مقدمه
تشنج نوعی اختلال عملکرد مغزی است که در اثر تخلیه الکتریکی غیر‌طبیعی نورون‌های مغز ایجاد می‌شود [1]. عوامل متعددی در تشدید تحریکات نورونی و حملات تشنجی دخیل هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به هیپوکسی، آلکالوز متابولیک، عفونت، تروما، تومور مغزی و هیپوگلیسمی اشاره کرد [2، 3]. همچنین در معدودی از بیماران نقایص ژنتیکی وارث عامل اصلی بیماری به حساب می‌آید [3]. 
تشنج ممکن است به طور موقتی سبب تغییرات فیزیکی، رفتاری و هوشیاری در فرد مبتلا شود که بر اساس شدت و وسعت درگیری مغزی، میزان این تغییرات متفاوت است. همچنین تشنج می‌تواند بر طیف گسترده‌ای از کارایی‌های روان‌شناختی و فردی تأثیر بگذارد. این دسته از بیماران به شدت از اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب و استرس‌های روانی رنج می‌برند. بر اساس نتایج حاصل از مطالعات اپیدمیولوژیک، شیوع اضطراب در بیماران مبتلا به حملات تشنجی 11 تا 25 درصد است که این اضطراب ممکن است نتیجه غیر‌قابل پیش‌بینی بودن حملات تشنجی، کاهش فعالیت‌های روزانه و انزوای اجتماعی در این افراد باشد [4 ,5].  
اضطراب و نگرانی می‌تواند با تغییرات فیزیولوژیکی مهمی مثل افزایش ضربان قلب، فشار خون، تعریق و افزایش تعداد تنفس همراه باشد. اختلالات اضطرابی یکی از مشکلات عمده بشری است و سبب کاهش کیفیت زندگی و مختل شدن زندگی فردی می‌شود [6, 7].
کلاس‌های دارویی متعددی برای کنترل حملات تشنجی و درمان اختلالات اضطرابی در دسترس هستند. کاربامازپین، سدیم والپروات، توپیرامات و اتوسوکسیماید داروهای ضد‌تشنج قوی محسوب می‌شوند که قادر به مهار تشنج در بسیاری از بیماران هستند، اما نکته مهم در این رابطه، نیاز به دارودرمانی طولانی‌مدت و اغلب مصرف توأم چند دارو با هم است که می‌تواند به واسطه القا یا مهار آنزیمی زمینه‌ساز تداخلات دارویی و بروز عوارض ناخواسته متعدد شامل اختلالات دستگاه گوارش، سمیت عصبی و دیسکرازی‌های خونی در بیماران باشد [1، 3]. 
همچنین برای درمان اختلالات اضطرابی هم امروزه دسته‌های دارویی جدید نظیر مهارکننده‌های بازجذب اختصاصی سروتونین و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین / نوراپی‌نفرین با تغییر در سطوح کتکول آمین‌ها در مغز، به عنوان انتخاب اول مطرح هستند. با وجود این، این داروها در وضعیت اضطراب حاد تأثیرگذاری اندک دارند و عوارض جانبی ناشی از آ‌ن‌ها سبب کاهش پذیرش و محدودیت مصرف آن‌ها شده است [8, 9]. 
همچنین بنزودیازپین‌ها از دسته داروهای آرام‌بخش / خواب‌آور هستند که می‌توانند در درمان حملات تشنجی، اختلالات اضطرابی و حملات پانیک کاربرد داشته باشند، اما متأسفانه وابستگی فیزیکی، اعتیاد روانی، سندروم محرومیت از دارو (در صورت قطع مصرف دارو) و خواب‌آلودگی، از عوارض خطرناک این داروها به حساب می‌آیند [7، 10]. در همین راستا، امروزه بهره‌مندی از طب مکمل به عنوان روشی مقرون به صرفه و با عوارض جانبی محدود، برای پیشگیری و درمان بیماری‌های مختلف، از‌جمله اختلالات عصبی‌روانی ترویج یافته است [11].
