نامه به سردبیر
با مطالعه، بررسی و تحلیل دستاوردهای طبی در تاریخ علوم پزشکی غنی ایران میتوان با تولید علم بومی، دریچههای تازهای به سوی ارتقای سلامت در ایران و جهان باز کرد.
با این حال اثبات ادعای توانمندی الگوهای ارتقای سلامت در جامعه، نیازمند مستندات مبتنی بر شواهد است که یکی از راههای جمعآوری شواهد و افزایش زمینه اعتبار و اعتماد به نظریات گذشتهگان، مطالعه و بررسی اندیشههای طبیبان برجسته دوره تمدن اسلامی و تطبیق آنها با اصول پزشکی رایج است که بسیاری از این اصول، امروزه به صورت کاربردی در آموزش پزشکی گنجانده شدهاند و یا میتواند افزوده شوند.
یکی از دایرهالمعارفهای پزشکی که جزء گرانبهاترین میراث علمی و فرهنگی ایران به شمار میآید، کتاب «الحاوی الکبیر فی الطب» از رازی است. زکریای رازی (251-313 ه. ق.) از برجستهترین طبیبان فیلسوف و بزرگترین پزشک بالینی است و تأثیر شگرف و گستردهای بر مراحل تکمیل علم زمان خود، بهویژه علم پزشکی به جهت دارا بودن دانش نظری و عملی خود گذاشته است.
رازی در کتاب «الحاوی» به موضوعات بسیار مهم پزشکی پرداخته است، ازجمله در مبحث زایمان، برای تسهیل زایمان ذکر کرده است: «در صورتی که زایمان به دشواری انجام گیرد، باید او را به عطسه کردن و خودداری گهگاهی از نفس کشیدن ترغیب کنید، تا زایمان آغاز شود» و «هرگاه فرو انداختن جفت (مشیمه) را خواسته باشید، باید زائو را وادار به عطسه کردن با داروهای عطسهآور کنید. همچنین بینی و دهان او را بگیرید که با چنین کاری، شکم دچار کشیدگی، سفت و سختشدگی شده که به فروانداختن جفت کمک خواهدکرد» [
1].
این روش که امروزه با نام علمی مانور والسالوا شناخته شده است، در بسیاری از کـشورها به طـور عادی و منظم جهت تسریع و تسهیل زایمان استفاده میشود. تعریف علمی مانور والسالوا، شـامل انجـام بـازدم بـا گلوت بسته در برابر فشار چهل میلیمتر جیوه بـه مـدت پانزده ثانیه است و برای نخستین بار از سوی یک پزشک ایتالیایی به نام آنتونیو ماریا والسالوا در سال 1704 میلادی به صورت بازدم با فشار در برابر گلوت بسته برای معاینه گوش توصیف شد [
2].
مانورِ والسالوا از سـال 1904 توسـط عوامـل زایمان جهت تسریع و تسهیل زایمان به کار برده میشود [
3]؛ به این صورت که به خانم باردار آموزش داده میشود که با شروع انقباض رحمی، نَفَس خود را حبس کند و همزمان شروع به زور زدن کند تا با کمک فشار عضلات شکمی و دیافراگم، سرعت نزول سر جنین را افزایش و همچنین خروج جفت را تسهیل کند، در حالی که طبق شرح مذکور، رازی پیش از ایشان به این مانور اشاره کرده است.
ضروری است، پژوهشهایی جهت یافتن پاسخ چرایی به کار بردن این تکنیک، تنها برای زایمانهای دشوار توسط رازی انجام شود تا بار دیگر، تأثیر شگرف و گسترده رازی بر تکمیل علم و انطباق نظریات وی با اصول علمی روز اثبات شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
با توجه به توصیفی-تحلیلی بودن مقاله اصل امانت داری در ذکر مطالب رعایت شده است.
حامی مالی
این تحقیق هیچگونه کمک مالی از سازمانهای تأمین مالی در بخشهای عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی، منابع، روش شناسی، تحلیل، تحقیق و بررسی: هر دو نویسنده؛ ویراستاری و نهاییسازی، و نگارش پیشنویس:نسرین محمدی؛ نظارت، مدیریت پروژه، و اعتبار سنجی: محمدرضا رجبنژاد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از خانم دکتر کتایون وکیلیان بابت راهنمایی مفید و موثرشان در ویرایش مقاله تشکر میکنند.