آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 13، شماره 2 - ( 5-1402 )
جلد 13 شماره 2 صفحات 49-41 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghasemi A, Haji Khodadadi Z. The Simultaneous Effect of Four Weeks of Nigella Sativa Oil Supplementation and Aerobic Exercise on Some Stress and Growth Factors of Inactive Young Women. cmja 2023; 13 (2) :41-49
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-906-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-906-fa.html
قاسمی علی، حاجی خدادادی زهرا. تأثیر همزمان چهار هفته مکمل‌دهی روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بر برخی عوامل استرسی و رشدی زنان جوان غیر فعال. فصلنامه طب مکمل. 1402; 13 (2) :41-49
1- استادیار گروه علوم ورزشی، دانشگاه قم، قم، ایران ، a.ghasemi@qom.ac.ir
2- کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی، دانشگاه قم، قم، ایران
2- کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی، دانشگاه قم، قم، ایران
واژه‌های کلیدی: تمرین هوازی، مکمل روغن سیاهدانه، کورتیزول، فاکتور رشد شبه انسولین، زنان جوان غیرفعال
متن کامل [PDF 455 kb]
(247 دریافت)
| چکیده (HTML) (541 مشاهده)
جدول 2. توصیف برخی متغیرهای پیکرشناختی و ترکیب بدنی در گروه‌های پژوهش (مرحله پیش آزمون)
جدول 3. مقایسه تغییرات درون گروهی و بین گروهی بر اساس آزمون‌های آماری t وابسته و تحلیل کوواریانس در متغیرهای پژوهش
* تفاوت معنی داری در سطح (05/0 P<)
نمودار 1. مقادیر میانگین کورتیزول در چهار گروه پژوهش در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون
نمودار 2. مقادیر IGF-I در چهار گروه پژوهش در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون
متن کامل: (139 مشاهده)
مقدمه
عدم فعالیت بدنی تقریباً بر روی هر سلول، اندام و سیستم بدن تأثیر می‌گذارد و باعث اختلال در عملکرد و کاهش آمادگی جسمانی می‌شود. برخی از این تاثیرات عبارتند از: تحلیل عضلات و بدنبال آن کاهش قدرت، کاهش سلامت استخوانی، افزایش بافت چربی و بدنبال آن بیماری‌های قلبی و عروقی و افزایش مشکلات روانی و افسردگی ناشی از استرس‌ها (1). واکنش بدن به تحرک کم با تغییراتی مثل از دست دادن قدرت عضلانی و کاهش تراکم مویرگی همراه است. با از دست دادن قدرت عضله، توده عضلانی کاهش می‌یابد. تراکم مویرگی عضلات به همراه فعالیت آنزیمی میتوکندری و تولید ATP کاهش می‌یابد. این منجر به از بین رفتن پتانسیل اکسیداتیو عضلات (Δ a-v O2) و افزایش چربی عضلات می‌شود و همچنین کاهش استحکام استخوان از طریق افزایش سریع و پایدار در جذب استخوان و سرعت کمتر در تشکیل استخوان می‌شود (2). از این رو تغییر سبک زندگی به منظور جلوگیری از این موارد ضروری می‌باشد. امروزه فواید ورزش منظم برای همه سنین نشان داده شده است. ورزش منظم از طریق افزایش متابولیسم باعث بهبود و تغییرمثبت کارکرد دستگاه‌های مختلف بدن می‌شود (3). از جمله این تغییرات سازگاری‌های مثبت هورمون‌های غدد درون ریز می‌باشد (4) و این سازگاری در هورمون‌های کاتابولیک و آنابولیک بسیار مشهود است (5). فاکتور رشد شبه انسولین (IGF-I) یکی از مهم‌ترین هورمون‌های آنابولیک به شمار می‌رود که به شدت با توده عضلانی، حفظ سیستم عضلات اسکلتی، میزان متابولیک و قدرت عضلات ارتباط دارد. همچنین ممکن است فیبرهای عضلانی اسکلتی افراد با افزایش عرضه IGF-I و توسعه زنجیره سنگین میوزین به عنوان پاسخ به فعالیت بدنی بازسازی شود (6). این هورمون یک پپتید کوچک متشکل از 70 اسید آمینه با وزن مولکولی 7649 Da مشابه با انسولین می‌باشد، IGF-I دارای زنجیره A و B است که توسط باندهای دی سولفید متصل شده است. شباهت ساختاری به انسولین توانایی IGF-I در اتصال با میل کم به گیرنده انسولین را توضیح می‌دهد (7). کورتیزول نیز به عنوان هورمون کاتابولیکی شناخته می‌شود. کورتیزول دارای عملکردهای مهم متابولیکی مانند تأثیر بر متابولیسم گلوکز، پروتئین‌ها و لیپیدها است. باعث افزایش قند خون و افزایش اسیدهای چرب از ذخایر چربی به بافتهای فعال می‌شود (8). عوامل استرس‌زای فیزیولوژیکی و روانی منجر به تاثیرات ضد التهابی بر بافتهای آسیب دیده و سرکوب سیستم ایمنی بدن می‌شوند (9). وضعیت بیش از حد کورتیزول باعث بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، پوکی استخوان و افسردگی می‌شود (10). کورتیزول به عنوان یک گلوکوکورتیکوئید در پاسخ به استرس‌زای جسمی، روانی یا فیزیولوژیکی توسط قشر آدرنال ترشح می‌شود که در متابولیسم گلوکز درگیر است و چندین فرایند را تحریک می‌کند تا به کمک یکدیگر سطوح طبیعی گلوکز را افزایش دهند و یا حفظ کنند، مانند گلوکونئوژنز که گلوکز را از اسیدهای آمینه یا لیپیدها می‌سازد. البته ترشح کورتیزول بیشتر در پاسخ به استرس‌های فیزیولوژیکی یا روانی افزایش می‌یابد. فعالیت ورزشی به عنوان یک استرس فیزیولوژیک می‌تواند میزان ترشح کورتیزول را تغییر دهد (11). نوع فعالیت ورزشی در ترشح هورمون‌ها بسیار تاثیرگذار است. یکی از انواع تمرینات، تمرین از نوع هوازی می‌باشد. تمرین‌های هوازی موجب سازگاری فیزیولوژیک مانند افزایش آنزیم‌های اکسیداسیون، کاهش بافت چربی، کاهش عوامل التهابی، افزایش هورمون‌های آنابولیک (فراساخت)، افزایش چگالی مویرگی، افزایش تعداد میتوکندری، افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی و کارایی دستگاه قلبی_عروقی می‌شوند (12). در تحقیقی نشان داده شد که یک جلسه فعالیت هوازی میزان هورمون‌های گرلین و رشد را افزایش داد و میزان هورمون‌های انسولین و کورتیزول را کاهش داد (13). Delfan و همکاران در تحقیقی تأثیر تمرینات هوازی و بی‌هوازی بر کشتی گیران جوان را مورد مطالعه قرار دادند نتایج نشان داد که جلـسه تمـرین هـوازی در کـاهش اضطراب کشتی گیران مؤثر بوده است و همچنین تداوم این تمرینات در دراز مدت با کاهش سـطوح هورمـون کـورتیزول موجـب کـاهش اضطراب و ایجاد شرایط روحی و روانی متعادل در ورزشکاران می‌گردد (14). Alimoradi و همکاران در مطالعه‌ای تأثیر تمرین هوازی ایروبیک برای مدت 5 ماه به صورت 3 جلسه در هفته و هر جلسه 60 دقیقه بر روی زنان مبتلا به کم‌کاری تیروئید افزایش غلظت IGF-I که در معرض کاهش IGF-I هستند نشان داد (15).
امروزه استفاده از مواد گیاهی و مکمل‌های مختلف به روش سنتی و کارآمد برای درمان مورد توجه بسیاری است به جهت نگرانی از عوارض داروهای شیمیایی استقبال چشمگیری از داروهای گیاهی به عمل آمده است (16). یکی از این مکمل‌ها سیاه‌دانهاست که از گیاهان دارویی معروف به شمار می‌آید. مطالعات مختلف نشانگر تأثیر آن بر سیستم‌های مختلف بدن از جمله: اثرات محافطت کلیه، سیستم عصبی، سیستم تنفس، دستگاه عضلانی، دستگاه گوارش، سلول و قلب و عروق و برخی اثرات ضد التهابی، ضد سرطانی، ضد میکروبی و انگلی می‌باشد (17). گیاه سیاهدانه با نام علمی Nigella sativa linn از خانواده Ranunculaceae گیاهی است با گل‌های سفید یا آبی کمرنگ تا آبی پررنگ دارای دانه‌های سفید شیری رنگ که در تماس با هوا سیاه رنگ می‌شود. عصاره و روغن این گیاه و ترکیب اصلی آن تیموکینون خاصیت ضداکسیدانی و ضدالتهابی دارد، همچنین 30 درصد سیاهدانه را روغن تشکیل می‌دهد که p-cymen اصلی‌ترین ترکیب آن است (18). اگر چه مطالعات متعددی در زمینه‌ی بررسی تأثیر تمرین هوازی بر IGF-I و کورتیزول صورت گرفته است؛ اما ضمن اینکه گستره‌ی محدودی را به خود اختصاص داده است هنوز مطالعه‌ای در زمینه‌ی بررسی تأثیر مکمل سیاهدانه به تنهایی بر روی IGF-I و کورتیزول انجام نشده است و هنوز مطالعه‌ای تأثیر توامان تمرین هوازی و مکمل سیاهدانه را بر روی IGF-I و کورتیزول مورد بررسی قرار نداده است. از این رو محقق بدنبال بررسی تأثیر همزمان چهار هفته تمرین هوازی و مکمل دهی سیاهدانه بر سطح IGF-I و کورتیزول دختران غیرفعال می‌باشد.
