آقا سید امیر حسین لطیفی، آقا محمد حسن حاجی رحیمیان طسوجی، آقا محمد رضا رجب نژاد، محمد حسین اسدی، سید عبدالله محمودی،
دوره ۱۱، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۴۰۰ )
چکیده
هدف: اَعراض نفسانی یا رویدادهای روانی، یکی از اصول ستّه ضروریه به شمار می‌رود. این عامل، آثار بسیار سریع، شدید و قدرتمندی بر جسم انسان پدید می‌آورد. درواقع، مهم‌ترین عاملی که موجبِ پایداریِ سلامت شده یا به ایجاد بیماری می‌انجامد، وساطت ارواحی است که در ناحیه بخارگونه، بسیار لطیف و سیّال اخلاط به‌وجود‌آمده، قوا و افعال را به سرعت تمام تحت تأثیر قرار می‌دهند.
روش ها: در این پژوهش، علاوه بر بررسیِ آخرین مقالاتِ مرتبط با موضوعِ نَفْس و اَعراض نفسانی، منابع مرتبط با محتوای تحقیق از دیدگاه دانشمندانی نظیر محمدبن زکریای رازی (۲۵۱هـ. ق، ۳۱۳هـ. ق)، علی بن عباس اهوازی (۳۱۸هـ. ق، ۳۸۴هـ. ق)، بوعلی سینا (۳۷۰هـ. ق، ۴۲۷هـ. ق) و سید اسماعیل جرجانی(۵۳۱-۴۳۴ ق) بررسی شده است؛ بنابراین در پژوهش حاضر، واژگان مربوط به اعراض نفسانی از اُمَّهات کُتب مؤلّفان یادشده (الحاوی، طبّ روحانی، کامل‌الصناعه‌الطبیعه، قانون فی‌الطب، ذخیره خوارزمشاهی و برخی از کتاب‌ها و وب‌گاه‌های معتبر) جست‌وجو شده است.
یافته ها: امروزه نَفْس، اَعراض نفسانی، تزکیه نَفْس و نقش آن‌ها در سلامت و بیماری مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. زکریای رازی کتاب مستقلی به نام طب روحانی را به رشته تحریر درآورده و علی بن عباس اهوازی نیز در کامل‌الصناعه‌الطبیعه به همه شاخه‌های پزشکی پرداخته است. همچنین کتاب القانون فی‌الطب، منظمترین و روشمندترین کتابی است که درباره پزشکی مزاجی تألیف شده و ذخیره خوارزمشاهی هم یک کتاب جامع پزشکی است که اَعراض نفسانی از مهم‌ترین ارکان آن محسوب می‌شود.
نتیجه گیری: درحقیقت، دانشمندان طب ایرانی، هریک به نحوی اَعراض نفسانی را مورد توجه ویژه قرار داده، تدبیر این اَعراض را جهت حفظ و ارتقای سلامت روح و جسم ضروری دانسته‌اند. از آنجا که رویدادهای روانی از ارزشمندترین مباحث اسباب تندرستی و بیماری است، لازم است با دور داشتن بیمار از اعراض نفسانی به تقویت قوای او پرداخت. همچنان که اعراض نفسانی دارو را از اثرگذاری باز‌می‌دارد، مزاج انسان به شدت از حالات روحی و روانی تأثیر می‌پذیرد.