یکی از روش‌های مؤثر و بی‌خطر طب مکمل به‌کارگیری داروها و فرآورده‌های با منشأ بیولوژیک است که از جمله این ترکیبات می‌توان به ژل رویال اشاره کرد [12 ,13]. ژل رویال یک ماده ژلاتینی سفید شیری‌رنگ است که توسط غدد زیر حلقی و فکی زنبورهای کارگر ترشح شده و برای تغذیه زنبور ملکه مصرف می‌شود. این ماده ارزش غذایی فراوانی داشته و حاوی انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی نظیر کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، اسیدهای چرب (به‌ویژه 10-هیدروکسی دکانوئیک اسید)، فلاونوئیدها و همچنین به میزان اندکی استرول‌ها نیز در ژل رویال یافت می‌شوند [14, 15].
از نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه ژل رویال به برخی موارد نظیر افزایش ظرفیت یادگیری، بهبود حافظه، تخفیف علائم یائسگی و کاهش نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی می‌توان اشاره کرد [14, 15, 16]. اثربخشی ژل رویال در بهبود اضطراب و افسردگی در مدل تجربی آلزایمر القا‌شده با نوروتوکسین تری‌متیل تین کلرید در موش‌های صحرایی نشان داده شده که این ژل به واسطه خاصیت آنتی‌اکسیدانی سبب مهار رادیکال‌های آزاد، از‌جمله یون سوپراکسید و رادیکال‌های هیدروکسیل در مغز می‌شود و می‌تواند در بهبود اختلالات شناختی و خلق‌و‌خوی ناشی از بیماری آلزایمر مؤثر باشد [17]. 
همچنین اثرات 10-هیدروکسی دکانوئیک اسید، ماده فعال موجود در ژل رویال بر سیستم عصبی به صورت داخل بدن و خارج بدن ارزیابی شده و تأثیرات مثبت این ماده در افزایش رشد نورون‌ها و کاهش آسیب نورونی در محیط کشت و همچنین بهبود رفتارهای شبه اضطرابی در موش‌های صحرایی گزارش شده است [18]؛ بنابراین با توجه به مزایای متعدد فرآورده فوق، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات محافظتی احتمالی ژل رویال در مدل‌های تجربی تشنج و اضطراب در موش سوری انجام شد.
مواد و روش‌ها
حیوانات آزمایشگاهی
در این مطالعه، 60 سر موش سفید کوچک نر جوان نژادNMRI با محدوده وزنی 25 تا 30 گرم از مرکز تکثیر حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی شاپور اهواز خریداری شدند که از این تعداد، 25 سر برای بررسی اثر ضد‌تشنجی و 35 سر برای بررسی اثر ضد‌اضطرابی ژل رویال اختصاص داده شدند. حیوانات به مدت 1 هفته پیش از شروع مطالعه به شرایط محیط آزمایشگاه عادت داده شده و متعاقباً در قفس‌های مخصوص تحت چرخه نوری 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی در دمای 22 تا 25 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند. موش‌ها به جز زمان آزمایش، به آب و غذای فشرده مخصوص جوندگان به طور آزادانه دسترسی داشتند.
تمام اصول اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی، طبق دستورالعمل معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی شاپور اهواز به شماره IRAJUMS.REC.1395.413 انجام شد و ارزیابی اثرات ضد‌تشنجی و ضد‌اضطرابی ژل رویال به شرح زیر انجام شد. 
