تأثیر کمتری در کاهش میکروب‌ها داشته (0/003=P)، اما روغن درخت چای سبب کاهش معنادار عوامل پاتوژن شده است (0/001=P).
بحث
اگرچه روش‌های بهداشت دست ساده هستند، ولی مسئله رعایت بهداشت دست توسط افراد بسیار چالش‌برانگیز است که این امر در نتایج تحقیقات متعددی در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته منعکس شده است. تحقیقات متعددی که در این زمینه انجام شده حاکی از پذیرش کم و عملکرد ضعیف کارکنان بهداشتی در این مورد است [23].
این مطالعه برای بررسی میزان باکتری دست، قبل و بعد از روغن اسطوخودوس و روغن درخت چای و آب مقطر انجام شد. مقایسه میزان کاهش بار میکروبی دست‌ها بعد از استفاده از روغن اسطوخودوس و روغن درخت چای تفاوت معناداری نشان داد (0/003=P). بدین صورت که میزان بار میکروبی دست پرستاران بعد از استفاده از روغن اسطوخودوس و درخت چای نسبت به قبل از آزمایش کاهش یافت. نتایج فوق نشان می‌دهد آزمایش اثربخش بود. نتایج این مطالعه با یافته‌های احمدی در سال 1397 مبنی بر اثرات متقابل ضد‌باکتریایی اسانس رزماری و اسانس اسطوخودوس روی دو باکتری گرم مثبت و سه باکتری گرم منفی در محیط آزمایشگاهی هم‌خوانی داشت [19].
در پژوهش حاضر، ضدعفونی با روغن درخت چای در کاهش نتیجه کشت دست کارکنان ارتباط معناداری نشان داد که بیانگر این است روغن درخت چای نسبت به روغن اسطوخودوس در کاهش آلودگی مؤثرتر بوده است. روغن درخت چای با اثربخشی 93 درصد نسبت به اسطوخودوس 34 درصد مؤثرتر بوده است (0/001=P) که به نظر می‌رسد به خاطر تفاوت در ترکیبات این دو گیاه باشد. طبق تجزیه شیمیایی انجام‌شده ترکیب‌های ضد‌میکروبی گیاه درخت چای به‌طور عمده شامل تیمول، فلاوونوئیدها، تری‌ترپنوئیدها و دیگر ترکیب‌ها با ماهیت فنولیک یا گروه هیدروکسیل آزاد بود که همگی به عنوان فعال‌ترین ترکیب‌های ضد‌میکروبی شناخته شده‌اند و این ترکیب‌ها در این گیاه به فراوانی وجود دارند [24].
در همین راستا، خلیل در مطالعه خود نشان داد روغن درخت چای بیشترین اثر علیه اورئوس حساس به متی‌سیلین داشت [22]. نتایج مطالعه حاضر با یافته‌های پژوهش سیداباساپا و همکاران در سال 2020 در مورد اثر روغن درخت چای به عنوان ضد‌میکروبی، بر پریودنتیت به عنوان یک مکمل مفید یا جایگزین برای درمان پریودنتال هم‌خوانی داشت [25]. در تأیید یافته‌های این تحقیق می‌توان به نتایج پژوهش نوس در مورد عفونت گوش میانی [26]، ووروس هوروات و همکاران [27] اشاره کرد که بر اساس آن‌ها، گیاه درخت چای خواص ضدعفونی‌کننده، ضد‌قارچی و ضد‌ویروسی دارد.-
همچنین در مطالعه حاضر، استفاده از آب مقطر تأثیری در میکروب‌زدایی کف دست کارکنان نداشت. بهداشت دست یکی از مهم‌ترین، ساده‌ترین، مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از انتشار مقاومت ضد‌میکروبی است. با مقایسه مطالعات مختلف مشاهده می‌شود که بیمارستان‌های مختلف بر حسب شدت آلودگی و نوع عفونت بیماران بستری در بیمارستان و رعایت نکات بهداشتی در بیمارستان و کارکنان، نوع آلودگی متفاوت است و اغلب موارد ذکر‌شده باکتری‌های شایع عامل عفونت بیمارستانی هستند که اغلب نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند و کنترل عفونت تنها با آب ساده در زمان شست‌وشوی دست کافی نیستند و برای پاک‌کنندگی دست و جلوگیری از انتشار به سایر بیماران و نیز جامعه نیاز به مواد ضدعفونی‌کننده قوی است.
در مطالعه‌ای که توسط شاه انجام شد در 96 درصد پرستاران بخش‌های مختلف بیمارستان، آلودگی میکروبی دیده شد که اهم آن‌ها پروتئوس، کلبسیلا و استاف طلایی بودند [28]. در تحقیق حاضر، شایع‌ترین ارگانیسم‌های به‌دست‌آمده از کشت دست پرستاران در ابتدای مطالعه عبارت‌اند از: استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، استافیلوکوکوس اورئوس، کلبسیلا و اشریشیاکولی. در حالی که در مطالعه فیندیندیک، دست شصت نفر از پرستاران بخش مراقبت ویژه را بررسی کرد که بیشترین میزان باکتری در نمونه‌های کشت‌شده اشریشیاکلی و استافیلوکوک‌های کوگولاز منفی بود [29].
با توجه به شیوع میکروارگانیسم‌ها در دست پرسنل درمانی که فلور طبیعی سطح پوست است و در عین حال، انتقال میکروارگانیسم از دست پرستار به سهولت موجب ایجاد عفونت و وخیم شدن حال بیمار می‌شود؛ بنابراین استفاده از روغن‌های ضدعفونی‌کننده با بنیان طبیعی که سریع‌تر قابل استفاده است و همچنین در کاهش میزان آلودگی بهتر عمل می‌کند، جهت استفاده در مراکز درمانی توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر، بین سطح میکروب دست پرستاران-پیش‌آزمون و پس‌آزمون در هر سه روغن اسطوخودوس و درخت چای و آب مقطر اختلاف معنادار آماری وجود دارد. بدین صورت که در هر دو گروه روغن اسطوخودوس و درخت چای بار میکروبی کاهش یافته است. به عبارت دیگر، هر دو روش اثربخش بوده، اما آب مقطر تأثیری در میکروب‌زدایی کف دست کارکنان نداشته است.