روش کار
پژوهش حاضر از نوع کاربردی به روش نیمه تجربی با طرح پژوهشی پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل و دارونما و دارای مصوبه کد اخلاق با شناسه: IR.QOM.REC.1399.026 بود، که بصورت یک‌سو کور به اجرا در آمد. جامعه آماری پژوهش حاضر را دختران غیرفعال با دامنه سنی 18 تا 25 سال دارای شرایط پژوهش که به سالن شهید بروجردی دانشگاه قم مراجعه می‌کردند، تشکیل می‌داد. برای انتخاب آزمودنی‌ها، ابتدا فراخوانی در دانشگاه قم برای علاقه‌مندان به شرکت در پژوهش داده شد که در نهایت تعداد 40 نفر از دختران غیر فعال دارای دامنه سنی 18 تا 25 سال که دارای شرایط شرکت در پژوهش بودند بصورت هدفمند انتخاب شدند. شرایط حضور آزمودنی‌ها شامل: دختران جوان با دامنه سنی 4 ± 22 سال، غیر فعال و سالم بدون هیچ بیماری و مصرف دارو یا مکمل خاصی بودند که در شش ماه اخیر فعالیت بدنی منظم نداشتند، بود. همچنین رضایت نامه کتبی از کلیه آزمودنی‌ها گرفته شد. سپس شرکت‌کنندگان به طور تصادفی ساده از طریق قرعه کشی به چهار گروه شامل: گروه دارونما+ تمرین هوازی (10 نفر)، گروه مکمل سیاهدانه+ تمرین هوازی (11 نفر)، گروه مکمل سیاهدانه (10 نفر) و گروه کنترل (9 نفر) تقسیم شدند. بعد از 12-10 ساعت ناشتایی شبانه، آزمودنی‌ها رأس ساعت 8 صبح در محل خونگیری حاضر شدند. و نمونه خون اولیه به میزان 4 سی سی از ورید قدامی‌بازویی توسط متخصصین خونگیری آزمایشگاه گرفته شد. سپس وزن و شاخص توده بدنی (BMI) آزمودنی‌ها اندازه‌گیری شد. همچنین رژیم غذایی آزمودنی‌ها از طریق پرسشنامه یادآمد 24 ساعته خوراک کنترل شدند. در ادامه برنامه تمرینی و مکمل دهی 24 ساعت بعد از خونگیری اولیه به مدت 4 هفته آغاز شد. بعد از اتمام دوره چهار هفته‌ای تمرینی و 48 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین مجدداً اندازه‌گیری پیکرشناختی و آزمایشگاهی در شرایط و زمان مشابه آزمون‌های اولیه و با همان ابزار توسط محقق و متخصص آزمایشگاه بیمارستان امیرالمؤمنین (ع) شهر قم انجام شد. عدم شرکت بیش از سه جلسه در جلسات تمرین و داشتن بیماری خاص و یا استفاده از دارو یا مکمل خاصی موجب حذف آزمودنی از تحقیق می‌شد. عوامل تمرینی مثل مدت، شدت فعالیت ورزشی و تعداد ضربان قلب در دقیقه در حین اجرای پروتکل تمرینی کنترل شد.
روش اجرای تمرین
پس از کنترل سوابق پزشکی، وضعیت تغذیه‌ای و فعالیت بدنی و تقسیم بندی گروه‌ها به چهار گروه پژوهش، برخی از اندازه گیری‌های اولیه مانند: سن، قد، وزن و BMI انجام و سپس نمونه‌های خونی در مرحله پیش‌آزمون از هر چهار گروه مورد پژوهش گرفته شد و گروه‌ها از نظر نداشتن تفاوت معنادار متغیرهای وابسته شامل: سطوح سرمی کورتیزول و عامل رشد شبه انسولینی-1 زنان جوان غیر فعال تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند و دوره چهار هفته‌ای تمرینی شروع شد. مطابق جدول (1) برنامه تمرینی گروه تمرین هوازی شامل: چهار هفته تمرینات هوازی (ایروبیک) به صورت سه جلسه در هفته و با شدت 50 تا 80 درصد ضربان قلب به صورت فزاینده برگزار گردید که شامل سه بخش گرم کردن (10 دقیقه)، اجرای حرکات ایروبیک در حالت ایستاده - بخش اصلی تمرین (به صورت فزاینده،20 تا 30 دقیقه)، در پایان برگشت به حالت اولیه (5-10) بود (19). مدت تمرین در اولین جلسه با 30 دقیقه شروع شد و در آخرین جلسه به 40 دقیقه رسید. برنامه یک جلسه تمرینی به صورت زیر بود:
- مرحله گرم کردن به مدت 10 دقیقه شامل دو نرم و سبک و حرکات کششی ایستا، هر حرکت 10-15 ثانیه
- انجام تمرینات ایروبیک به مدت 15 تا 25 دقیقه
- انجام تمرینات کششی سرد کردن به مدت 5 دقیقه
جدول 1. برنامه تمرین هوازی در مدت چهار هفته
مطابق جدول (1) شدت تمرین در هفته اول 50% ضربان قلب بیشینه بود که هر هفته 10% به آن اضافه می‌شد، همچنین مدت زمان تمرینی در هفته اول 30 دقیقه بود که در پایان هفته چهارم به 40 دقیقه افزایش یافت.
پروتکل مکمل‌دهی
با استناد به تحقیق Kaatabi و همکارانش گروه‌های مصرف کننده مکمل روغن سیاهدانه طبق دستور العمل مشخص شده روزانه یک عدد کپسول 1000 میلی گرمی‌روغن سیاهدانه ساخت شرکت باریج را پس از وعده ناهار مصرف کردند. لازم به ذکر است گروه تمرین- دارونما کپسول‌های مشابه با طعم و رنگ یکسان با مکمل اصلی را که حاوی آرد نخودچی بود استفاده کردند (20).
خونگیری و نمونه‌های خونی
در ابتدا پیش از شروع دوره تمرینی (پیش‌آزمون) و 48 ساعت پس از اتمام آخرین جلسه تمرینی (پس‌آزمون) میزان 4 سی سی نمونه خونی از تمامی‌آزمودنی‌ها در وضعیت ناشتایی از ورید قدامی بازویی گرفته و پس از سانتریفیوژ کردن و جداسازی سرم خون جهت تجزیه و تحلیل کورتیزول از کیت تشخیصی با مشخصات مونوبایند ساخت کشور آمریکا با حساسیت 95 درصد به روش الایزا ساندویچی و IGF-I با کیت تشخیصی ایمونواسی ساخت کشور آلمان به روش الایزا استفاده شد.
روش تجزیه و تحلیل
پس از جمع‌آوری اطلاعات، به منظور تجزیه و تحلیل آماری، ابتدا وضعیت طبیعی داده‌ها (میانگین و انحراف استاندارد) با استفاده از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف، تجانس واریانس با استفاده از آزمون لوین و همگنی واریانسها از طریق آزمون شیب رگرسیونی بررسی شد. برای آزمون فرضیه‌ها از آزمون t همبسته جهت بررسی تفاوت‌های درون گروهی و از آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی جهت بررسی تفاوت‌های بین گروهی استفاده شد. همچنین سطح معنا داری نیز برای تمام محاسبات (05/0≥α) در نظر گرفته شد. کلیه بررسی‌های آماری و رسم نمودارها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS نسخه 25 و Excel (2007) انجام شد.
یافته‌ها
مشخصات آزمودنی‌ها در گروه‌های مختلف پژوهش در جدول (2) نشان داده شده است. بر اساس داده‌های این جدول، تفاوت معناداری در متغیرهای قد، وزن و شاخص توده بدنی بین گروه‌های پژوهش مشاهده نشد (05/0P>).
نتایج تحلیل داده‌های درون گروهی (t وابسته) در جدول (3) نشان می‌دهد که چهارهفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی روغن سیاهدانه بر IGF-I زنان جوان غیرفعال در مقایسه با گروه کنترل تأثیر معناداری ندارد. افزایش معنادار IGF-I فقط در گروه مصرف مکمل روغن سیاه دانه نشان داده شد. نتایج تحلیل درون گروهی چهار هفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی روغن سیاهدانه حاکی از کاهش معنی دار کورتیزول زنان جوان غیرفعال فقط در گروه مکمل و تمرین می‌باشد.