بررسی اثر ضد‌تشنجی ژل رویال در مدل تشنج القا‌شده با استریکنین
در این بررسی، از ژل رویال (شرکت Santa Cruz Biotechnology، ایالات متحده)، استریکنین (شرکت Sigma، ایالات متحده) و فنوباربیتال (شرکت کیمیدارو، ایران) استفاده شد. حیوانات به کمک جدول اعداد تصادفی با استفاده از رایانه، به 5 گروه 5 تایی تقسیم شدند. گروه کنترل منفی: حیواناتی که 30 دقیقه قبل از تجویز استریکنین، سرم فیزیولوژی استریل دریافت کردند. گروه‌های آزمایش: حیواناتی که 30 دقیقه قبل از تجویز استریکنین، ژل رویال با دُزهای 100، 200 و 400 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دریافت کردند. گروه کنترل مثبت: حیواناتی که 30 دقیقه قبل از تجویز استریکنین، تحت درمان با داروی ضد‌تشنج فنوباربیتال با دُز 40 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن قرار گرفتند. همه تزریق‌ها به صورت داخل‌صفاقی انجام شد و از استریکنین با دُز 3 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای القای تشنجات استفاده شد. استریکنین یک آنتاگونیست گیرنده گلایسین است و سبب ایجاد انقباضات تونیک‌کلونیک در موش‌ها می‌شود [19]. 
بلافاصله پس از تزریق استریکنین شاخص‌های تشنج شامل زمان شروع تشنجات (فاصله زمانی از لحظه تزریق استریکنین تا شروع انقباضات تونیک‌کلونیک بر حسب ثانیه)، دوام تشنجات (فاصله زمانی از لحظه شروع تشنج تا خاتمه تشنج یا مرگ حیوان برحسب ثانیه) و درصد مرگ‌و‌میر (نسبت تعداد موش‌هایی که در اثر تزریق استریکنین مرده‌اند به کل موش‌های آن گروه) طی 30 دقیقه اندازه‌گیری و ثبت شد.
بررسی اثر ضد‌اضطرابی ژل رویال با استفاده از ماز به علاوه ای شکل مرتفع 
در این بررسی، از ژل رویال (شرکت Santa Cruz Biotechnology، ایالات متحده) و دیازپام (شرکت کیمیدارو، ایران) استفاده شد. حیوانات به کمک جدول اعداد تصادفی با استفاده از رایانه، به 5 گروه 7 تایی تقسیم شدند. گروه کنترل منفی: حیواناتی که 30 دقیقه قبل از آزمون ارزیابی اضطراب، سرم فیزیولوژی استریل دریافت کردند. گروه‌های آزمایش: حیواناتی که 30 دقیقه قبل از آزمون ارزیابی اضطراب، ژل رویال با دُزهای 50، 100 و 200 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دریافت کردند. گروه کنترل مثبت: حیواناتی که 30 دقیقه قبل از آزمون ارزیابی اضطراب، تحت درمان با داروی دیازپام با دُز 2 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن قرار گرفتند. تزریق‌ها به صورت داخل‌صفاقی انجام و برای ارزیابی سطح اضطراب از دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع، ساخت شرکت پارس‌مدار آسیا (ایران) استفاده شد.
دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع یک مدل استاندارد برای سنجش میزان اضطراب در جوندگان است که شامل 2 بازوی باز (50*5 سانتی‌متر) و 2 بازوی بسته (50*5*40 سانتی‌متر) است که در ارتفاع 50 سانتی‌متری از سطح زمین قرار گرفته است [20]. در این پژوهش، هر‌یک از موش‌ها به طور جداگانه در مرکز دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع رو به یکی از بازوهای باز قرار داده شد و به مدت 5 دقیقه تعداد ورود به بازهای باز و مدت زمان توقف در این بازوها با استفاده از Video Tracking ضبط شد. بین هر آزمایش دستگاه با یک دستمال مرطوب تمیز شد. افزایش دفعات ورود به بازوهای باز و افزایش زمان سپری‌شده در این بازوها، به عنوان شاخص کاهش اضطراب در موش‌ها تلقی می‌شود. 