پیشنهاد می‌شود برای سایر پرسنل در بخش‌های مختلف در سایر شرایط اجرا شود. از آنجا که اثرات ضد‌باکتریایی روغن اسطوخودوس و چای روی گونه‌های مختلف باکتری‌ها به اثبات رسیده است، استفاده از آن در شست‌وشوی دست جهت از بین بردن باکتری‌های دست کادر درمان در بخش‌های ویژه توصیه می‌شود. در آخر محقق بر خود واجب می‌داند تا اعلام دارد در این تحقیق محدودیت کوتاه بودن فاصله مطالعه و تعداد کم نمونه‌های پژوهش وجود دارد که لازم است در مطالعات بعدی مد نظر قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای کد تصویب طرح تحقیقاتی به شماره 2010 از شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک و با کد اخلاق IR.ARAKMU.REC.1393.170.8 در شورای اخلاق است. در این مطالعه علاوه بر کسب رضایت کتبی، تلاش شد مفاد کدهای اخلاقی مرتبط با پژوهش و احترام به آزادی افراد برای انصراف از ادامه شرکت در مطالعه و محرمانه ماندن همه اطلاعات فردی و... رعایت شود.
حامی مالی
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک حامی مالی این پژوهش بوده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از کلیه پرستاران محترم بیمارستان ولی‌عصر (عج) که جهت پاسخگویی به سؤالات و تکمیل پرسش‌نامه‌ها همکاری داشتند، قدردانی می‌شود. در ضمن، از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک به جهت مساعدت‌های فراوان در تصویب و تأمین بودجه این پژوهش صمیمانه سپاس‌گزاری می‌شود.
عوامل میکروبی بیماری‌زا در محیط پراکنده‌اند و همواره سلامت انسان و سایر موجودات را در معرض تهدید قرار می‌دهند. این عوامل در محیطی همچون بیمارستان به دلیل حساسیت گروه مراجعه‌کننده، اقدامات تهاجمی انجام‌شده روی بیمار، وجود زخم‌ها و بریدگی‌ها، سوختگی‌ها، کاهش مقاومت بدن، از بین رفتن سدهای طبیعی، تراکم بالای این عوامل و نیز مقاومت ایجادشده در برخی سوش‌ها نسبت به گندزداها و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور بالقوه از پتانسیل خطرزایی بالاتر برخوردار بوده؛ بنابراین اهمیت کنترل آن‌ها دوچندان است [1].
بی‌تردید عفونت‌های بیمارستانی، یکی از مهم‌ترین معضلات بخش بهداشت و درمان بوده و خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی در‌بر‌دارد. شناخت راه‌های انتقال عفونت می‌تواند به جلوگیری از انجام این چرخه کمک کند. پنج راه اصلی در انتقال میکروارگانسیم‌ها عبارت‌اند از: تماس، ذرات معلق، هوا، عامل مشترک و ناقلین که از این میان، تماس مهم‌ترین آن‌ها است [2]. دست به عنوان یکی از مهم‌ترین راه انتقال عامل عفونت مطرح و تأکید زیادی در مورد بهداشت آن صورت گرفته است [3 ,4 ,5, 6].
از آنجا که دست‌ها عامل انتقال هر پاتوژن از یک بیمار به بیمار دیگر، از شیء آلوده به بیمار یا از پرسنل بیمارستان به بیمار هستند، شستن دست‌ها به تنهایی مهم‌ترین روش پیشگیری از سرایت است. به منظور محافظت بیماران از عفونت‌های بیمارستانی، شستن دست‌ها باید در تمام مدت و به‌طور منظم انجام شود. پرستاران به دلیل حضور مستمر در بالین بیمار و تماس با کادر بهداشتی و درمانی نقش مهمی در شناسایی منابع عفونت بیمارستانی وکنترل آن‌ها به عهده دارند [7]. حالت ناقلی استافیلوکوک اورئوس که در 21 تا 91 درصد کارکنان بهداشتی یافت می‌شود در ارتباط با طغیان‌های این عفونت، مخصوصاً در بخش مراقبت ویژه بوده و مشخص شده است که عدم شست‌وشوی کامل دست‌ها باعث انتقال باکتری شده است [8].
در مطالعه نصیریانی روی آلودگی میکروبی دست کارکنان ای‌سی‌یو مشخص شد که 64 درصد نمونه‌ها به فلور موقت آلوده بوده‌اند [9]. مطالعات نشان می‌دهد که در بیشتر مراکز مراقبت بهداشتی تمایل به شست‌وشوی دست به صورت غیرقابل قبولی پایین است [10]. این سطح پایین تمایل در انجام شستن دست در گزارش‌های متعدد نیز تصریح شده و در یک بررسی به رغم برخورداری از امکانات اولیه، سطح تمایل برای شستن دست در کارکنان پایین بوده است [11].
علل متعددی از قبیل عدم آگاهی از خطرات، تصور غلط مبنی بر اینکه استفاده از دستکش نیاز به رعایت بهداشت دست را از بین می‌برد، جمعیت بالای بیماران، ضعف تجربه و دانش علمی، کاهش انگیزه و تمایل، فقدان یا مکان نامناسب دستشویی، کیفیت نامطلوب مایع دستشویی و... می‌تواند در این خصوص مؤثر باشند [12].
در زمینه تهیه محلول‌هایی که مشکل بهداشت ناکافی دست را رفع کند، اولین گام افزایش دسترسی به محلول‌های آنتیسپتیک است که کمتر خشکی و تحریک پوستی ایجاد کند. صابون‌ها خاصیت ضد‌میکروبی کمی دارند و نیاز هست مواد آنتیسپتیک به صابون اضافه شود. دست شستن مکرر با آن‌ها باعث خشکی و تحریک‌پذیری پوست می‌شود. درماتیت تماسی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های شغلی پرسنل مراقبت بهداشتی است که معمولاً با علائم خشکی پوست، قرمزی و سوزش همراه است [13].
