هدف: اَعراض نفسانی یا رویدادهای روانی، یکی از اصول ستّه ضروریه به ‌شمار می‌رود. این عامل، آثار بسیار سریع، شدید و قدرتمندی بر جسم انسان پدید می‌آورد. درواقع، مهم‌ترین عاملی که موجبِ پایداریِ سلامت شده یا به ایجاد بیماری می‌انجامد، وساطت ارواحی است که در ناحیه بخارگونه، بسیار لطیف و سیّال اخلاط به‌وجود‌آمده، قوا و افعال را به ‌سرعت تمام تحت‌ تأثیر قرار می‌دهند. 
روش ها: در این پژوهش، علاوه ‌بر بررسیِ آخرین مقالاتِ مرتبط با موضوعِ نَفْس و اَعراض نفسانی، منابع مرتبط با محتوای تحقیق از دیدگاه دانشمندانی نظیر محمدبن زکریای رازی (251هـ. ق، 313هـ. ق)، علی ‌بن عباس ‌اهوازی (318هـ. ق، 384هـ. ق)، بوعلی سینا (370هـ. ق، 427هـ. ق) و سید اسماعیل جرجانی(531-434 ق) بررسی شده است؛ بنابراین در پژوهش حاضر، واژگان مربوط به اعراض نفسانی از اُمَّهات کُتب مؤلّفان یادشده (الحاوی، طبّ روحانی، کامل‌الصناعه‌الطبیعه، قانون فی‌الطب، ذخیره خوارزمشاهی و برخی از کتاب‌ها و وب‌گاه‌های معتبر) جست‌وجو شده است.
یافته ها: امروزه نَفْس، اَعراض نفسانی، تزکیه نَفْس و نقش آن‌ها در سلامت و بیماری مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. زکریای رازی کتاب مستقلی به ‌نام طب روحانی را به رشته تحریر درآورده و علی ‌بن عباس اهوازی نیز در کامل‌الصناعه‌الطبیعه به همه شاخه‌های پزشکی پرداخته است. همچنین کتاب القانون فی‌الطب، منظم‏ترین و روشمندترین کتابی است که درباره پزشکی مزاجی تألیف شده و ذخیره خوارزمشاهی هم یک کتاب جامع پزشکی است که اَعراض نفسانی از مهم‌ترین ارکان آن محسوب می‌شود. 
نتیجه گیری: درحقیقت، دانشمندان طب ایرانی، هریک به ‌نحوی اَعراض نفسانی را مورد توجه ویژه قرار داده، تدبیر این اَعراض را جهت حفظ و ارتقای سلامت روح و جسم ضروری دانسته‌اند. از آنجا که رویدادهای روانی از ارزشمندترین مباحث اسباب تندرستی و بیماری است، لازم است با دور داشتن بیمار از اعراض نفسانی به تقویت قوای او پرداخت. همچنان ‌که اعراض نفسانی دارو را از اثرگذاری باز‌می‌دارد، مزاج انسان به‌ شدت از حالات روحی و روانی تأثیر می‌پذیرد.

واژه‌های کلیدی: اعراض نفسانی، ستّه ضروریه، الحاوی، کامل‌الصناعه‌الطبیعه، قانون فی‌الطّب، ذخیره خوارزمشاهی

متن کامل [PDF 5582 kb]   (978 دریافت) |   |   متن کامل (HTML)  (7009 مشاهده)