همچنین نتایج بین گروهی تغییر معناداری در مقادیر کورتیزول و IGF-I بین چهار گروه پژوهش را نشان نداد. نمودارهای (1) و (2) نتایج مقادیر کورتیزول و IGF-I را به ترتیب نشان داده است.
امروزه استفاده از مواد گیاهی و مکمل‌های مختلف به روش سنتی و کارآمد برای درمان مورد توجه بسیاری است به جهت نگرانی از عوارض داروهای شیمیایی استقبال چشمگیری از داروهای گیاهی به عمل آمده است (16). یکی از این مکمل‌ها سیاه‌دانهاست که از گیاهان دارویی معروف به شمار می‌آید. مطالعات مختلف نشانگر تأثیر آن بر سیستم‌های مختلف بدن از جمله: اثرات محافطت کلیه، سیستم عصبی، سیستم تنفس، دستگاه عضلانی، دستگاه گوارش، سلول و قلب و عروق و برخی اثرات ضد التهابی، ضد سرطانی، ضد میکروبی و انگلی می‌باشد (17). گیاه سیاهدانه با نام علمی Nigella sativa linn از خانواده Ranunculaceae گیاهی است با گل‌های سفید یا آبی کمرنگ تا آبی پررنگ دارای دانه‌های سفید شیری رنگ که در تماس با هوا سیاه رنگ می‌شود. عصاره و روغن این گیاه و ترکیب اصلی آن تیموکینون خاصیت ضداکسیدانی و ضدالتهابی دارد، همچنین 30 درصد سیاهدانه را روغن تشکیل می‌دهد که p-cymen اصلی‌ترین ترکیب آن است (18). اگر چه مطالعات متعددی در زمینه‌ی بررسی تأثیر تمرین هوازی بر IGF-I و کورتیزول صورت گرفته است؛ اما ضمن اینکه گستره‌ی محدودی را به خود اختصاص داده است هنوز مطالعه‌ای در زمینه‌ی بررسی تأثیر مکمل سیاهدانه به تنهایی بر روی IGF-I و کورتیزول انجام نشده است و هنوز مطالعه‌ای تأثیر توامان تمرین هوازی و مکمل سیاهدانه را بر روی IGF-I و کورتیزول مورد بررسی قرار نداده است. از این رو محقق بدنبال بررسی تأثیر همزمان چهار هفته تمرین هوازی و مکمل دهی سیاهدانه بر سطح IGF-I و کورتیزول دختران غیرفعال می‌باشد.
روش کار
پژوهش حاضر از نوع کاربردی به روش نیمه تجربی با طرح پژوهشی پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل و دارونما و دارای مصوبه کد اخلاق با شناسه: IR.QOM.REC.1399.026 بود، که بصورت یک‌سو کور به اجرا در آمد. جامعه آماری پژوهش حاضر را دختران غیرفعال با دامنه سنی 18 تا 25 سال دارای شرایط پژوهش که به سالن شهید بروجردی دانشگاه قم مراجعه می‌کردند، تشکیل می‌داد. برای انتخاب آزمودنی‌ها، ابتدا فراخوانی در دانشگاه قم برای علاقه‌مندان به شرکت در پژوهش داده شد که در نهایت تعداد 40 نفر از دختران غیر فعال دارای دامنه سنی 18 تا 25 سال که دارای شرایط شرکت در پژوهش بودند بصورت هدفمند انتخاب شدند. شرایط حضور آزمودنی‌ها شامل: دختران جوان با دامنه سنی 4 ± 22 سال، غیر فعال و سالم بدون هیچ بیماری و مصرف دارو یا مکمل خاصی بودند که در شش ماه اخیر فعالیت بدنی منظم نداشتند، بود. همچنین رضایت نامه کتبی از کلیه آزمودنی‌ها گرفته شد. سپس شرکت‌کنندگان به طور تصادفی ساده از طریق قرعه کشی به چهار گروه شامل: گروه دارونما+ تمرین هوازی (10 نفر)، گروه مکمل سیاهدانه+ تمرین هوازی (11 نفر)، گروه مکمل سیاهدانه (10 نفر) و گروه کنترل (9 نفر) تقسیم شدند. بعد از 12-10 ساعت ناشتایی شبانه، آزمودنی‌ها رأس ساعت 8 صبح در محل خونگیری حاضر شدند. و نمونه خون اولیه به میزان 4 سی سی از ورید قدامی‌بازویی توسط متخصصین خونگیری آزمایشگاه گرفته شد. سپس وزن و شاخص توده بدنی (BMI) آزمودنی‌ها اندازه‌گیری شد. همچنین رژیم غذایی آزمودنی‌ها از طریق پرسشنامه یادآمد 24 ساعته خوراک کنترل شدند. در ادامه برنامه تمرینی و مکمل دهی 24 ساعت بعد از خونگیری اولیه به مدت 4 هفته آغاز شد. بعد از اتمام دوره چهار هفته‌ای تمرینی و 48 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین مجدداً اندازه‌گیری پیکرشناختی و آزمایشگاهی در شرایط و زمان مشابه آزمون‌های اولیه و با همان ابزار توسط محقق و متخصص آزمایشگاه بیمارستان امیرالمؤمنین (ع) شهر قم انجام شد. عدم شرکت بیش از سه جلسه در جلسات تمرین و داشتن بیماری خاص و یا استفاده از دارو یا مکمل خاصی موجب حذف آزمودنی از تحقیق می‌شد. عوامل تمرینی مثل مدت، شدت فعالیت ورزشی و تعداد ضربان قلب در دقیقه در حین اجرای پروتکل تمرینی کنترل شد.
روش اجرای تمرین
پس از کنترل سوابق پزشکی، وضعیت تغذیه‌ای و فعالیت بدنی و تقسیم بندی گروه‌ها به چهار گروه پژوهش، برخی از اندازه گیری‌های اولیه مانند: سن، قد، وزن و BMI انجام و سپس نمونه‌های خونی در مرحله پیش‌آزمون از هر چهار گروه مورد پژوهش گرفته شد و گروه‌ها از نظر نداشتن تفاوت معنادار متغیرهای وابسته شامل: سطوح سرمی کورتیزول و عامل رشد شبه انسولینی-1 زنان جوان غیر فعال تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند و دوره چهار هفته‌ای تمرینی شروع شد. مطابق جدول (1) برنامه تمرینی گروه تمرین هوازی شامل: چهار هفته تمرینات هوازی (ایروبیک) به صورت سه جلسه در هفته و با شدت 50 تا 80 درصد ضربان قلب به صورت فزاینده برگزار گردید که شامل سه بخش گرم کردن (10 دقیقه)، اجرای حرکات ایروبیک در حالت ایستاده - بخش اصلی تمرین (به صورت فزاینده،20 تا 30 دقیقه)، در پایان برگشت به حالت اولیه (5-10) بود (19). مدت تمرین در اولین جلسه با 30 دقیقه شروع شد و در آخرین جلسه به 40 دقیقه رسید. برنامه یک جلسه تمرینی به صورت زیر بود:
- مرحله گرم کردن به مدت 10 دقیقه شامل دو نرم و سبک و حرکات کششی ایستا، هر حرکت 10-15 ثانیه
- انجام تمرینات ایروبیک به مدت 15 تا 25 دقیقه
- انجام تمرینات کششی سرد کردن به مدت 5 دقیقه
جدول 1. برنامه تمرین هوازی در مدت چهار هفته
| هفته تمرین | هفته اول | هفته دوم | هفته سوم | هفته چهارم |
| حداکثر ضربان قلب | 50% | 60% | 70% | 80% |
| زمان تمرین (دقیقه) | 30 | 35 | 35 | 40 |
مطابق جدول (1) شدت تمرین در هفته اول 50% ضربان قلب بیشینه بود که هر هفته 10% به آن اضافه می‌شد، همچنین مدت زمان تمرینی در هفته اول 30 دقیقه بود که در پایان هفته چهارم به 40 دقیقه افزایش یافت.
پروتکل مکمل‌دهی
با استناد به تحقیق Kaatabi و همکارانش گروه‌های مصرف کننده مکمل روغن سیاهدانه طبق دستور العمل مشخص شده روزانه یک عدد کپسول 1000 میلی گرمی‌روغن سیاهدانه ساخت شرکت باریج را پس از وعده ناهار مصرف کردند. لازم به ذکر است گروه تمرین- دارونما کپسول‌های مشابه با طعم و رنگ یکسان با مکمل اصلی را که حاوی آرد نخودچی بود استفاده کردند (20).
خونگیری و نمونه‌های خونی
در ابتدا پیش از شروع دوره تمرینی (پیش‌آزمون) و 48 ساعت پس از اتمام آخرین جلسه تمرینی (پس‌آزمون) میزان 4 سی سی نمونه خونی از تمامی‌آزمودنی‌ها در وضعیت ناشتایی از ورید قدامی بازویی گرفته و پس از سانتریفیوژ کردن و جداسازی سرم خون جهت تجزیه و تحلیل کورتیزول از کیت تشخیصی با مشخصات مونوبایند ساخت کشور آمریکا با حساسیت 95 درصد به روش الایزا ساندویچی و IGF-I با کیت تشخیصی ایمونواسی ساخت کشور آلمان به روش الایزا استفاده شد.