استفاده از رایحه‌های گل‌ها و گیاهان معطر، عصاره‌ها و روغن‌های آن‌ها و سایر مواد طبیعی خوشبو برای ضدعفونی کردن محیط و هم برای خوشبو ساختن محیط استفاده می‌شود [14]. یکی از پرکاربردترین گیاهان معطر، اسطوخودوس است [15]. این گیاه، گیاه بومی حوزه مدیترانه بوده و در سرتاسر جنوب قاره اروپا پراکنده است و در خاک‌های مخلوط با شن و ماسه رشد می‌کند. اسطوخودوس گیاهی است چندین ساله به ارتفاع حدود نیم متر با برگ‌های متقابل، باریک، سبز رنگ و پوشیده از کرک‌های سفید پنبهای، گل‌های آن به رنگ بنفش و به صورت سنبله است. اسانس اسطوخودوس که از تقطیر گل و سر شاخه‌های گلدار این گیاه به دست می‌آید مایعی زرد رنگ مایل به سبز است که بوی مطبوعی دارد و عمدتاً در صنایع عطرسازی استفاده می‌شود [16].
این گیاه 26 ماده مختلف از‌جمله لینالول و لینولیل استات دارد که فراوان‌ترین مواد تشکیل‌دهنده اسانس اسطوخودوس بوده و خواص ضد‌باکتریایی قوی دارند [17]. بعضی از مطالعات بیان کردهاند که اسطوخودوس ممکن است اثرات مشابه بنزودیازپینها داشته باشد، به این صورت که می‌تواند باعث افزایش اثرات گاماآمینوبوتریک اسید شود و در‌نتیجه به عنوان یک آرامبخش عملکند [18].
در مطالعه احمدی با هدف بررسی اثر ضد‌باکتریایی اسانس گیاه اسطوخودوس بر باکتری‌های گرم منفی و مثبت در شرایط محیط کشت انجام شد. نتایج نشان داد که اسانس اسطوخودوس خاصیت ضد‌باکتریایی قوی دارد. پروتئوس میرابیلیس و انتروکوک فکالیس به ترتیب حساس‌ترین و مقاوم‌ترین باکتری‌ها نسبت به رقت‌های 1، 1/2 و 1/4 اسانس بودند و اسانس اسطوخودوس می‌تواند جایگزین داروهای شیمیایی برای درمان عفونت‌های میکروبی باشد [19].
روغن درخت چای نخستین بار در هزاران سال پیش توسط بومیان قاره استرالیا استفاده شد. گونه اصلی این گیاه درختی با نام علمی ملالوکا آلترنی فولیا است که از خانواده موردیان است. این درخت بومی استرالیا و همیشه سبز به ارتفاع حدود شش متر با برگ‌هایی نوک تیز و معطر است. اسانس از برگ‌های درخت به روش تقطیر با بخار به دست می‌آید. از مهم‌ترین ترکیبات این گیاه می‌توان به ترپی‌نئول-4، سینئول، نرولیدول و ویریدی فلورول اشاره کرد. روغن درخت چای خواص ضدعفونی‌کننده، ضد‌قارچی و ضد‌ویروسی دارد. فعالیت ضد‌باکتریایی روغن درخت چای عمدتاً به ترپی‌نئول-4 که ترکیب اصلی روغن است، نسبت داده می‌شود [20].
برای ارگانیسم‌هایی مانند استافیلوکوکوس‌های پوستی هم‌زیست، میکروکوکوس‌ها، انتروکوکوس فکالیس، سودوموناس آئروژنیوزا و اشرشیاکلی، هموفیلوس آنفلوآنزا، استرپتوکوکوس پیوژنز و استرپتوکوکوس پنومونی را مهار می‌کند [21]. به طور کلی باید گفت که استفاده از روش‌های طب مکمل برخلاف درمانهای دارویی، علاوه بر اقتصادی بودن تقریباً در تمام موارد فاقد هر‌گونه عارضه جدی و تداخل دارویی هستند و انجام آن‌ها ساده است و توسط فرد به خوبی پذیرفته می‌شود. با توجه به اینکه ترکیب مؤثر غالب مواد آنتیسپتیک-الکل یا ترکیبات آمونیوم کواترنر است و این ترکیب تأثیر نسبتاً کمی روی باکتری‌های غالب عفونت‌زا دارند و با توجه به اهمیت شستن دست در بخش‌ها، برای ضدعفونی دست از روش‌های مختلف فیزیکی و شیمیایی استفاده می‌شود که هر‌کدام دارای مزایا و معایب خاص خود بوده و بسته به شرایط استفاده می‌شود.
در زمینه تهیه محلول‌هایی که مشکل بهداشت ناکافی دست را رفع کند، تلاش‌هایی صورت پذیرفته است. اولین گام مهم افزایش دسترسی به محلول‌های آنتیسپتیک است که کمتر خشکی و تحریک پوستی ایجاد کند. درماتیت تماسی تحریکی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های شغلی پرسنل مراقبت بهداشتی است و معمولاً همراه با خشکی پوست، قرمزی و حس سوزش است [7].
از آنجا که پیشگیری از بیماری‌ها و عوارض آن بسیار کم‌خرج‌تر از درمان و معالجه آن است. مهم‌ترین نگرانی بیمارستان‌ها مربوط به آلودگی و عفونت در بیمارستان و بیشترین تلاش در جهت جلوگیری و کنترل عوامل بیماری‌زا و به عبارت دیگر، مراقبت از افراد آسیب‌پذیر در مقابل عوامل بیماری‌زا است. بر اساس موارد یادشده و با توجه به نقش دست‌ها در انتقال عفونت و اهمیت به حداقل رساندن عوارض پوستی عوامل بهداشت دست؛ بنابراین پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر روغن درخت چای و اسطوخودوس بر نمونه‌های باکتریایی دست پرستاران انجام شد.
مواد و روش‌ها
این پژوهش یک مطالعه نیمه‌تجربی است. همه پرستاران شاغل در بخش‌های ای‌سی‌یو (جراحی، جراحی اعصاب و نورولوژی)-بیمارستان ولی‌عصر که دارای ویژگی‌های نمونه پژوهش بودند، به روش نمونه‌گیری غیر‌احتمالی آسان و به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند که در این پژوهش 55 نفر از پرستاران شامل هشت مرد و 47 زن شرکت کردند.