تجزیه‌و‌تحلیل آماری
تجزیه‌و‌تحلیل آماری داده‌ها به کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 22 انجام شد. از آزمون آنالیز واریانس یک‌طرفه به منظور بررسی تفاوت بین گروهی و جهت مقایسه 2 به 2 گروه ها از تست توکی استفاده شد. اختلاف 0/05>P بین گروه‌های آزمایش‌شده از نظر آماری معنادار تلقی شد.
یافته‌ها
اثر ضد‌تشنجی دُزهای مختلف ژل رویال 
همان‌طور که در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود، تجویز ژل رویال به صورت وابسته به دُز سبب تأخیر در زمان شروع تشنج ناشی از استریکنین شد که این اختلاف در دُُز 200 و 400 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن با 0/001=P نسبت به گروه کنترل منفی معنادار است.


تزریق داخل صفاقی فنوباربیتال با دُز 40 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن زمان شروع تشنج را با 0/000=P نسبت به گروه کنترل منفی به طور معناداری به تأخیر انداخت. دُزهای 200 و 400 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ژل رویال با 0/001=P سبب کاهش معناداری در طول مدت تشنج در مقایسه با گروه کنترل منفی شد. 
در گروه تحت درمان با فنوباربیتال طول مدت تشنج به طور معناداری نسبت به گروه کنترل منفی کاهش یافت (0/000=P). دُز 100 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ژل رویال، با وجود اینکه باعث تأخیر در زمان شروع تشنج و کاهش در طول مدت تشنج در مقایسه با گروه کنترل منفی شد، اما این اختلاف از لحاظ آماری معنادار نبود. درصد مرگ‌و‌میر متعاقب تجویز دُزهای 100، 200 و 400 ‌میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ژل رویال با 0/001=P در مقایسه با گروه کنترل منفی کاهش معناداری پیدا کرد. همچنین کاهش درصد مرگ‌و‌میر در گروه دریافت‌کننده فنوباربیتال نسبت به گروه کنترل منفی معنادار بود (0/000=P).
اثر ضد‌اضطرابی دُزهای مختلف ژل رویال 
در جدول شماره 2، میانگین مدت زمان توقف موش‌ها در بازوهای باز دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع و تعداد دفعات ورود به این بازوها در گروه‌های مختلف آزمایش و کنترل مشهود است.


مدت زمان توقف در بازوهای باز در گروه‌های تحت درمان با دُزهای 50 و 100 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ژل رویال به صورت معناداری نسبت به گروه کنترل منفی بیشتر است (0/05>P) (تصویر شماره 1). 

مدت زمان توقف در صفحه مرکزی تفاوتی در میان گروه‌های مختلف تحت آزمایش نداشت (0/24=P). همچنین تعداد دفعات ورود به بازوهای باز در گروه‌های تحت درمان با دُزهای 50 و 100 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ژل رویال به صورت معناداری نسبت به گروه کنترل منفی افزایش یافت (0/05>P) (تصویر شماره 2).

دُز 200 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ژل رویال در شاخص‌های فوق تفاوت معناداری با گروه کنترل منفی نداشت. در گروه تحت درمان با دیازپام در همه شاخص‌های اندازه‌گیری‌شده، اختلاف معناداری نسبت به گروه کنترل منفی مشاهده شد (0/001>P).
بحث 
طی این پژوهش با استفاده از آزمون تشنج القا‌شده با نوروتوکسین استریکنین و آزمون رفتاری اضطراب به کمک دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع، به ارزیابی اثرات حفاظتی ژل رویال در موش کوچک آزمایشگاهی پرداخته شد. در آزمون تشنج استریکنین برای القای تشنج موضعی ساده استفاده می‌شود. تشنج موضعی ساده نوعی تشنج است که در آن عملکرد الکتریکی مغز فقط در چند ناحیه از مغز دچار اختلال می‌شود و کل 2 نیمکره را فرا‌نمی‌گیرد، در نتیجه هوشیاری از بین نمی‌رود. برخی محققان تشنج القا‌شده با استریکنین را به عنوان مدل تشنج مقاوم به درمان معرفی کرده‌اند [21].