روش تجزیه و تحلیل
پس از جمع‌آوری اطلاعات، به منظور تجزیه و تحلیل آماری، ابتدا وضعیت طبیعی داده‌ها (میانگین و انحراف استاندارد) با استفاده از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف، تجانس واریانس با استفاده از آزمون لوین و همگنی واریانسها از طریق آزمون شیب رگرسیونی بررسی شد. برای آزمون فرضیه‌ها از آزمون t همبسته جهت بررسی تفاوت‌های درون گروهی و از آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی جهت بررسی تفاوت‌های بین گروهی استفاده شد. همچنین سطح معنا داری نیز برای تمام محاسبات (05/0≥α) در نظر گرفته شد. کلیه بررسی‌های آماری و رسم نمودارها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS نسخه 25 و Excel (2007) انجام شد.
یافته‌ها
مشخصات آزمودنی‌ها در گروه‌های مختلف پژوهش در جدول (2) نشان داده شده است. بر اساس داده‌های این جدول، تفاوت معناداری در متغیرهای قد، وزن و شاخص توده بدنی بین گروه‌های پژوهش مشاهده نشد (05/0P>).
نتایج تحلیل داده‌های درون گروهی (t وابسته) در جدول (3) نشان می‌دهد که چهارهفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی روغن سیاهدانه بر IGF-I زنان جوان غیرفعال در مقایسه با گروه کنترل تأثیر معناداری ندارد. افزایش معنادار IGF-I فقط در گروه مصرف مکمل روغن سیاه دانه نشان داده شد. نتایج تحلیل درون گروهی چهار هفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی روغن سیاهدانه حاکی از کاهش معنی دار کورتیزول زنان جوان غیرفعال فقط در گروه مکمل و تمرین می‌باشد.
همچنین نتایج بین گروهی تغییر معناداری در مقادیر کورتیزول و IGF-I بین چهار گروه پژوهش را نشان نداد. نمودارهای (1) و (2) نتایج مقادیر کورتیزول و IGF-I را به ترتیب نشان داده است.
جدول 2. توصیف برخی متغیرهای پیکرشناختی و ترکیب بدنی در گروه‌های پژوهش (مرحله پیش آزمون)
| گروه متغیر | کنترل | تمرین+ دارونما | مکمل | تمرین+مکمل | معنی داری |
| تعداد | 9 | 10 | 10 | 11 | |
| سن (سال) | 26/2±11/20 | 96/1±45/19 | 04/2±20/21 | 96/1±45/19 | 190/0 |
| قد (سانتی‌متر) | 43/4±89/159 | 96/3±10/164 | 17/5±70/159 | 54/4±09/160 | 143/0 |
| وزن (کیلوگرم) | 64/9±75/58 | 28/8±04/67 | 56/8±42/64 | 37/8±42/63 | 279/0 |
| BMI | 39/3±3/23 | 76/2±99/24 | 55/3±46/25 | 62/3±98/24 | 578/0 |
جدول 3. مقایسه تغییرات درون گروهی و بین گروهی بر اساس آزمون‌های آماری t وابسته و تحلیل کوواریانس در متغیرهای پژوهش
| تغییرات | درون گروهی (t وابسته) | بین گروهی (تحلیل کوواریانس) | ||||
| متغیر / گروه‌ها | پیش آزمون (میانگین±انحراف استاندارد) | پس آزمون (میانگین±انحراف استاندارد) | P | شیب رگرسیونی | F | P |
| IGF-I (ng/ml) | 241/0 | 247/0 | 844/0 | |||
| تمرین + دارونما | 33/46±30/179 | 61/61±01/211 | 156/0 | |||
| تمرین + مکمل | 33/41±91/185 | 69/94±27/232 | 106/0 | |||
| مکمل | 12/40±30/187 | 33/63±90/241 | 022/0* | |||
| کنترل | 52/49±01/199 | 42/66±01/230 | 284/0 | |||
| کورتیزول (mcg/dl) | 087/0 | 168/2 | 109/0 | |||
| تمرین + دارونما | 74/3±00/18 | 99/3±50/17 | 996/0 | |||
| تمرین + مکمل | 27/3±11/17 | 59/4±12/13 | 002/0* | |||
| مکمل | 10/6±01/18 | 56/5±43/17 | 781/0 | |||
| کنترل | 21/8±05/23 | 93/2±06/17 | 074/0 | |||
نمودار 1. مقادیر میانگین کورتیزول در چهار گروه پژوهش در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون
نمودار 2. مقادیر IGF-I در چهار گروه پژوهش در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون
بحث
نتایج پژوهش حاضر حاکی از عدم تأثیر معنادار مقادیر IGF-I بین چهار گروه پس از چهار هفته پژوهش بود و فقط بین مقادیر پیش آزمون و پس آزمون در مقادیر درون گروهی در گروه مکمل سیاهدانه تفاوت معناداری مشاهده گردید. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش Abdi Keikanlo و همکاران همخوانی دارد. در این پژوهش نتایج نشان داد که 8 هفته تمرین هوازی و با شدت 65 تا 75 درصد ضربان قلب بیشینه باعث تغییر معنادار در غلظت پلاسمایی فاکتور رشد انسولین-1 و پروتئین متصل شونده به آن در زنان چاق نشد (21). نتایج این مطالعه با Hosseinzadeh و همکاران که به بررسی تأثیر 10 هفته تمرین هوازی تداومی بر حجم تومور و بیان ژن‌های IGF-I، AKT و mTORC میوکارد موش مبتلا به سرطان پرداختند نیز همخوانی دارد. نتایج این پژوهش نشان داد بیان ژنی IGF-I در گروه تمرین هوازی تداومی نسبت به گروه کنترل تفاوت معناداری نداشت (22).
به خوبی اثبات شده است که سطوح گردشی IGF-I با تغذیه، انسولین، و هورمون رشد تنظیم می‌شود، شواهد نشان داده که، تمرین تنظیم کننده مهمی برای مقادیر IGF-I است. پاسخ ناشی از تمرین در سیستم IGF-I نقش مهمی در تحریک سازگاری‌ها ایفا می‌کند، این به معنای تحت تأثیر قرار دادن پروتکل‌های تمرینی مختلف بر سیستم IGF-I است. اگر ما به منظور ایجاد تحریک مطلوب بر سیستم IGF-I دستکاری‌های تمرینی را انجام دهیم پیشرفت‌های زیادی را می‌توان در قدرت عضله، ترکیب بدن و آمادگی جسمانی بوجود آورد. چند مکانیسم برای افزایش IGF-I در طول تمرین وجود دارد. ممکن است این افزایش در ترشح کبدی IGF-I باشد که توسط سطوح افزایشی هورمون رشد تحریک و افزایش سطوح سرمی آن را ایجاد می‌کند (23). از مکانیزم‌های تأثیر ورزش بر IGF-I این است که ورزش چندین مسیر مختلف را در عضله فعال می‌کند که شامل: مسیرهای AKT، MAPK و کلسی نورین می‌باشند. همچنین ورزش باعث سنتز IGF-I در عضله می‌شود. IGF-IR از طریق بسیاری از مسیرهای یکسان مثل ورزش علامت می‌دهد. سیگنال‌ها از طریق فسفاتیدل- 3 کیناز (AKTPI3K) اهمیت ویژه دارد؛ چون این مسیر سنتز پروتئین را افزایش می‌دهد، و تجزیه پروتئین را از طریق غیر فعال کردن فاکتورهای رونویسی FOXO مهار می‌کند. جالب توجه است، اگر چه ورزش AKT را فعال می‌کند و افزایش سنتز پروتئین را ناشی می‌شود، همچنین تخریب پروتئین را افزایش می‌دهد، احتمالاً به عنوان یک نتیجه از افزایش بازسازی پروتئین می‌باشد، اگر سنتز پروتئین خالص نتیجه شود، به هایپرتروفی عضله منجر خواهد شد. بنابراین ورزش و IGF-I اثرات مشترک اما متفاوتی بر عضله دارند (24). از طرفی IGF-I یک نقش مهمی در آنابولیسم بافتی به علت هایپرتروفی و هایپرپلازیا در انواع مختلف سلولی، شامل میوبلاست‌های عضله اسکلتی و فیبروبلاست‌های تاندون را ایفا می‌کند. تمرین به خودی خود بر آنابولیسم بافتی تأثیر می‌گذارد و ممکن است فواید سلامت عمومی را میسر سازد، تمرین طولانی مدت منجر به یک افزایش فعالیت در سیستم IGF-I می‌شود. دوره‌های طولانی‌تر تمرین (4-9 هفته) منجر به افزایش در بیان ژن IGF-I در بافت عضله اسکلتی و در افزایش سطوح IGF-I گردش خون می‌شود (25).