معیارهای ورود به پژوهش شامل: تمایل شخصی پرستار جهت همکاری در تحقیق، عدم حساسیت به داروهای گیاهی ، عدم سابقه اعتیاد به مواد مخدر، سیگار و الکل، عدم حساسیت پوستی در ناحیه دست و عدم زخم و آسیب پوستی در ناحیه دست می‌باشد
معیارهای خروج به پژوهش شامل: انتقال پرستار به بخش دیگر، حساسیت به روغن درخت چای و اسطوخودوس هنگام آزمایش، تمایل پرستار جهت خروج از مطالعه و حساسیت پوستی در ناحیه دست می‌باشد.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل: پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی پرستاران (شامل چهارده سؤال سن، جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، سابقه کار در حرفه پرستاری، وضعیت استخدام، نوع شیفت کاری، متوسط ساعت کار ماهیانه، سابقه حساسیت، سمت و سابقه اعتیاد) و فرم ثبت کشت دست جهت تعیین میزان باکتری‌های دست پرستاران شاغل می‌باشد.
قبل از انجام آزمایش در مورد اهداف پژوهش به پرستاران توضیحات کامل داده شد و نحوه انجام کار برای آن‌ها بیان شد. در صورت تمایل و امضای فرم رضایت‌نامه کتبی، نمونه‌ها در پژوهش شرکت داده شدند. پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی توسط پرستاران نمونه پژوهش قبل از آزمایش در هر دو گروه تکمیل شد. در مرحله آزمایش، نمونه کشت که با سواپ استریل از قسمت‌های بین انگشتان و کف دست پرستاران نمونه پژوهش به‌طور یکسان و مشخص برای همه نمونه‌ها توسط همکار پژوهشگر (کارشناس آزمایشگاه) گرفته شد.
سپس برای هر پرستار در نوبت اول، در گروه آزمایش 1 (روغن اسطوخودوس)، دو قطره از روغن اسطوخودوس 10 درصد با استفاده از قطره‌چکان کف دست پرستار ریخته و دست‌ها به مدت ده ثانیه ماساژ داده شدند. در نوبت دوم، در گروه آزمایش 2 (روغن درخت چای) دو قطره از روغن درخت چای 10 درصد با استفاده از قطره‌چکان کف دست پرستار ریخته و دست‌ها به مدت ده ثانیه ماساژ دادند [22]. در نوبت سوم، دو قطره آب مقطر با استفاده از قطره‌چکان کف دست پرستار ریخته و دست‌ها را به مدت ده ثانیه ماساژ دادند. بعد از خشک شدن دست (به مدت سی ثانیه) بعد از آزمایش در هر گروه میزان باکتری‌های دست پرستاران با نمونه‌هایی که از قسمت‌های مختلف بین انگشتان و کف دست پرستاران از سوآب استریل استفاده شد که توسط همکار پژوهشگر (کارشناس آزمایشگاه) گرفته شد.
در این پژوهش از محیط کشت با محلول حاوی مصنوعی جامد آگاردار در پلیت ریخته و در دمای 37 درجه در دستگاه انکوباتور Precision آزمایشگاه بیمارستان ولی‌عصر قرار داده شد و از مواد مغذی جهت رشد و تکثیر باکتری استفاده شد. پس از 48 ساعت تعداد کولونی باکتریایی پلیت‌ها با دستگاه شمارش‌گر کولونی میکروبی شمارش شد.
ابتدا لگاریتم مبنای 10 داده‌ها برای نرمال کردن محاسبه شد. سپس داده‌های حاصل با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 20 و داده‌های کیفی از آمارهای توصیفی مانند فراوانی، درصد و برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های کمّی از میانگین و انحراف‌معیار استفاده شد. برای مقایسه سه گروه از آزمون تی زوجی و آنووا در سطح معناداری (0/05
یافته‌ها
نتایج 330 نمونه کشت در سه مرحله از 55 پرستار شاغل در بخش‌های ای‌سی‌یو نشان داد، بیشترین جنسیت پرستاران مؤنث بودند. میانگین سن پرستاران 10/6±34/8 بود. بیشتر پرستاران از نظر سطح تحصیلات دارای لیسانس، متأهل، سابقه کار بالینی یک تا پنج سال، وضعیت شیفت کاری در گردش و وضعیت استخدام پیمانی بودند (جدول شماره 1).
در این بررسی شایع‌ترین ارگانیسم جدا‌شده در ابتدای مطالعه عبارت‌اند از: استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس (76/8 درصد)، استافیلوکوکوس اورئوس (8/8 درصد)، کلبسیلا (7/9 درصد)، اشریشیاکولی (6/5 درصد) بیشترین موارد را به خود اختصاص دادند.
نتایج نشان داد طبق آزمون آماری آنووا، تفاوت معناداری در مقایسه تراکم باکتریایی دست قبل از آزمایش در سه گروه وجود ندارد (0/194=P)، ولی طبق همین آزمون در مقایسه تراکم باکتریایی دست بعد از آزمایش در سه گروه تفاوت معناداری وجود دارد (0/044=P). همچنین طبق آزمون آماری تی زوجی، قبل و بعد از آزمایش از نظر میانگین تراکم باکتریایی در گروه آب مقطر تفاوت معناداری (0/224=P) مشاهده نشد، ولی بر اساس همین آزمون بین میانگین تراکم باکتریایی کف دست قبل و بعد از آزمایش به روش ماساژ روغن اسطوخودوس (0/003=P) و-ماساژ روغن درخت چای (0/001=P) تفاوت معناداری مشاهده شد (جدول شماره 2).
همچنین بین نتیجه کشت کف دست پرسنل و نوع روغن رابطه معناداری مشاهده شد. ماساژ دست با روغن اسطوخودوس تأثیر کمتری در کاهش میکروب‌ها داشته (0/003=P)، اما روغن درخت چای سبب کاهش معنادار عوامل پاتوژن شده است (0/001=P).
بحث
اگرچه روش‌های بهداشت دست ساده هستند، ولی مسئله رعایت بهداشت دست توسط افراد بسیار چالش‌برانگیز است که این امر در نتایج تحقیقات متعددی در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته منعکس شده است. تحقیقات متعددی که در این زمینه انجام شده حاکی از پذیرش کم و عملکرد ضعیف کارکنان بهداشتی در این مورد است [23].