در این مطالعه، تزریق ژل رویال به صورت وابسته به دُز سبب افزایش زمان تأخیری تا شروع تشنج شد. همچنین طول مدت تشنج و مرگ‌و‌میر حیوانات تحت تأثیر ژل رویال به طور معناداری کاهش یافت. هم‌سو با نتایج حاصل از مطالعات قبلی، فنوباربیتال به طور کامل از ایجاد تشنج به وسیله استریکنین جلوگیری کرد. در آزمون دیگر که ارزیابی اثر ضد‌اضطرابی ژل رویال بود، کاهش زمان حضور حیوانات در بازوهای باز دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع و کاهش تعداد دفعات ورود به این بازوها به عنوان شاخصی بر وجود رفتارهای اضطرابی تلقی می‌شود [22]. 
در پژوهش حاضر، در گروه دریافت‌کننده ژل رویال، مدت زمان توقف و تعداد دفعات ورود به بازوهای باز دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع، نسبت به موش‌های دریافت‌کننده سرم فیزیولوژی افزایش یافت که نشان‌دهنده تأثیر مثبت این ماده بر کاهش اضطراب است. مطابق با نتایج مطالعه کنونی، سِفیرین و همکاران نشان دادند تجویز خوراکی ژل رویال به موش‌های صحرایی ماده اواریکتومی‌شده، موجب کاهش اضطراب در آزمون زمینه باز و مدل دستگاه ماز به علاوه ای شکل مرتفع شد. همچنین میزان گرگرفتگی در این حیوانات کاهش یافت که مطرح‌کننده تأثیرات شبه استروژنی ژل رویال در بهبود علائم رفتاری در این حیوانات است [23]. 
همچنین در مطالعه‌ای دیگر، ایتو و همکاران با استفاده از آزمون‌های رفتاری مختلف گزارش کردند ژل رویال به سبب داشتن اسید چرب 10-هیدروکسی دکانوئیک اسید، موجب بهبود خلق‌و‌خو در مدل اضطراب و افسردگی القا‌شده به واسطه استرس، در موش‌های سفید کوچک شد [24]. در پژوهشی که یانگ‌مینگ و همکاران در سال 2019 نشان دادند، مصرف خوراکی ژل رویال به مدت 3 ماه سبب کاهش احتمال ابتلا به اختلالات شناختی و بیماری آلزایمر در خرگوش‌های تحت آزمایش شد که این اثرات ژل رویال به واسطه کاهش استرس اکسیداتیو، مالون‌دی‌آلدئید، آنزیم استیل کولین استراز و سطوح آمیلویید بتا در مغز این حیوانات بود [25]. 
پژوهش‌های متعدد پیشنهاد کرده‌اند استرس اکسیداتیو و مواد حاصل از پراکسیداسیون لیپیدی نظیر مالون‌دی‌آلدئید می‌توانند در بروز و تشدید حملات تشنجی و رفتارهای اضطرابی نقش کلیدی داشته باشند [26]. رادیکال‌های آزاد اکسیژن از طریق غیر‌فعال‌سازی آنزیم گلوتامین سنتتاز و همچنین مهار آنزیم گلوتامات دکربوکسیلاز به ترتیب سبب افزایش نوروترانسمیتر تحریکی گلوتامات و کاهش گابا در مغز می‌شوند [27]. 
ژل رویال فعالیت آنتی‌اکسیدانی بالایی داشته و توانایی مهار رادیکال‌های هیدروکسیل و یون‌های سوپراکسید را دارد [28]. این فعالیت آنتی‌اکسیدانی اغلب به واسطه وجود ترکیبات بیواکتیو فراوانی است که در این ماده یافت می‌شود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به فلاونوئیدها، پلی فنول‌ها، اسید چرب 10-هیدروکسی دکانوئیک اسید و ویتامین‌ها اشاره کرد. مهم‌ترین فلاونوئیدهای موجود در ژل رویال شامل فلاونول‌ها، فلاون‌ها و فلاوانون‌ها است [28، 29]. 