نتایج این پژوهش همچنین نشان داد چهارهفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی روغن سیاهدانه باعث تغییر معنی داری در مقادیر کورتیزول نشد. Bijeh در پژوهشی نشان داد شش ماه تمرین هوازی در زنان میانسال لاغر، تغییری در سطوح لپتین، کورتیزول، انسولین، استرادیول و گلوکز خون ایجاد نکرد (26). در تحقیقی دیگر Chatzitheodorou تأثیر تمرین هوازی با شدت زیاد به مدت 12 هفته بر افراد مبتلا به کمر درد مزمن را مورد بررسی قرار داد. که در نهایت تغییری در میزان کورتیزول سرمی حاصل نشد (27). از مکانیزم‌های تأثیر ورزش بر کورتیزول این است که کورتیزول در پاسخ به عوامل تنش زای جسمی، روانی یا فیزیولوژیکی توسط قشر آدرنال ترشح می‌شود. یکی از استرس‌های خاص شناخته شده برای تغییر شدید سطح کورتیزول در بدن انسان، ورزش‌های بدنی است. در پاسخ به ورزش، هیپوتالاموس CRH ترشح می‌کند. به نوبه خود،CRH هیپوفیز قدامی را فعال کرده و باعث آزاد شدن ACTH می‌شود و این امر باعث تحریک قشر آدرنال برای آزادسازی کورتیزول می‌شود. کورتیزول پس از ترشح توسط بافتهای مختلف بدن مانند عضلات اسکلتی، بافت چربی و کبد جذب می‌شود. در این بافتهای مختلف، وجود کورتیزول بواسطه فرآیندهای مهم فیزیولوژیکی است که به توانایی ورزش و بازیابی کمک می‌کند، به عنوان مثال، پروتئین‌ها را در عضله اسکلتی تجزیه کرده، پروتئین‌ها را به اسیدهای آمینه تجزیه می‌کند و تری گلیسیریدها در بافت چربی را به اسیدهای چرب آزاد هیدرولیز می‌کند. علاوه بر این، وجود مقادیر بسیار زیاد کورتیزول در گردش خون ممکن است گلوکونئوژنز را در کبد تحریک کرده و کربوهیدرات اضافی برای تولید انرژی فراهم کند. ترشح کورتیزول با بازخورد منفی تنظیم می‌شود که در آن سطح زیاد گردش خون هیپوفیز قدامی‌را به کاهش ترشح ACTH نشان می‌دهد. برعکس، افزایش سطح ACTH و کورتیزول می‌تواند هیپوتالاموس را نشان دهد تا ترشح CRH را کاهش دهد. از این حلقه بازخورد بهم پیوسته به عنوان محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-فوق کلیه (HPA) یاد می‌شود. سطح کورتیزول متناسب با شدت ورزش افزایش می‌یابد، اما به میزان بیشتری بستگی به مدت (زمان) یک جلسه تمرین دارد (28). فعالیت ورزشی با شدت 60 درصد حداکثر اکسیژن مصرفی یا زیادتر باعث افزایش غلظت کورتیزول می‌شود. آن دسته از تمرینات مقاومتی که حجم و شدت کافی داشته باشند، غلظت کورتیزول را افزایش می‌دهند. معمولاً افزایش کورتیزول را می‌توان در دوره بازیافت تا پنج الی 30 دقیقه به خوبی مشاهده کرد. اگر غلظت استراحتی کورتیزول بالا باشد در تمرینات شدید برای تحریک ترشح این هورمون به محرک‌های قوی‌تری نیاز است. هنگام بیش تمرینی میزان کورتیزول افزایش می‌یابد و هرچند برای تعیین بیش‌تمرینی در ورزشکاران از کورتیزول استفاده می‌شود اما این هورمون پیش بینی کننده قوی برای بیش‌تمرینی محسوب نمی‌شود. تقریباً هر فعالیت ورزشی شدید می‌تواند باعث افزایش کورتیزول شود زیرا باعث محدود شدن استفاده از ذخایر گلیکوژن و کاهش پاسخ‌های التهابی به آسیب بافت عضلانی می‌شود. کورتیزول می‌تواند توانایی بازیافت فرد را کاهش دهد (29). از طرفی پژوهش‌ها نشان می‌دهد گیاه سیاهدانه دارای خواص متعدد است که دارای مواد مؤثره همانند: تیموکینون، دی‌تیموکینون، تمیوهیدروکینون و تیمول می‌باشد. تیموکینون ماده مؤثره اصلی در روند تحریک رشد به صورت غیر مستقیم و فعال‌سازی مسیرهای ضد استرسی نقش مهمی دارد (30). لذا به نظر می‌رسد با توجه به مقادیر تیموکینون در سیاهدانه بایستی تغییری در مقادیر کورتیزول و IGF-I شود، اما نتایج بین گروهی منجر به ایجاد تغییر معناداری نشد که شاید بتوان گفت میزان و دز مکمل سیاهدانه کافی نبوده است. همچنین تمرینات هوازی نیز باعث تأثیر معنادار در عوامل کورتیزول و IGF-I نشد که شاید چنین امری به دلیل مدت پایین تمرینات باشد یا اینکه شدت تمرینات جهت افزایش این عوامل مؤثر نبوده است. در پژوهشی بوسیله Ghasemi و همکاران تأثیر چهار هفته تمرین هوازی و مکمل دهی روغن سیاهدانه منجر به کاهش مقادیر CRP در زنان جوان غیرفعال شد (31). در این پژوهش تمرین هوازی و مکمل روغن سیاهدانه هر دو منجر به کاهش عامل التهابی CRP در زنان جوان غیرفعال گردید اما مکمل روغن سیاهدانه بر میزان درصد چربی مؤثر نبوده است، بنابراین مکمل روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بر عامل التهابی مؤثر بوده است، ولی در پژوهش حاضر روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بر مقادیر کورتیزول و IGF-I تاثیری نداشته است. همچنین در پژوهشی دیگر تأثیر همزمان 8 هفته تمرین تناوبی و مکمل سیاهدانه منجر به تغییر در برخی شاخص‌های دیگر مانند واسپین و نیمرخ لیپیدی در زنان چاق شده است (32). بنابراین نوع آزمودنی و دوره تمرینی و مداخله می‌تواند بر نتایج مؤثر باشد.
نتیجه گیری
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که چهارهفته تمرین هوازی به همراه مکمل دهی سیاهدانه تغییر مطلوبی در میزان کورتیزول و IGF-I افراد غیر فعال ندارد، لذا نمی‌توان از مکمل‌دهی روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بطور همزمان یا به تنهایی در دختران جوان غیرفعال جهت بهره‌مندی از مزایای آن در کاهش کورتیزول و افزایش IGF-I استفاده نمود، از این رو پیشنهاد می‌شود در مطالعات بعدی تأثیر مکمل روغن سیاهدانه در دوزهای مختلف و تمرین هوازی در دوره‌ی تمرینی طولانی‌تر و شدت متفاوت مورد مطالعه قرار بگیرد.
تشکر و قدر دانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه قم می‌باشد و بدین وسیله مراتب تشکر خود را از تمامی دانشجویان این دانشگاه که در تمامی مراحل انجام پایان نامه پژوهشگران را یاری کردند اعلام داشته و آرزوی موفقیت و سربلندی برای آنان می‌نمایم.
ملاحضات اخلاقی
تحقیق حاضر با نظارت و تصویب معاونت محترم پژوهشی دانشگاه قم و با کسب رضایت کامل از آزمودنی‌ها انجام شد. آزمودنی‌ها از کلیه جنبه‌های تحقیقی اطلاع داشته و هر زمان که می‌خواستند می‌توانستند از پروژه تحقیقی خارج شوند.
نتایج پژوهش حاضر حاکی از عدم تأثیر معنادار مقادیر IGF-I بین چهار گروه پس از چهار هفته پژوهش بود و فقط بین مقادیر پیش آزمون و پس آزمون در مقادیر درون گروهی در گروه مکمل سیاهدانه تفاوت معناداری مشاهده گردید. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش Abdi Keikanlo و همکاران همخوانی دارد. در این پژوهش نتایج نشان داد که 8 هفته تمرین هوازی و با شدت 65 تا 75 درصد ضربان قلب بیشینه باعث تغییر معنادار در غلظت پلاسمایی فاکتور رشد انسولین-1 و پروتئین متصل شونده به آن در زنان چاق نشد (21). نتایج این مطالعه با Hosseinzadeh و همکاران که به بررسی تأثیر 10 هفته تمرین هوازی تداومی بر حجم تومور و بیان ژن‌های IGF-I، AKT و mTORC میوکارد موش مبتلا به سرطان پرداختند نیز همخوانی دارد. نتایج این پژوهش نشان داد بیان ژنی IGF-I در گروه تمرین هوازی تداومی نسبت به گروه کنترل تفاوت معناداری نداشت (22).