این مطالعه برای بررسی میزان باکتری دست، قبل و بعد از روغن اسطوخودوس و روغن درخت چای و آب مقطر انجام شد. مقایسه میزان کاهش بار میکروبی دست‌ها بعد از استفاده از روغن اسطوخودوس و روغن درخت چای تفاوت معناداری نشان داد (0/003=P). بدین صورت که میزان بار میکروبی دست پرستاران بعد از استفاده از روغن اسطوخودوس و درخت چای نسبت به قبل از آزمایش کاهش یافت. نتایج فوق نشان می‌دهد آزمایش اثربخش بود. نتایج این مطالعه با یافته‌های احمدی در سال 1397 مبنی بر اثرات متقابل ضد‌باکتریایی اسانس رزماری و اسانس اسطوخودوس روی دو باکتری گرم مثبت و سه باکتری گرم منفی در محیط آزمایشگاهی هم‌خوانی داشت [19].
در پژوهش حاضر، ضدعفونی با روغن درخت چای در کاهش نتیجه کشت دست کارکنان ارتباط معناداری نشان داد که بیانگر این است روغن درخت چای نسبت به روغن اسطوخودوس در کاهش آلودگی مؤثرتر بوده است. روغن درخت چای با اثربخشی 93 درصد نسبت به اسطوخودوس 34 درصد مؤثرتر بوده است (0/001=P) که به نظر می‌رسد به خاطر تفاوت در ترکیبات این دو گیاه باشد. طبق تجزیه شیمیایی انجام‌شده ترکیب‌های ضد‌میکروبی گیاه درخت چای به‌طور عمده شامل تیمول، فلاوونوئیدها، تری‌ترپنوئیدها و دیگر ترکیب‌ها با ماهیت فنولیک یا گروه هیدروکسیل آزاد بود که همگی به عنوان فعال‌ترین ترکیب‌های ضد‌میکروبی شناخته شده‌اند و این ترکیب‌ها در این گیاه به فراوانی وجود دارند [24].
در همین راستا، خلیل در مطالعه خود نشان داد روغن درخت چای بیشترین اثر علیه اورئوس حساس به متی‌سیلین داشت [22]. نتایج مطالعه حاضر با یافته‌های پژوهش سیداباساپا و همکاران در سال 2020 در مورد اثر روغن درخت چای به عنوان ضد‌میکروبی، بر پریودنتیت به عنوان یک مکمل مفید یا جایگزین برای درمان پریودنتال هم‌خوانی داشت [25]. در تأیید یافته‌های این تحقیق می‌توان به نتایج پژوهش نوس در مورد عفونت گوش میانی [26]، ووروس هوروات و همکاران [27] اشاره کرد که بر اساس آن‌ها، گیاه درخت چای خواص ضدعفونی‌کننده، ضد‌قارچی و ضد‌ویروسی دارد.-
همچنین در مطالعه حاضر، استفاده از آب مقطر تأثیری در میکروب‌زدایی کف دست کارکنان نداشت. بهداشت دست یکی از مهم‌ترین، ساده‌ترین، مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از انتشار مقاومت ضد‌میکروبی است. با مقایسه مطالعات مختلف مشاهده می‌شود که بیمارستان‌های مختلف بر حسب شدت آلودگی و نوع عفونت بیماران بستری در بیمارستان و رعایت نکات بهداشتی در بیمارستان و کارکنان، نوع آلودگی متفاوت است و اغلب موارد ذکر‌شده باکتری‌های شایع عامل عفونت بیمارستانی هستند که اغلب نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند و کنترل عفونت تنها با آب ساده در زمان شست‌وشوی دست کافی نیستند و برای پاک‌کنندگی دست و جلوگیری از انتشار به سایر بیماران و نیز جامعه نیاز به مواد ضدعفونی‌کننده قوی است.
در مطالعه‌ای که توسط شاه انجام شد در 96 درصد پرستاران بخش‌های مختلف بیمارستان، آلودگی میکروبی دیده شد که اهم آن‌ها پروتئوس، کلبسیلا و استاف طلایی بودند [28]. در تحقیق حاضر، شایع‌ترین ارگانیسم‌های به‌دست‌آمده از کشت دست پرستاران در ابتدای مطالعه عبارت‌اند از: استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، استافیلوکوکوس اورئوس، کلبسیلا و اشریشیاکولی. در حالی که در مطالعه فیندیندیک، دست شصت نفر از پرستاران بخش مراقبت ویژه را بررسی کرد که بیشترین میزان باکتری در نمونه‌های کشت‌شده اشریشیاکلی و استافیلوکوک‌های کوگولاز منفی بود [29].
با توجه به شیوع میکروارگانیسم‌ها در دست پرسنل درمانی که فلور طبیعی سطح پوست است و در عین حال، انتقال میکروارگانیسم از دست پرستار به سهولت موجب ایجاد عفونت و وخیم شدن حال بیمار می‌شود؛ بنابراین استفاده از روغن‌های ضدعفونی‌کننده با بنیان طبیعی که سریع‌تر قابل استفاده است و همچنین در کاهش میزان آلودگی بهتر عمل می‌کند، جهت استفاده در مراکز درمانی توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر، بین سطح میکروب دست پرستاران-پیش‌آزمون و پس‌آزمون در هر سه روغن اسطوخودوس و درخت چای و آب مقطر اختلاف معنادار آماری وجود دارد. بدین صورت که در هر دو گروه روغن اسطوخودوس و درخت چای بار میکروبی کاهش یافته است. به عبارت دیگر، هر دو روش اثربخش بوده، اما آب مقطر تأثیری در میکروب‌زدایی کف دست کارکنان نداشته است.