مطالعات اخیر نشان می‌دهند این ترکیبات علاوه بر داشتن اثرات آنتی‌اکسیدانی قوی، لیگاندهایی برای گیرنده‌‌های گابا-A در سیستم اعصاب مرکزی محسوب می‌شوند و قادر هستند به عنوان مولکول‌های شبه بنزودیازپینی عمل کنند [30]. از سوی دیگر، اختلالات رفتاری نظیر افسردگی و اضطراب همراهی مستقیمی با مرگ نورون‌ها عوامل در هیپوکامپ و التهابی دارد [31]. 
در مطالعه‌ای گزارش شده تجویز 10-هیدروکسی دکانوئیک اسید، اسید چرب فعال موجود در ژل رویال، به طور معناداری سبب مهار مرگ نورون‌ها و کاهش رفتارهای اضطرابی در موش‌های صحرایی مسن شد [18]. به نظر می‌رسد علاوه بر اثرات آنتی‌اکسیدانی، ویژگی‌های‌ ضد‌التهابی و افزایش نورون‌زایی این ژل رویال می‌تواند در بهبود یافته‌های رفتاری مطالعه حاضر نقش داشته باشد. 
نتیجه‌گیری
طبق نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، مصرف مکمل ژل رویال سبب کاهش تشنج و تعدیل خلق‌و‌خو در موش‌های کوچک آزمایشگاهی شد. به نظر می‌رسد کاهش التهاب و مهار استرس اکسیداتیو توسط ترکیبات فعال موجود در این ژل نظیر 10-هیدروکسی دکانوئیک اسید و فلاونوئیدها در اثرات مذکور نقش داشته باشند. 
از محدودیت‌های این تحقیق می‌توان به عدم بررسی سازوکارهای مولکولی دخیل در اثرات این ماده بر سیستم اعصاب مرکزی اشاره کرد که پیشنهاد می‌شود در آینده تحقیقات بیشتری به این منظور انجام شود. همچنین کارآزمایی‌های بالینی برای اثبات اثربخشی و تعیین دُز دقیق این ژل در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی‌روانی انجام شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش توسط کمیته اخلاق معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی شاپور اهواز تأیید شده است (کد: IRAJUMS.REC.1395.413).

حامی مالی
هزینه‌های مطالعه حاضر از محل اعتبار طرح‌های تحقیقاتی مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی شاپور اهواز تأمین شده است. 

مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان برای تکمیل این مقاله به طور یکسان مشارکت کرده‌اند. 

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد. 

References
1.Pieróg M, Socała K, Wyska E, Poleszak E, Wlaź P. Effect of ellagic acid on seizure threshold in two acute seizure tests in mice. Molecules. 2021; 26(16):4841. [DOI:10.3390/molecules26164841] [PMID] [PMCID]
2.Zaeri S, Emamghoreishi M. Acute and chronic effects of N-acetylcysteine on pentylenetetrazole-induced seizure and neuromuscular coordination in mice. Iranian Journal of Medical Sciences. 2015; 40(2):118-24. [PMID]
3.Ghosh S, Sinha JK, Khan T, Devaraju KS, Singh P, Vaibhav K, et al. Pharmacological and therapeutic approaches in the treatment of epilepsy. Biomedicines. 2021; 9(5):470. [DOI:10.3390/biomedicines9050470] [PMID] [PMCID]
4.Kwon OY, Park SP. Depression and anxiety in people with epilepsy. Journal of Clinical Neurology. 2014; 10(3):175-88. [DOI:10.3988/jcn.2014.10.3.175] [PMID] [PMCID]
5.Seyedoshohadaee M, Salighedar G, Haghani H. [Evaluation of the relationship between life quality and circadian types and anxiety in Iranian Epilepsy association members with epilepsy in 2020 (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2021; 34(132):8-20. [DOI:10.52547/ijn.34.132.8]
6.Olivier JD, Vinkers CH, Olivier B. The role of the serotonergic and GABA system in translational approaches in drug discovery for anxiety disorders. Frontiers in Pharmacology. 2013; 4:74. [DOI:10.3389/fphar.2013.00074] [PMID] [PMCID]