به خوبی اثبات شده است که سطوح گردشی IGF-I با تغذیه، انسولین، و هورمون رشد تنظیم می‌شود، شواهد نشان داده که، تمرین تنظیم کننده مهمی برای مقادیر IGF-I است. پاسخ ناشی از تمرین در سیستم IGF-I نقش مهمی در تحریک سازگاری‌ها ایفا می‌کند، این به معنای تحت تأثیر قرار دادن پروتکل‌های تمرینی مختلف بر سیستم IGF-I است. اگر ما به منظور ایجاد تحریک مطلوب بر سیستم IGF-I دستکاری‌های تمرینی را انجام دهیم پیشرفت‌های زیادی را می‌توان در قدرت عضله، ترکیب بدن و آمادگی جسمانی بوجود آورد. چند مکانیسم برای افزایش IGF-I در طول تمرین وجود دارد. ممکن است این افزایش در ترشح کبدی IGF-I باشد که توسط سطوح افزایشی هورمون رشد تحریک و افزایش سطوح سرمی آن را ایجاد می‌کند (23). از مکانیزم‌های تأثیر ورزش بر IGF-I این است که ورزش چندین مسیر مختلف را در عضله فعال می‌کند که شامل: مسیرهای AKT، MAPK و کلسی نورین می‌باشند. همچنین ورزش باعث سنتز IGF-I در عضله می‌شود. IGF-IR از طریق بسیاری از مسیرهای یکسان مثل ورزش علامت می‌دهد. سیگنال‌ها از طریق فسفاتیدل- 3 کیناز (AKTPI3K) اهمیت ویژه دارد؛ چون این مسیر سنتز پروتئین را افزایش می‌دهد، و تجزیه پروتئین را از طریق غیر فعال کردن فاکتورهای رونویسی FOXO مهار می‌کند. جالب توجه است، اگر چه ورزش AKT را فعال می‌کند و افزایش سنتز پروتئین را ناشی می‌شود، همچنین تخریب پروتئین را افزایش می‌دهد، احتمالاً به عنوان یک نتیجه از افزایش بازسازی پروتئین می‌باشد، اگر سنتز پروتئین خالص نتیجه شود، به هایپرتروفی عضله منجر خواهد شد. بنابراین ورزش و IGF-I اثرات مشترک اما متفاوتی بر عضله دارند (24). از طرفی IGF-I یک نقش مهمی در آنابولیسم بافتی به علت هایپرتروفی و هایپرپلازیا در انواع مختلف سلولی، شامل میوبلاست‌های عضله اسکلتی و فیبروبلاست‌های تاندون را ایفا می‌کند. تمرین به خودی خود بر آنابولیسم بافتی تأثیر می‌گذارد و ممکن است فواید سلامت عمومی را میسر سازد، تمرین طولانی مدت منجر به یک افزایش فعالیت در سیستم IGF-I می‌شود. دوره‌های طولانی‌تر تمرین (4-9 هفته) منجر به افزایش در بیان ژن IGF-I در بافت عضله اسکلتی و در افزایش سطوح IGF-I گردش خون می‌شود (25).
نتایج این پژوهش همچنین نشان داد چهارهفته تمرین هوازی به همراه مکمل‌دهی روغن سیاهدانه باعث تغییر معنی داری در مقادیر کورتیزول نشد. Bijeh در پژوهشی نشان داد شش ماه تمرین هوازی در زنان میانسال لاغر، تغییری در سطوح لپتین، کورتیزول، انسولین، استرادیول و گلوکز خون ایجاد نکرد (26). در تحقیقی دیگر Chatzitheodorou تأثیر تمرین هوازی با شدت زیاد به مدت 12 هفته بر افراد مبتلا به کمر درد مزمن را مورد بررسی قرار داد. که در نهایت تغییری در میزان کورتیزول سرمی حاصل نشد (27). از مکانیزم‌های تأثیر ورزش بر کورتیزول این است که کورتیزول در پاسخ به عوامل تنش زای جسمی، روانی یا فیزیولوژیکی توسط قشر آدرنال ترشح می‌شود. یکی از استرس‌های خاص شناخته شده برای تغییر شدید سطح کورتیزول در بدن انسان، ورزش‌های بدنی است. در پاسخ به ورزش، هیپوتالاموس CRH ترشح می‌کند. به نوبه خود،CRH هیپوفیز قدامی را فعال کرده و باعث آزاد شدن ACTH می‌شود و این امر باعث تحریک قشر آدرنال برای آزادسازی کورتیزول می‌شود. کورتیزول پس از ترشح توسط بافتهای مختلف بدن مانند عضلات اسکلتی، بافت چربی و کبد جذب می‌شود. در این بافتهای مختلف، وجود کورتیزول بواسطه فرآیندهای مهم فیزیولوژیکی است که به توانایی ورزش و بازیابی کمک می‌کند، به عنوان مثال، پروتئین‌ها را در عضله اسکلتی تجزیه کرده، پروتئین‌ها را به اسیدهای آمینه تجزیه می‌کند و تری گلیسیریدها در بافت چربی را به اسیدهای چرب آزاد هیدرولیز می‌کند. علاوه بر این، وجود مقادیر بسیار زیاد کورتیزول در گردش خون ممکن است گلوکونئوژنز را در کبد تحریک کرده و کربوهیدرات اضافی برای تولید انرژی فراهم کند. ترشح کورتیزول با بازخورد منفی تنظیم می‌شود که در آن سطح زیاد گردش خون هیپوفیز قدامی‌را به کاهش ترشح ACTH نشان می‌دهد. برعکس، افزایش سطح ACTH و کورتیزول می‌تواند هیپوتالاموس را نشان دهد تا ترشح CRH را کاهش دهد. از این حلقه بازخورد بهم پیوسته به عنوان محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-فوق کلیه (HPA) یاد می‌شود. سطح کورتیزول متناسب با شدت ورزش افزایش می‌یابد، اما به میزان بیشتری بستگی به مدت (زمان) یک جلسه تمرین دارد (28). فعالیت ورزشی با شدت 60 درصد حداکثر اکسیژن مصرفی یا زیادتر باعث افزایش غلظت کورتیزول می‌شود. آن دسته از تمرینات مقاومتی که حجم و شدت کافی داشته باشند، غلظت کورتیزول را افزایش می‌دهند. معمولاً افزایش کورتیزول را می‌توان در دوره بازیافت تا پنج الی 30 دقیقه به خوبی مشاهده کرد. اگر غلظت استراحتی کورتیزول بالا باشد در تمرینات شدید برای تحریک ترشح این هورمون به محرک‌های قوی‌تری نیاز است. هنگام بیش تمرینی میزان کورتیزول افزایش می‌یابد و هرچند برای تعیین بیش‌تمرینی در ورزشکاران از کورتیزول استفاده می‌شود اما این هورمون پیش بینی کننده قوی برای بیش‌تمرینی محسوب نمی‌شود. تقریباً هر فعالیت ورزشی شدید می‌تواند باعث افزایش کورتیزول شود زیرا باعث محدود شدن استفاده از ذخایر گلیکوژن و کاهش پاسخ‌های التهابی به آسیب بافت عضلانی می‌شود. کورتیزول می‌تواند توانایی بازیافت فرد را کاهش دهد (29). از طرفی پژوهش‌ها نشان می‌دهد گیاه سیاهدانه دارای خواص متعدد است که دارای مواد مؤثره همانند: تیموکینون، دی‌تیموکینون، تمیوهیدروکینون و تیمول می‌باشد. تیموکینون ماده مؤثره اصلی در روند تحریک رشد به صورت غیر مستقیم و فعال‌سازی مسیرهای ضد استرسی نقش مهمی دارد (30). لذا به نظر می‌رسد با توجه به مقادیر تیموکینون در سیاهدانه بایستی تغییری در مقادیر کورتیزول و IGF-I شود، اما نتایج بین گروهی منجر به ایجاد تغییر معناداری نشد که شاید بتوان گفت میزان و دز مکمل سیاهدانه کافی نبوده است. همچنین تمرینات هوازی نیز باعث تأثیر معنادار در عوامل کورتیزول و IGF-I نشد که شاید چنین امری به دلیل مدت پایین تمرینات باشد یا اینکه شدت تمرینات جهت افزایش این عوامل مؤثر نبوده است. در پژوهشی بوسیله Ghasemi و همکاران تأثیر چهار هفته تمرین هوازی و مکمل دهی روغن سیاهدانه منجر به کاهش مقادیر CRP در زنان جوان غیرفعال شد (31). در این پژوهش تمرین هوازی و مکمل روغن سیاهدانه هر دو منجر به کاهش عامل التهابی CRP در زنان جوان غیرفعال گردید اما مکمل روغن سیاهدانه بر میزان درصد چربی مؤثر نبوده است، بنابراین مکمل روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بر عامل التهابی مؤثر بوده است، ولی در پژوهش حاضر روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بر مقادیر کورتیزول و IGF-I تاثیری نداشته است. همچنین در پژوهشی دیگر تأثیر همزمان 8 هفته تمرین تناوبی و مکمل سیاهدانه منجر به تغییر در برخی شاخص‌های دیگر مانند واسپین و نیمرخ لیپیدی در زنان چاق شده است (32). بنابراین نوع آزمودنی و دوره تمرینی و مداخله می‌تواند بر نتایج مؤثر باشد.