پیشنهاد می‌شود برای سایر پرسنل در بخش‌های مختلف در سایر شرایط اجرا شود. از آنجا که اثرات ضد‌باکتریایی روغن اسطوخودوس و چای روی گونه‌های مختلف باکتری‌ها به اثبات رسیده است، استفاده از آن در شست‌وشوی دست جهت از بین بردن باکتری‌های دست کادر درمان در بخش‌های ویژه توصیه می‌شود. در آخر محقق بر خود واجب می‌داند تا اعلام دارد در این تحقیق محدودیت کوتاه بودن فاصله مطالعه و تعداد کم نمونه‌های پژوهش وجود دارد که لازم است در مطالعات بعدی مد نظر قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای کد تصویب طرح تحقیقاتی به شماره 2010 از شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک و با کد اخلاق IR.ARAKMU.REC.1393.170.8 در شورای اخلاق است. در این مطالعه علاوه بر کسب رضایت کتبی، تلاش شد مفاد کدهای اخلاقی مرتبط با پژوهش و احترام به آزادی افراد برای انصراف از ادامه شرکت در مطالعه و محرمانه ماندن همه اطلاعات فردی و... رعایت شود.
حامی مالی
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک حامی مالی این پژوهش بوده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از کلیه پرستاران محترم بیمارستان ولی‌عصر (عج) که جهت پاسخگویی به سؤالات و تکمیل پرسش‌نامه‌ها همکاری داشتند، قدردانی می‌شود. در ضمن، از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک به جهت مساعدت‌های فراوان در تصویب و تأمین بودجه این پژوهش صمیمانه سپاس‌گزاری می‌شود.
References
1.Schoen L, Stewart E, Mead K, Sekhar C, Olmsted R, Vernon W. Ashrae position document on airborne infectious diseases by ashrae board of directors. Ashrae Stand; 2020.
2.Viderman D, Khamzina Y, Kaligozhin Z, Khudaibergenova M, Zhumadilov A, Crape B, et al. An observational case study of hospital associated infections in a critical care unit in Astana, Kazakhstan. Antimicrobial Resistance and Infection Control. 2018; 7:57. [DOI:10.1186/s13756-018-0350-0] [PMID] [PMCID]
3.Haque M, Sartelli M, McKimm J, Abu Bakar M. Health care-associated infections - An overview. Infection and Drug Resistance. 2018; 11:2321-33. [DOI:10.2147/IDR.S177247] [PMID] [PMCID]
4.Jayasree T, Afzal M. Implementation of infection control practices to manage hospital acquired infections. Journal of Pure and Applied Microbiology. 2019; 13 (1): 591-7. [DOI:10.22207/JPAM.13.1.68]
5.Saleem Z, Godman B, Hassali MA, Hashmi FK, Azhar F, Rehman IU. Point prevalence surveys of health-care-associated infections: A systematic review. Pathogens and Global Health. 2019; 113(4):191-205. [PMID] [PMCID]
6.Chi X, Guo J, Niu X, He R, Wu L, Xu H. Prevention of central line-associated bloodstream infections: A survey of ICU nurses’ knowledge and practice in China. Antimicrobial Resistance and Infection Control. 2020; 9(1):186. [DOI:10.1186/s13756-020-00833-3] [PMID] [PMCID]
7.Ahmed J, Malik F, Memon ZA, Bin Arif T, Ali A, Nasim S, et al. Compliance and knowledge of healthcare workers regarding hand hygiene and use of disinfectants: A study based in Karachi. Cureus. 2020; 12(2):e7036. [DOI:10.7759/cureus.7036]
8.Sticchi C, Alberti M, Artioli S, Assensi M, Baldelli I, Battistini A, et al. Regional point prevalence study of healthcare-associated infections and antimicrobial use in acute care hospitals in Liguria, Italy. The Journal of Hospital Infection. 2018; 99(1):8-16. [DOI:10.1016/j.jhin.2017.12.008] [PMID]
9.Nasiriani K, Noorishadkam M, Ayatollahi J, Dehghani A, Zandi H. [Investigating bacterial contamination of nurses’ hands in icu regarding their using of jewellery (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2013; 20(6):709-15. http://jssu.ssu.ac.ir/article-1-2281-en.html
10.King REC, Berba RP. Effect of a multifaceted intervention on hand hygiene compliance among healthcare workers at the medicine wards and icu in a tertiary hospital setting. Acta Medica Philippina. 2018; 52(1):17-23. [DOI:10.47895/amp.v52i1.457]
11.FitzGerald G, Moore G, Wilson AP. Hand hygiene after touching a patient’s surroundings: The opportunities most commonly missed. The Journal of Hospital Infection. 2013; 84(1):27-31. [DOI:10.1016/j.jhin.2013.01.008] [PMID]
12.Tubbs-Cooley HL, Pickler RH, Younger JB, Mark BA. A descriptive study of nurse-reported missed care in neonatal intensive care units. Journal of Advanced Nursing. 2015; 71(4):813-24. [DOI:10.1111/jan.12578] [PMID]
13.Eyi S, Eyi İ. Nursing Students’ Occupational Health and Safety Problems in Surgical Clinical Practice. SAGE Open. 2020; 10(1):1-21. [DOI:10.1177/2158244020901801]
14.Oosterkamp BC, van der Sanden WJ, Frencken JE, Kuijpers-Jagtman AM. Caries preventive measures in orthodontic practice: The development of a clinical practice guideline. Orthodontics & Craniofacial Research. 2016; 19(1):36-45. [DOI:10.1111/ocr.12107] [PMID]
15.Shammas RL, Marks CE, Broadwater G, Le E, Glener AD, Sergesketter AR, et al. The effect of lavender oil on perioperative pain, anxiety, depression, and sleep after microvascular breast reconstruction: A prospective, single-blinded, randomized, controlled trial. Journal Of Reconstructive Microsurgery. 2021; 37(6):530-40. [DOI:10.1055/s-0041-1724465] [PMID]
16.Souza ERL de, Cruz JH de A, Gomes NML, Ramos LL, Oliveira Filho AA de. [Lavandula angustifolia Miller e sua utilização na Odontologia: Uma breve revisão (Português)].-Archives of Health Investigation. 2019; 7(12):539-45.[DOI:10.21270/archi.v7i12.3125]
17.Park CH, Park YE, Yeo HJ, Chun SW, Baskar TB, Lim SS, et al. Chemical compositions of the volatile oils and antibacterial screening of solvent extract from downy lavender. Foods. 2019; 8(4):132. [DOI:10.3390/foods8040132] [PMID] [PMCID]
18.Karimzadeh Z, Azizzadeh Forouzi M, Rahiminezhad E, Ahmadinejad M, Dehghan M. The effects of lavender and citrus aurantium on anxiety and agitation of the conscious patients in intensive care units: A parallel randomized placebo-controlled trial. BioMed Research International. 2021; 2021:5565956. [DOI:10.1155/2021/5565956] [PMID] [PMCID]
19.Ahmady-Asbchin S, Mostafapour MJ. [Anti-bacterial interactions Rosemary (Rosmarinus officinalis) and essential oils of lavender (Lavandula stoechas) on two Grampositive and three Gram- negative bacteria in vitro (Persian)]. Journal of Molecular and Cellular Research. 2018; 31(2):177-87. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=671867
20.Sharifi-Rad J, Salehi B, Varoni EM, Sharopov F, Yousaf Z, Ayatollahi SA, et al. Plants of the melaleuca genus as antimicrobial agents: From farm to pharmacy. Phytotherapy Research. 2017; 31(10):1475-94. [DOI:10.1002/ptr.5880] [PMID]
21.Ramadass M, Thiagarajan P. A review on melaleuca alternifolia (tea tree) oil. Int J Pharma Bio Sci. 2015; 6:655-61.
