آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 13، شماره 1 - ( 2-1402 )
جلد 13 شماره 1 صفحات 19-10 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bakhtiyari Z, Minaeefar A, Bakhshi Khaniki G, HaeriNasab M, Yazdiniyapour Z. The most common Therapeutic Effects and Consumption Algorithm of Plants Sold under the Name of Lemon Balm in the Pharmacies and Herbal Markets of Iran. cmja 2023; 13 (1) :10-19
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-919-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-919-fa.html
بختیاری زهره، مینائی فر امیرعباس، بخشی خانیکی غلامرضا، حائری نسب مریم، یزدی نیاپور زینب. رایجترین اثرات درمانی و الگوریتم مصرفی گیاهان عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در عطاری‌ها و بازار گیاهان دارویی ایران. فصلنامه طب مکمل. 1402; 13 (1) :10-19
1- دانشجوی دکترای سیستماتیک گیاهی، دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ، donyaelina@gmail.com
2- دانشیار دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3- استاد دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
4- استادیار دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
5- استادیار گروه فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. اصفهان. ایران
2- دانشیار دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3- استاد دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
4- استادیار دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
5- استادیار گروه فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. اصفهان. ایران
متن کامل [PDF 995 kb]
(1032 دریافت)
| چکیده (HTML) (1529 مشاهده)
تصویر2. نقشه پراکنش گونه‌های مورد استفاده در عطاری‌ها تحت عنوان بادرنجبویه در کشور
تصویر 3. نمودار UPGMA بر اساس صفات مرفولوژیک گونه‌های عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه
جدول 1. فهرست گونه‌های گیاهی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه درایران
*بجز گیاه Asperugo procumbens L. که ازخانواده Boraginaceae یا گل گاوزبان است، بقیه این گیاهان درخانواده نعنا یا Lamiaceae هستند.
جدول 2. مقایسه اثرات درمانی و عوارض جانبی گیاهان عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در بازار داروئی ایران
*اسامی علمی کامل گیاهان ذکر شده، در جدول 1 عنوان شده و اسامی مخفف گیاهان در این جدول ذکر شده است.
متن کامل: (1568 مشاهده)
مقدمه
بروز اشتباهات سهوی بدلیل تشابهات ظاهری موضوع مهمی در عرضه گیاهان داروییست، ازطرفی علاوه بر تشابه ظاهری، ممکن است بعضی از گیاهان چنداسم مترادف داشته و بعضی نیز اسامی محلی و بومی خاصی را داشته باشند (1, 2). از اینرو، این امکان وجود دارد که یک گیاه با اسامی متفاوتی درمناطق مختلف شناخته شود، درصورتیکه نام علمی و گونه آن ثابت است و یا برعکس ممکن است چند گیاه متفاوت، از نظربومی و محلی با یک نام شناخته شوند، درحالیکه این گیاهان متفاوتند و حتی می‌توانند از خانواده‌های گیاهی متفاوتی باشند؛ این مسئله هنگامی که یک گیاه برای درمان بیماری خاصی بکار رود یا دارای عوارض جانبی حادی باشد، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. علاوه بر اشتباهات سهوی، تقلبات عمدی با اغراض سود جویانه نیز می‌تواند منجر به آسیب در مصرف کنندگان گیاهان دارویی شود، از اینرو در عرضه بعضی گیاهان دارویی که بدلیل استفاده‌های متعدد دارویی و تقاضای فراوان، از قیمت‌های بالایی برخوردارند تقلبات عمدی مشاهده می‌گردد (3). بنابراین عرضه نادرست گیاهان دارویی چه ناشی از اشتباهات سهوی بدلیل تشابه ظاهری گیاهان، تشابه اسامی و یا عدم آگاهی کافی عرضه کنندگان از علم گیاهشناسی باشد و چه تقلبات عمدی ناشی از اغراض مالی و سودجویانه می‌تواند باعث ارائه گونه‌های نادرست بی اثر و یا حتی گاهی سمی و خطرناک به مصرف کنندگان شود و مخاطرات جدی را نیز به دنبال داشته باشد، برای مثال انیسون ستاره‌ای ژاپنی Illicium anisatum که دارای عارضه سمیت عصبی درنوزادان می‌باشد، بجای انیسون ستاره‌ای چینی Illicium verum که هیچ عارضه‌ای ندارد، ارائه شده است (4)، یا گیاه Equisetum arvense که شباهت زیادی به Equisetum palustre دارد که می‌تواند آلکالوئید سمی تولید کند (5). متاسفانه در بسیاری از موارد خلاء ناشی از عدم وجود مرجع معتبر برای مقایسه گیاهان اصلی و گیاهانی که اشتباهاً با نام مشابه استفاده می‌شوند، احساس می‌شود، این نیاز با توجه به اینکه گیاهان دارویی بطور مستقیم با سلامت جامعه در ارتباطند کاملاً محسوس است ولی می‌توان این نیاز را به کمک بررسی‌های سیستماتیک و فارماکوگنوزی دقیق برطرف نمود، لذا انجام اینگونه تحقیقات لازم و ضروری است (6). در این مقاله به بررسی گیاه بادرنجبویه که یکی از گیاهان پرکاربرد در طب سنتی است پرداخته شده است، درحال‌حاضر چندین گیاه با نام بادرنجبویه درکشور عرضه می‌شوند که تنها یک گونه آن بادرنجبویه اصلی است، از اینرو بررسی دقیقتر این گونه‌ها و تعیین شاخص‌های گیاهشناسی و ترکیبات دارویی آنها اهمیت دارد. در این پژوهش علاوه بر جمع‌آوری و شناسایی گونه‌هایی که تحت عنوان بادرنجبویه در کشور عرضه می‌شوند، به‌بررسی و مقایسه خواص درمانی شناخته شده و بارز این گونه‌ها با گیاه اصلی نیز پرداخته شده است.