7.Louvet S, Ischayek M, Danoff R, Faafp F. The current role of long-term benzodiazepines for the treatment of generalized anxiety. Osteopathic Family Physician. 2015; 7(1):19-25. [Link]
8.Lewis G, Duffy L, Ades A, Amos R, Araya R, Brabyn S, et al. The clinical effectiveness of sertraline in primary care and the role of depression severity and duration (PANDA): A pragmatic, double-blind, placebo-controlled randomised trial. Lancet Psychiatry. 2019; 6(11):903-14. [DOI:10.1016/S2215-0366(19)30366-9] [PMID]
9.Strawn JR, Geracioti L, Rajdev N, Clemenza K, Levine A. Pharmacotherapy for generalized anxiety disorder in adult and pediatric patients: An evidence-based treatment review. Expert Opinion on Pharmacotherapy. 2018; 19(10):1057-70. [DOI:10.1080/14656566.2018.1491966] [PMID] [PMCID]
10.Kienitz R, Kay L, Beuchat I, Gelhard S, von Brauchitsch S, Mann C, et al. Benzodiazepines in the management of seizures and status epilepticus: A review of routes of delivery, pharmacokinetics, efficacy, and tolerability. CNS Drugs. 2022; 36(9):951-75. [PMID] [PMCID]
11.Yuan H, Ma Q, Ye L, Piao G. The traditional medicine and modern medicine from natural products. Molecules. 2016; 21(5):559. [DOI:10.3390/molecules21050559] [PMID] [PMCID]
12.Yoshida M, Hayashi K, Watadani R, Okano Y, Tanimura K, Kotoh J, et al. Royal jelly improves hyperglycemia in obese/diabetic KK-Ay mice. Journal of Veterinary Medical Science. 2017; 79(2):299-307. [DOI:10.1292/jvms.16-0458] [PMID] [PMCID]
13.Arzi A, Olapour S, Yaghooti H, Sistani Karampour N. Effect of royal jelly on formalin induced-inflammation in rat hind paw. Jundishapur Journal of Natural Pharmaceutical Products. 2015; 10(1):e22466. [DOI:10.17795/jjnpp-22466] [PMID] [PMCID]
14.Kunugi H, Mohammed Ali A. Royal jelly and its components promote healthy aging and longevity: From animal models to humans. International Journal of Molecular Sciences. 2019; 20(19):4662. [DOI:10.3390/ijms20194662] [PMID] [PMCID]
15.Taavoni S, Barkhordari F, Goushegir A, Haghani H. Effect of Royal Jelly on premenstrual syndrome among Iranian medical sciences students: A randomized, triple-blind, placebo-controlled study. Complementary Therapies in Medicine. 2014; 22(4):601-6. [PMID]
16.Hasanloei A, Salamat KM, Hosseini SA. Antioxidant effect of swimming training and royal jelly consumption in the hippocampus tissue of rats with alzheimer›s disease. Hormozgan Medical Journal. 2022; 26(1):62-7. [DOI:10.34172/hmj.2022.11]
17.Azimpour M, Fathi M, Dezfoulian O. [The effect of royal jelly on depression and anxiety in an animal model of alzheimer›s disease (Persian)]. The Neuroscience Journal of Shefaye Khatam. 2021; 9(2):79-90. [DOI:10.52547/shefa.9.2.79]
18.Weiser MJ, Grimshaw V, Wynalda KM, Mohajeri MH, Butt CM. Long-term administration of queen bee acid (QBA) to rodents reduces anxiety-like behavior, promotes neuronal health and improves body composition. Nutrients. 2017; 10(1):13. [DOI:10.3390/nu10010013] [PMID] [PMCID]