نتیجه گیری
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که چهارهفته تمرین هوازی به همراه مکمل دهی سیاهدانه تغییر مطلوبی در میزان کورتیزول و IGF-I افراد غیر فعال ندارد، لذا نمی‌توان از مکمل‌دهی روغن سیاهدانه و تمرین هوازی بطور همزمان یا به تنهایی در دختران جوان غیرفعال جهت بهره‌مندی از مزایای آن در کاهش کورتیزول و افزایش IGF-I استفاده نمود، از این رو پیشنهاد می‌شود در مطالعات بعدی تأثیر مکمل روغن سیاهدانه در دوزهای مختلف و تمرین هوازی در دوره‌ی تمرینی طولانی‌تر و شدت متفاوت مورد مطالعه قرار بگیرد.
تشکر و قدر دانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه قم می‌باشد و بدین وسیله مراتب تشکر خود را از تمامی دانشجویان این دانشگاه که در تمامی مراحل انجام پایان نامه پژوهشگران را یاری کردند اعلام داشته و آرزوی موفقیت و سربلندی برای آنان می‌نمایم.
ملاحضات اخلاقی
تحقیق حاضر با نظارت و تصویب معاونت محترم پژوهشی دانشگاه قم و با کسب رضایت کامل از آزمودنی‌ها انجام شد. آزمودنی‌ها از کلیه جنبه‌های تحقیقی اطلاع داشته و هر زمان که می‌خواستند می‌توانستند از پروژه تحقیقی خارج شوند.
References
1. Booth FW, Roberts CK, Laye MJ. Lack of exercise is a major cause of chronic diseases. Compr Physiol. 2012;2(2):1143-1211. doi: 10.1002/cphy.c110025 pmid: 23798298
2. Battafarano G, Rossi M, Marampon F, Minisola S, Del Fattore A. Bone Control of Muscle Function. Int J Mol Sci. 2020;21(4). doi: 10.3390/ijms21041178 pmid: 32053970
3. Kell KP, Rula EY. Increasing exercise frequency is associated with health and quality-of-life benefits for older adults. Qual Life Res. 2019;28(12):3267-3272. doi: 10.1007/s11136-019-02264-z pmid: 31410639
4. Sueya Y. The effect of aerobic exercise on anxiety and secretion of cortisol in young male volleyball players. Int J Sport Stud. 2011;1(1):1-3.
5. Wang W, Moody SN, Kiesner J, Tonon Appiani A, Robertson OC, Shirtcliff EA. Assay validation of hair androgens across the menstrual cycle. Psychoneuroendocrinology. 2019;101:175-181. doi: 10.1016/j.psyneuen.2018.10.029 pmid: 30469084
6. Vale RG, de Oliveira RD, Pernambuco CS, de Meneses YP, Novaes Jda S, de Andrade Ade F. Effects of muscle strength and aerobic training on basal serum levels of IGF-1 and cortisol in elderly women. Arch Gerontol Geriatr. 2009;49(3):343-347. doi: 10.1016/j.archger.2008.11.011 pmid: 19131122
7. Liu F, Li P, Gelfanov V, Mayer J, DiMarchi R. Synthetic Advances in Insulin-like Peptides Enable Novel Bioactivity. Acc Chem Res. 2017;50(8):1855-1865. doi: 10.1021/acs.accounts.7b00227 pmid: 28771323
8. Poderoso R, Cirilo-Sousa M, Junior A, Novaes J, Vianna J, Dias M, et al. Gender Differences in Chronic Hormonal and Immunological Responses to CrossFit((R)). Int J Environ Res Public Health. 2019;16(14). doi: 10.3390/ijerph16142577 pmid: 31330935
9. Vos MJ, Bisschop PH, Deckers MM, Endert E. The cortisol-CBG ratio affects cortisol immunoassay bias at elevated CBG concentrations. Clinic Chemistr Laborator Med. 2017;55(11):e262-264. doi: 10.1515/cclm-2017-0095
10. Ramot A, Jiang Z, Tian JB, Nahum T, Kuperman Y, Justice N, et al. Hypothalamic CRFR1 is essential for HPA axis regulation following chronic stress. Nat Neurosci. 2017;20(3):385-388. doi: 10.1038/nn.4491 pmid: 28135239
11. Borer KT. Advanced exercise endocrinology: Human Kinetics2013.
12. Namazizadeh M, Fathollahi Shourabeh F, Jalali Dehkordi Kh, Sheikh Saraf B. Effects of 8 weeks aerobic training on changes rate, omentine-1, insulin resistance, crp and lipid profile in overweight and obese elderly women. [in Persian]. J Sport Med Physic Fitness. 2014;1(1):1-20.
13. Abaassi Daluee A, Ghanbari Niaki A, Fathi R, Hedayati M. The Effect of a Single Session Aerobic Exercise on Plasma Ghrelin, GH, Insulin and Cortisol in Non-Athlete University Male Students. [in Persian]. Iran J Endocrinol Metabol. 2011;13(2):197-201.
14. Delfan B, Armanfar S, Armanfar M. Effect of aerobic and anaerobic exercise on anxiety and, blood cortisol secretion rate of young wrestlers. [in Persian]. YAFTE. 2013;15(3):15-21.
15. Alimoradi S, Valipour dehnou V, Fathi M. The Effect of a Period of Aerobic Training on Serum Levels of IGF-I and Thyroid Hormones in Women with Subclinical Hypothyroidism. [in Persian]. CMJA. 2019;9(1):3583-3597.
16. Abbasi Gharacheh Narloo M, Pahlavan Sharif M. Anthropological Study In Traditional Herbal Medicine In Markazi Provice (Case Study: Mahallat City). [In Persian]. J Islam Iran Trad Med. 2017;8(2):283-296.
17. Abbasnezhad A. Physiological Effects of Nigella sativa Seed on Different Body Systems: a Review Study. [In Persian]. Intern Med Today. 2015;21(4):71-81.
18. PanelShimul H. Self-emulsifying drug delivery system of black seed oil with improved hypotriglyceridemic effect and enhanced hepatoprotective function. J Funct Food. 2021.
19. Ahmadian Tofighi A. The effect of 6-Week aerobic exercises with the spirulina supplementation consumption on aerobic performance in non-athletic girls. [In Persian]. J Sport Biomotor Sci. 2016;8(15):37-43.
20. Kaatabi H, Bamosa AO, Lebda FM, Al Elq AH, Al-Sultan AI. Favorable impact of Nigella sativa seeds on lipid profile in type 2 diabetic patients. J Family Community Med. 2012;19(3):155-161. doi: 10.4103/2230-8229.102311 pmid: 23230380
21. Abdi Keikanlo N, Rohani H, Asari F. Effects of 8 weeks aerobic training on body composition and plasma levels of insulin- like growth factor-1 and insulin-like growth factor binding protein-3 in obese women. [In Persian]. 2013;15(3):302-309.
22. Hosseinzadeh Nazloo E, Peeri M, Delfan M. Effect of 10 Weeks of Continuous Aerobic Training on Tumor Volume and Gene Expression of IGF-I, Akt, and mTORC1 in the Myocardium of Mice with Breast Cancer. [In Persian]. IJBD. 2020;13(1):46-54. doi: 10.30699/ijbd.13.1.46
23. Marques MC, van den Tilaar R, Vescovi JD, Gonzalez-Badillo JJ. Relationship between throwing velocity, muscle power, and bar velocity during bench press in elite handball players. Int J Sports Physiol Perform. 2007;2(4):414-422. doi: 10.1123/ijspp.2.4.414 pmid: 19171959
24. Gatti R, De Palo E, Antonelli G, Spinella P. IGF-I/IGFBP system: metabolism outline and physical exercise. J Endocrinol Investigat. 2012;35(7):699-707.
25. Grandys M, Majerczak J, Kuczek P, Sztefko K, Duda K, Zoladz JA. Endurance training-induced changes in the GH-IGF-I axis influence maximal muscle strength in previously untrained men. Growth Horm IGF Res. 2017;32:41-48. doi: 10.1016/j.ghir.2016.12.003 pmid: 28017505
26. Bijeh N, Moazami M, Ahmadi A, Samadpour F, Zabihi AR. Effect Of 6 Months Of Aerobic Exercise Training On Serum Leptin, Cortisol, Insulin And Glucose Levels In Thin Middle-Aged Women. [In Persian]. 2013;21(4):415-427.
27. Chatzitheodorou D, Kabitsis C, Malliou P, Mougios V. A pilot study of the effects of high-intensity aerobic exercise versus passive interventions on pain, disability, psychological strain, and serum cortisol concentrations in people with chronic low back pain. Phys Ther. 2007;87(3):304-312. doi: 10.2522/ptj.20060080 pmid: 17284546
28. Hill EE, Zack E, Battaglini C, Viru M, Viru A, Hackney AC. Exercise and circulating cortisol levels: the intensity threshold effect. J Endocrinol Invest. 2008;31(7):587-591. doi: 10.1007/BF03345606 pmid: 18787373
29. Kraemer W, Fleck S, Ardschens M, translated by Gaini A, Daryanush F. Sports physiology combining opinion and practice. [in Persian]. 2012(1).