22.Shaaban Khalil N, Ibrahim A, Mousa Abdelazeem R. Effect of body wash with tea tree oil on the prevention of methicillin-resistant staphylococcus aureus in critically ill patients at a university hospital in Egypt. Iris J of Nuring & Care. 2019; 1(4):1-5. [DOI:10.33552/IJNC.2019.01.000519]
23.Acquarulo BA, Sullivan L, Gentile AL, Boyce JM, Martinello RA. Mixed-methods analysis of glove use as a barrier to hand hygiene. Infection Control and Hospital Epidemiology. 2019; 40(1):103-5. [DOI:10.1017/ice.2018.293] [PMID]
24.Jafari B, Jafari Sales A, Khaneshpour H, Fatemi S, Pashazadeh M, Esmail Al-Snafi AE.-Antibacterial effects of Thymus vulgaris, Mentha pulegium, Crocus sativus and Salvia officinalis on pathogenic bacteria: A brief review study based on gram-positive and gram-negative bacteria. Jorjani Biomedicine Journal. 2020; 8(3):58-74. http://goums.ac.ir/jorjanijournal/article-1-763-en.html
25.Siddabasappa KG, Vandana L. Effect of tea tree oil in chronic periodontitis patients: A clinical and microbiological study. CODS Journal of Dentistry. 2020; 11(2):26-31. [DOI:10.5005/jp-journals-10063-0052]
26.Neves RCSM, Makino H, Cruz TPPS, Silveira MM, Sousa VRF, Dutra V, et al. In vitro and in vivo efficacy of tea tree essential oil for bacterial and yeast ear infections in dogs. Pesquisa Veterinária Brasileira. 2018; 38(8): 1597-607. [DOI:10.1590/1678-5150-pvb-5055]
27.Vörös-Horváth B, Das S, Salem A, Nagy S, Böszörményi A, Kőszegi T, et al. Formulation of tioconazole and melaleuca alternifolia essential oil pickering emulsions for onychomycosis topical treatment. Molecules. 2020; 25(23):5544. [PMID]
28.Shah PD, Shaikh NM, Dholaria KV. Microorganisms isolated from mobile phones and hands of health-care workers in a tertiary care hospital of Ahmedabad, Gujarat, India. Indian Journal of Public Health. 2019; 63(2):147-50. [PMID]
1.Schoen L, Stewart E, Mead K, Sekhar C, Olmsted R, Vernon W. Ashrae position document on airborne infectious diseases by ashrae board of directors. Ashrae Stand; 2020.
2.Viderman D, Khamzina Y, Kaligozhin Z, Khudaibergenova M, Zhumadilov A, Crape B, et al. An observational case study of hospital associated infections in a critical care unit in Astana, Kazakhstan. Antimicrobial Resistance and Infection Control. 2018; 7:57. [DOI:10.1186/s13756-018-0350-0] [PMID] [PMCID]
3.Haque M, Sartelli M, McKimm J, Abu Bakar M. Health care-associated infections - An overview. Infection and Drug Resistance. 2018; 11:2321-33. [DOI:10.2147/IDR.S177247] [PMID] [PMCID]
4.Jayasree T, Afzal M. Implementation of infection control practices to manage hospital acquired infections. Journal of Pure and Applied Microbiology. 2019; 13 (1): 591-7. [DOI:10.22207/JPAM.13.1.68]
5.Saleem Z, Godman B, Hassali MA, Hashmi FK, Azhar F, Rehman IU. Point prevalence surveys of health-care-associated infections: A systematic review. Pathogens and Global Health. 2019; 113(4):191-205. [PMID] [PMCID]
6.Chi X, Guo J, Niu X, He R, Wu L, Xu H. Prevention of central line-associated bloodstream infections: A survey of ICU nurses’ knowledge and practice in China. Antimicrobial Resistance and Infection Control. 2020; 9(1):186. [DOI:10.1186/s13756-020-00833-3] [PMID] [PMCID]
7.Ahmed J, Malik F, Memon ZA, Bin Arif T, Ali A, Nasim S, et al. Compliance and knowledge of healthcare workers regarding hand hygiene and use of disinfectants: A study based in Karachi. Cureus. 2020; 12(2):e7036. [DOI:10.7759/cureus.7036]
8.Sticchi C, Alberti M, Artioli S, Assensi M, Baldelli I, Battistini A, et al. Regional point prevalence study of healthcare-associated infections and antimicrobial use in acute care hospitals in Liguria, Italy. The Journal of Hospital Infection. 2018; 99(1):8-16. [DOI:10.1016/j.jhin.2017.12.008] [PMID]
9.Nasiriani K, Noorishadkam M, Ayatollahi J, Dehghani A, Zandi H. [Investigating bacterial contamination of nurses’ hands in icu regarding their using of jewellery (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2013; 20(6):709-15. http://jssu.ssu.ac.ir/article-1-2281-en.html
10.King REC, Berba RP. Effect of a multifaceted intervention on hand hygiene compliance among healthcare workers at the medicine wards and icu in a tertiary hospital setting. Acta Medica Philippina. 2018; 52(1):17-23. [DOI:10.47895/amp.v52i1.457]
11.FitzGerald G, Moore G, Wilson AP. Hand hygiene after touching a patient’s surroundings: The opportunities most commonly missed. The Journal of Hospital Infection. 2013; 84(1):27-31. [DOI:10.1016/j.jhin.2013.01.008] [PMID]
12.Tubbs-Cooley HL, Pickler RH, Younger JB, Mark BA. A descriptive study of nurse-reported missed care in neonatal intensive care units. Journal of Advanced Nursing. 2015; 71(4):813-24. [DOI:10.1111/jan.12578] [PMID]