روش: برای بدست آوردن نمونه‌های عرضه شده با عنوان بادرنجبویه در سطح کشور، علاوه بر مراجعه حضوری از روش‌های مکاتبه‌ای بین دانشگاه با جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، نظام مهندسی کشاورزی، صنف عطاری‌ها، مراکز فروش و بازار داروهای گیاهی در شهرهای مختلف ایران استفاده شد. روش نمونه‌گیری بصورت خوشه‌ای تصادفی بود و در هر استان تعدادی شهرستان پرجمعیت انتخاب و بصورت تصادفی به حداقل 3 مرکز عطاری از آن منطقه مراجعه می‌شد، ضمن اینکه گیاهان جمع آوری شده از روستاها، مراکز جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان‌ها نیزمورد بررسی قرار می‌گرفتند. پس از جمع‌آوری نمونه‌ها، هرکدام براساس منطقه کد و برچسب گذاری شدند و در آزمایشگاه گیاهشناسی دانشگاه مورد بررسی و شناسایی قرارگرفتند. برای شناسایی دقیق نمونه‌های عرضه شده توسط عطاری‌ها از روش‌های میکروسکوپی، ماکروسکوپی و خرده نگاری استفاده شد (7) و با کمک منابع معتبر علمی وکلیدهای شناسایی نمونه‌ها شناسایی شدند (8, 9). همچنین برای کسب اطلاعات از خواص مورد بهره بردای با استفاده از مصاحبه‌های میدانی با درمانگران و عطاران بومی شهرستان‌های مختلف اقدام شد. این مطالعه ازخرداد 1400 تاپایان 1401 انجام گردید. جهت بررسی خواص درمانی گیاهان عرضه شده، از بانک‌های اطلاعاتی Sid، PubMed،Google Scholar، Iran Medex, WebMed، Web of Science، Science Direct، SpringerLink و Scopus استفاده شد. مرور سیستماتیک حاضر طبق دستورالعمل PRISMA و طی 5 مرحله انجام شد:1) تهیــه ســواالات پژوهش، 2) انتخاب واژه‌های کلیدی، 3) معیارهای ورود و خـروج مقالات، 4) انجام جسـتجوی سیسـتماتیک در پایگاه‌های مختلف داده‌های الکترونیک 5) انتخاب مطالعات واجد شرایط. کلید واژه‌های مورد استفاده بادرنجبویه، درمان وخواص دارویی بود و محدودیت خاصی در اجزای جستجو وجود نداشت. در پایگاه داده‌ها از مقالات مرتبط با خواص درمانی گیاه بادرنجبویه Melissa officinalis L. و مقالات مرتبط باگیاهانی که با این عنوان عرضه می‌شوند، استفاده گردید. معیارهای ورود کلیه مقالات علمی پژوهشی چاپ شده به زبان فارسی و انگلیسی دربازه زمانی 1990 تا 2022 بود که از واژه اثر بادرنجبویه در عنوان استفاده کرده باشند. معیارهای خروج شامل مقالات خارجی دارای واژه Lemon Balm، اما حاوی گیاهانی بجز گیاهان ذکر شده در ایران بود. خلاصه نحوه بررسی مقالات در تصویر 1 آمده است. حاصل جستجوی پایگاه داده‌ها و موتورهای جستجوگر استخراج 2924 مقاله بود که با توجه به معیارهای ورود و خروج در نهایت 78 مقاله مرتبط با اهداف مطالعه بررسی شد.