30. Geng D, Zhang S, Lan J. Analysis on chemical components of volatile oil and determination of thymoquinone from seed of Nigella glandulifera. Zhongguo Zhong yao za zhi= Zhongguo zhongyao zazhi. China J Chinese Materia Medica. 2009;34(22):2887-2890.
31. Ghasemi Kahrizsangi A, Haeri Mohammad R, Asadollah Z. The Effect of Nigella Sativa Oil Supplementation and Four Weeks Aerobic Training on CRP and Physical Ability of Inactive Young Women. [In Persian]. J Commun Health. 2023;17(1):43-51.
32. Kazemi A, Qanbarzadeh M, Navidi Z, Soltani M. The effect of 8 weeks of interval training with black seed consumption on vaspin serum levels and lipid profile of obese women. [in Persian]. Res Sport Nutrit. 2022;1:11-20.
2. Battafarano G, Rossi M, Marampon F, Minisola S, Del Fattore A. Bone Control of Muscle Function. Int J Mol Sci. 2020;21(4). doi: 10.3390/ijms21041178 pmid: 32053970
3. Kell KP, Rula EY. Increasing exercise frequency is associated with health and quality-of-life benefits for older adults. Qual Life Res. 2019;28(12):3267-3272. doi: 10.1007/s11136-019-02264-z pmid: 31410639
4. Sueya Y. The effect of aerobic exercise on anxiety and secretion of cortisol in young male volleyball players. Int J Sport Stud. 2011;1(1):1-3.
5. Wang W, Moody SN, Kiesner J, Tonon Appiani A, Robertson OC, Shirtcliff EA. Assay validation of hair androgens across the menstrual cycle. Psychoneuroendocrinology. 2019;101:175-181. doi: 10.1016/j.psyneuen.2018.10.029 pmid: 30469084
6. Vale RG, de Oliveira RD, Pernambuco CS, de Meneses YP, Novaes Jda S, de Andrade Ade F. Effects of muscle strength and aerobic training on basal serum levels of IGF-1 and cortisol in elderly women. Arch Gerontol Geriatr. 2009;49(3):343-347. doi: 10.1016/j.archger.2008.11.011 pmid: 19131122
7. Liu F, Li P, Gelfanov V, Mayer J, DiMarchi R. Synthetic Advances in Insulin-like Peptides Enable Novel Bioactivity. Acc Chem Res. 2017;50(8):1855-1865. doi: 10.1021/acs.accounts.7b00227 pmid: 28771323
8. Poderoso R, Cirilo-Sousa M, Junior A, Novaes J, Vianna J, Dias M, et al. Gender Differences in Chronic Hormonal and Immunological Responses to CrossFit((R)). Int J Environ Res Public Health. 2019;16(14). doi: 10.3390/ijerph16142577 pmid: 31330935
9. Vos MJ, Bisschop PH, Deckers MM, Endert E. The cortisol-CBG ratio affects cortisol immunoassay bias at elevated CBG concentrations. Clinic Chemistr Laborator Med. 2017;55(11):e262-264. doi: 10.1515/cclm-2017-0095
10. Ramot A, Jiang Z, Tian JB, Nahum T, Kuperman Y, Justice N, et al. Hypothalamic CRFR1 is essential for HPA axis regulation following chronic stress. Nat Neurosci. 2017;20(3):385-388. doi: 10.1038/nn.4491 pmid: 28135239
11. Borer KT. Advanced exercise endocrinology: Human Kinetics2013.
12. Namazizadeh M, Fathollahi Shourabeh F, Jalali Dehkordi Kh, Sheikh Saraf B. Effects of 8 weeks aerobic training on changes rate, omentine-1, insulin resistance, crp and lipid profile in overweight and obese elderly women. [in Persian]. J Sport Med Physic Fitness. 2014;1(1):1-20.
13. Abaassi Daluee A, Ghanbari Niaki A, Fathi R, Hedayati M. The Effect of a Single Session Aerobic Exercise on Plasma Ghrelin, GH, Insulin and Cortisol in Non-Athlete University Male Students. [in Persian]. Iran J Endocrinol Metabol. 2011;13(2):197-201.
14. Delfan B, Armanfar S, Armanfar M. Effect of aerobic and anaerobic exercise on anxiety and, blood cortisol secretion rate of young wrestlers. [in Persian]. YAFTE. 2013;15(3):15-21.
15. Alimoradi S, Valipour dehnou V, Fathi M. The Effect of a Period of Aerobic Training on Serum Levels of IGF-I and Thyroid Hormones in Women with Subclinical Hypothyroidism. [in Persian]. CMJA. 2019;9(1):3583-3597.
16. Abbasi Gharacheh Narloo M, Pahlavan Sharif M. Anthropological Study In Traditional Herbal Medicine In Markazi Provice (Case Study: Mahallat City). [In Persian]. J Islam Iran Trad Med. 2017;8(2):283-296.
17. Abbasnezhad A. Physiological Effects of Nigella sativa Seed on Different Body Systems: a Review Study. [In Persian]. Intern Med Today. 2015;21(4):71-81.
18. PanelShimul H. Self-emulsifying drug delivery system of black seed oil with improved hypotriglyceridemic effect and enhanced hepatoprotective function. J Funct Food. 2021.
19. Ahmadian Tofighi A. The effect of 6-Week aerobic exercises with the spirulina supplementation consumption on aerobic performance in non-athletic girls. [In Persian]. J Sport Biomotor Sci. 2016;8(15):37-43.
20. Kaatabi H, Bamosa AO, Lebda FM, Al Elq AH, Al-Sultan AI. Favorable impact of Nigella sativa seeds on lipid profile in type 2 diabetic patients. J Family Community Med. 2012;19(3):155-161. doi: 10.4103/2230-8229.102311 pmid: 23230380
21. Abdi Keikanlo N, Rohani H, Asari F. Effects of 8 weeks aerobic training on body composition and plasma levels of insulin- like growth factor-1 and insulin-like growth factor binding protein-3 in obese women. [In Persian]. 2013;15(3):302-309.
22. Hosseinzadeh Nazloo E, Peeri M, Delfan M. Effect of 10 Weeks of Continuous Aerobic Training on Tumor Volume and Gene Expression of IGF-I, Akt, and mTORC1 in the Myocardium of Mice with Breast Cancer. [In Persian]. IJBD. 2020;13(1):46-54. doi: 10.30699/ijbd.13.1.46
23. Marques MC, van den Tilaar R, Vescovi JD, Gonzalez-Badillo JJ. Relationship between throwing velocity, muscle power, and bar velocity during bench press in elite handball players. Int J Sports Physiol Perform. 2007;2(4):414-422. doi: 10.1123/ijspp.2.4.414 pmid: 19171959
24. Gatti R, De Palo E, Antonelli G, Spinella P. IGF-I/IGFBP system: metabolism outline and physical exercise. J Endocrinol Investigat. 2012;35(7):699-707.
25. Grandys M, Majerczak J, Kuczek P, Sztefko K, Duda K, Zoladz JA. Endurance training-induced changes in the GH-IGF-I axis influence maximal muscle strength in previously untrained men. Growth Horm IGF Res. 2017;32:41-48. doi: 10.1016/j.ghir.2016.12.003 pmid: 28017505
26. Bijeh N, Moazami M, Ahmadi A, Samadpour F, Zabihi AR. Effect Of 6 Months Of Aerobic Exercise Training On Serum Leptin, Cortisol, Insulin And Glucose Levels In Thin Middle-Aged Women. [In Persian]. 2013;21(4):415-427.
27. Chatzitheodorou D, Kabitsis C, Malliou P, Mougios V. A pilot study of the effects of high-intensity aerobic exercise versus passive interventions on pain, disability, psychological strain, and serum cortisol concentrations in people with chronic low back pain. Phys Ther. 2007;87(3):304-312. doi: 10.2522/ptj.20060080 pmid: 17284546
28. Hill EE, Zack E, Battaglini C, Viru M, Viru A, Hackney AC. Exercise and circulating cortisol levels: the intensity threshold effect. J Endocrinol Invest. 2008;31(7):587-591. doi: 10.1007/BF03345606 pmid: 18787373
29. Kraemer W, Fleck S, Ardschens M, translated by Gaini A, Daryanush F. Sports physiology combining opinion and practice. [in Persian]. 2012(1).
30. Geng D, Zhang S, Lan J. Analysis on chemical components of volatile oil and determination of thymoquinone from seed of Nigella glandulifera. Zhongguo Zhong yao za zhi= Zhongguo zhongyao zazhi. China J Chinese Materia Medica. 2009;34(22):2887-2890.
31. Ghasemi Kahrizsangi A, Haeri Mohammad R, Asadollah Z. The Effect of Nigella Sativa Oil Supplementation and Four Weeks Aerobic Training on CRP and Physical Ability of Inactive Young Women. [In Persian]. J Commun Health. 2023;17(1):43-51.
32. Kazemi A, Qanbarzadeh M, Navidi Z, Soltani M. The effect of 8 weeks of interval training with black seed consumption on vaspin serum levels and lipid profile of obese women. [in Persian]. Res Sport Nutrit. 2022;1:11-20.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سایر موارد
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