13.Eyi S, Eyi İ. Nursing Students’ Occupational Health and Safety Problems in Surgical Clinical Practice. SAGE Open. 2020; 10(1):1-21. [DOI:10.1177/2158244020901801]
14.Oosterkamp BC, van der Sanden WJ, Frencken JE, Kuijpers-Jagtman AM. Caries preventive measures in orthodontic practice: The development of a clinical practice guideline. Orthodontics & Craniofacial Research. 2016; 19(1):36-45. [DOI:10.1111/ocr.12107] [PMID]
15.Shammas RL, Marks CE, Broadwater G, Le E, Glener AD, Sergesketter AR, et al. The effect of lavender oil on perioperative pain, anxiety, depression, and sleep after microvascular breast reconstruction: A prospective, single-blinded, randomized, controlled trial. Journal Of Reconstructive Microsurgery. 2021; 37(6):530-40. [DOI:10.1055/s-0041-1724465] [PMID]
16.Souza ERL de, Cruz JH de A, Gomes NML, Ramos LL, Oliveira Filho AA de. [Lavandula angustifolia Miller e sua utilização na Odontologia: Uma breve revisão (Português)].-Archives of Health Investigation. 2019; 7(12):539-45.[DOI:10.21270/archi.v7i12.3125]
17.Park CH, Park YE, Yeo HJ, Chun SW, Baskar TB, Lim SS, et al. Chemical compositions of the volatile oils and antibacterial screening of solvent extract from downy lavender. Foods. 2019; 8(4):132. [DOI:10.3390/foods8040132] [PMID] [PMCID]
18.Karimzadeh Z, Azizzadeh Forouzi M, Rahiminezhad E, Ahmadinejad M, Dehghan M. The effects of lavender and citrus aurantium on anxiety and agitation of the conscious patients in intensive care units: A parallel randomized placebo-controlled trial. BioMed Research International. 2021; 2021:5565956. [DOI:10.1155/2021/5565956] [PMID] [PMCID]
19.Ahmady-Asbchin S, Mostafapour MJ. [Anti-bacterial interactions Rosemary (Rosmarinus officinalis) and essential oils of lavender (Lavandula stoechas) on two Grampositive and three Gram- negative bacteria in vitro (Persian)]. Journal of Molecular and Cellular Research. 2018; 31(2):177-87. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=671867
20.Sharifi-Rad J, Salehi B, Varoni EM, Sharopov F, Yousaf Z, Ayatollahi SA, et al. Plants of the melaleuca genus as antimicrobial agents: From farm to pharmacy. Phytotherapy Research. 2017; 31(10):1475-94. [DOI:10.1002/ptr.5880] [PMID]
21.Ramadass M, Thiagarajan P. A review on melaleuca alternifolia (tea tree) oil. Int J Pharma Bio Sci. 2015; 6:655-61.
22.Shaaban Khalil N, Ibrahim A, Mousa Abdelazeem R. Effect of body wash with tea tree oil on the prevention of methicillin-resistant staphylococcus aureus in critically ill patients at a university hospital in Egypt. Iris J of Nuring & Care. 2019; 1(4):1-5. [DOI:10.33552/IJNC.2019.01.000519]
23.Acquarulo BA, Sullivan L, Gentile AL, Boyce JM, Martinello RA. Mixed-methods analysis of glove use as a barrier to hand hygiene. Infection Control and Hospital Epidemiology. 2019; 40(1):103-5. [DOI:10.1017/ice.2018.293] [PMID]
24.Jafari B, Jafari Sales A, Khaneshpour H, Fatemi S, Pashazadeh M, Esmail Al-Snafi AE.-Antibacterial effects of Thymus vulgaris, Mentha pulegium, Crocus sativus and Salvia officinalis on pathogenic bacteria: A brief review study based on gram-positive and gram-negative bacteria. Jorjani Biomedicine Journal. 2020; 8(3):58-74. http://goums.ac.ir/jorjanijournal/article-1-763-en.html
25.Siddabasappa KG, Vandana L. Effect of tea tree oil in chronic periodontitis patients: A clinical and microbiological study. CODS Journal of Dentistry. 2020; 11(2):26-31. [DOI:10.5005/jp-journals-10063-0052]
26.Neves RCSM, Makino H, Cruz TPPS, Silveira MM, Sousa VRF, Dutra V, et al. In vitro and in vivo efficacy of tea tree essential oil for bacterial and yeast ear infections in dogs. Pesquisa Veterinária Brasileira. 2018; 38(8): 1597-607. [DOI:10.1590/1678-5150-pvb-5055]
27.Vörös-Horváth B, Das S, Salem A, Nagy S, Böszörményi A, Kőszegi T, et al. Formulation of tioconazole and melaleuca alternifolia essential oil pickering emulsions for onychomycosis topical treatment. Molecules. 2020; 25(23):5544. [PMID]
28.Shah PD, Shaikh NM, Dholaria KV. Microorganisms isolated from mobile phones and hands of health-care workers in a tertiary care hospital of Ahmedabad, Gujarat, India. Indian Journal of Public Health. 2019; 63(2):147-50. [PMID]
29.Findik UY, Otkun MT, Erkan T, Sut N. Evaluation of handwashing behaviors and analysis of hand flora of intensive care unit nurses. Asian Nursing Research. 2011; 5(2):99-107. [DOI:10.1016/S1976-1317(11)60018-2]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
گیاهان دارویی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
