مقدمه: تهوع و استفراغ، شایع­ترین عارضۀ شیمی­درمانی در بیماران تحت شیمی­درمانی است که با وجود دریافت درمان­های دارویی، توسط 70% بیماران در 70% آنان تجربه می­شود. استفاده از درمان­های مکمّل جهت تخفیف این عوارض در این بیماران مطرح است اما ایمنی و تأثیرگذار بودن آن­ها به خوبی شناخته نشده است. این پژوهش با هدف بررسی میزان تأثیرگذاری انواع درمان­های مکمّل (غیردارویی) مورد استفاده در درمان تهوع و استفراغ ناشی از شیمی­درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پستان انجام شده است.

  مواد و روش­ها: با استفاده از کلیدواژه­های انتخاب­شده، جست­وجو در پایگاه­های اطلاعاتی Cochrane Library ، MEDLINE و EMBASE بر روی مطالعاتی که طی 10 سال گذشته (2003 تا 2013) به شکل کارآزمایی بالینی، تجربی و نیمه­تجربی انجام شده بودند، صورت گرفت. مقالات تهیه­شده بر اساس معیارهای ورود (چک لیست و امتیازات کسب­شده) مورد غربالگری قرار گرفتند؛ روایی و پایایی چک لیست، مورد بررسی قرار گرفت و تأیید شد.

  یافته­ها: از مجموع 1149 مقالۀ به دست آمده، در نهایت 5 مقاله با دارا بودن تمامی معیارهای ورود، مورد بررسی قرار گرفتند که 4 مقاله اثر طبّ فشاری / تحریک الکتریکی و 1 مقاله اثر ماساژ را بررسی کرده بودند. میانگین سنّی بیماران 57/50 بود. نتایج مطالعات در مورد تحریک الکتریکی و فشاری، در تأثیرگذاری بر تهوع و استفراغ ناشی از شیمی­درمانی در فاز حاد، ضد و نقیض بود. در مورد فاز تأخیری، تحریک الکتریکی و فشاری مؤثر نبود. ماساژ بر تهوع و استفراغ حاد به شکل معناداری مؤثر بود. از سه فاز تهوع و استفراغ ناشی از شیمی­درمانی تنها دو فاز حاد و تأخیری مورد بررسی قرار گرفته بود. رعایت به کارگیری گروه دارونما تنها در یک مطالعه رعایت شده بود.

  بحث و نتیجه­گیری: با توجه به ضد و نقیض بودن نتایج مطالعات در تأثیرگذاری درمان­های مکمّل بر تهوع و استفراغ ناشی از شیمی­درمانی، انجام پژوهش­های کارآزمایی بالینی وسیع­تر و متنوع­تر با روش کار قوی­تر (در نظرگرفتن گروه دارونما، حجم نمونۀ بالا، تخصیص تصادفی و...) پیشنهاد می­شود.