19.Annafi OS, Umukoro S, Eduviere AT. Evaluation of the anticonvulsant and anxiolytic potentials of methyl jasmonate in mice. Scientia Pharmaceutica. 2014; 82(3):643-54. [DOI:10.3797/scipharm.1310-22] [PMID] [PMCID]
20.Miladi-Gorji H, Vafaei AA, Rashidy-Pour A, Taherian AA, Jarrahi M, Emami-Abarghoie M, et al. Anxielytic effects of Portulaca oleracea aqueous extracts in mice. Journal of Medicinal Plants. 2006; 5(19):23-8. [Link]
21.Zalkhani R. Several models of induction seizure and epilepsy in experimental animals. Journal of Research in Applied and Basic Medical Sciences. 2020; 6(4):252-61. [Link]
22.Aduema W, Osim EE, Nwankwo AA. Using the elevated plus maze task in assessing anxiety and fear in Swiss white mice. Journal of Complementary Medicine and Alternative Healthcare. 2018; 6(1):001 -6. [Link]
23.Sefirin D, Nange AC, Florette MT, Franklin ZG, Florence AC, Pierre K, et al. Royal jelly induced anxiolytic effects and prevent hot flushes in a menopausal model on wistar rat. Biomedical Journal of Scientific & Technical Research. 2019; 19:14557-66. [DOI:10.26717/BJSTR.2019.19.003356]
24.Ito S, Nitta Y, Fukumitsu H, Soumiya H, Ikeno K, Nakamura T, et al. Antidepressant-like activity of 10-hydroxy-trans-2-decenoic acid, a unique unsaturated fatty acid of royal jelly, in stress-inducible depression-like mouse model. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2012; 2012:139140. [PMID] [PMCID]
25.Pan Y, Xu J, Jin P, Yang Q, Zhu K, You M, et al. Royal jelly ameliorates behavioral deficits, cholinergic system deficiency, and autonomic nervous dysfunction in ovariectomized cholesterol-fed rabbits. Molecules. 2019; 24(6):1149. [PMID] [PMCID]
26.Hassan W, Silva CE, Mohammadzai IU, da Rocha JB, J LF. Association of oxidative stress to the genesis of anxiety: Implications for possible therapeutic interventions. Current Neuropharmacology. 2014; 12(2):120-39. [DOI:10.2174/1570159X11666131120232135] [PMID] [PMCID]
27.Sudha K, Rao AV, Rao A. Oxidative stress and antioxidants in epilepsy. Clinica Chimica Acta. 2001; 303(1-2):19-24. [PMID]
28.Martinello M, Mutinelli F. Antioxidant activity in bee products: A review. Antioxidants. 2021; 10(1):71. [PMID] [PMCID]
29.Ali AM, Kunugi H. The effects of royal jelly acid, 10-hydroxy-trans-2-decenoic acid, on neuroinflammation and oxidative stress in astrocytes stimulated with lipopolysaccharide and hydrogen peroxide. Immunology. 2021; 1(3):212-22. [DOI:10.3390/immuno1030013]
30.Kahnberg P, Lager E, Rosenberg C, Schougaard J, Camet L, Sterner O, et al. Refinement and evaluation of a pharmacophore model for flavone derivatives binding to the benzodiazepine site of the GABAA receptor. Journal of Medicinal Chemistry. 2002; 45(19):4188-201. [DOI:10.1021/jm020839k] [PMID]
31.Ye Z, Kappelmann N, Moser S, Davey Smith G, Burgess S, Jones PB, et al. Role of inflammation in depression and anxiety: Tests for disorder specificity, linearity and potential causality of association in the UK Biobank. Eclinical Medicine. 2021; 38:100992. [DOI:10.1016/j.eclinm.2021.100992] [PMID] [PMCID]