روش: برای بدست آوردن نمونه‌های عرضه شده با عنوان بادرنجبویه در سطح کشور، علاوه بر مراجعه حضوری از روش‌های مکاتبه‌ای بین دانشگاه با جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، نظام مهندسی کشاورزی، صنف عطاری‌ها، مراکز فروش و بازار داروهای گیاهی در شهرهای مختلف ایران استفاده شد. روش نمونه‌گیری بصورت خوشه‌ای تصادفی بود و در هر استان تعدادی شهرستان پرجمعیت انتخاب و بصورت تصادفی به حداقل 3 مرکز عطاری از آن منطقه مراجعه می‌شد، ضمن اینکه گیاهان جمع آوری شده از روستاها، مراکز جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان‌ها نیزمورد بررسی قرار می‌گرفتند. پس از جمع‌آوری نمونه‌ها، هرکدام براساس منطقه کد و برچسب گذاری شدند و در آزمایشگاه گیاهشناسی دانشگاه مورد بررسی و شناسایی قرارگرفتند. برای شناسایی دقیق نمونه‌های عرضه شده توسط عطاری‌ها از روش‌های میکروسکوپی، ماکروسکوپی و خرده نگاری استفاده شد (7) و با کمک منابع معتبر علمی وکلیدهای شناسایی نمونه‌ها شناسایی شدند (8, 9). همچنین برای کسب اطلاعات از خواص مورد بهره بردای با استفاده از مصاحبه‌های میدانی با درمانگران و عطاران بومی شهرستان‌های مختلف اقدام شد. این مطالعه ازخرداد 1400 تاپایان 1401 انجام گردید. جهت بررسی خواص درمانی گیاهان عرضه شده، از بانک‌های اطلاعاتی Sid، PubMed،Google Scholar، Iran Medex, WebMed، Web of Science، Science Direct، SpringerLink و Scopus استفاده شد. مرور سیستماتیک حاضر طبق دستورالعمل PRISMA و طی 5 مرحله انجام شد:1) تهیــه ســواالات پژوهش، 2) انتخاب واژه‌های کلیدی، 3) معیارهای ورود و خـروج مقالات، 4) انجام جسـتجوی سیسـتماتیک در پایگاه‌های مختلف داده‌های الکترونیک 5) انتخاب مطالعات واجد شرایط. کلید واژه‌های مورد استفاده بادرنجبویه، درمان وخواص دارویی بود و محدودیت خاصی در اجزای جستجو وجود نداشت. در پایگاه داده‌ها از مقالات مرتبط با خواص درمانی گیاه بادرنجبویه Melissa officinalis L. و مقالات مرتبط باگیاهانی که با این عنوان عرضه می‌شوند، استفاده گردید. معیارهای ورود کلیه مقالات علمی پژوهشی چاپ شده به زبان فارسی و انگلیسی دربازه زمانی 1990 تا 2022 بود که از واژه اثر بادرنجبویه در عنوان استفاده کرده باشند. معیارهای خروج شامل مقالات خارجی دارای واژه Lemon Balm، اما حاوی گیاهانی بجز گیاهان ذکر شده در ایران بود. خلاصه نحوه بررسی مقالات در تصویر 1 آمده است. حاصل جستجوی پایگاه داده‌ها و موتورهای جستجوگر استخراج 2924 مقاله بود که با توجه به معیارهای ورود و خروج در نهایت 78 مقاله مرتبط با اهداف مطالعه بررسی شد.
روش کار
نتایج نشان داد که در حال حاضر، در نقاط مختلف حداقل 15 گونه با عنوان بادرنجبویه عرضه می‌گردند (تصویر 2، میزان خطا براساس درصد فروش و ارائه نسبت به گونه اصلی بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از بازدیدهای موردی عطاری‌ها و اطلاعات بازرسین معاونت غذا و داروی استان‌ها و آمار نامه‌های جهاد کشاورزی، بدست آمد و بطور تقریبی برآورد و نتیجه آن بصورت کیفی در جدول 1 ارائه شده است، همچنین در خصوص نام‌های محلی و بومی، نام‌های محلی تأیید شده صنف عطاری‌ها در کنار منابع علمی مرتبط (9-11) بررسی و نتایج آن در جدول 1 آورده شده است. در بررسی خواص درمانی بر اساس اطلاعات بدست آمده، بخشی از خواص و اثرات درمانی گیاهان عرضه شده با گیاه اصلی مشترک است و در برخی خواص تفاوت مشاهده می‌شود (جدول 2). نمودار UPGMA بر اساس صفات مرفولوژیک گونه‌های عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه نیز رسم گردید (تصویر 2).
نتایج نشان داد که در حال حاضر، در نقاط مختلف حداقل 15 گونه با عنوان بادرنجبویه عرضه می‌گردند (تصویر 2، میزان خطا براساس درصد فروش و ارائه نسبت به گونه اصلی بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از بازدیدهای موردی عطاری‌ها و اطلاعات بازرسین معاونت غذا و داروی استان‌ها و آمار نامه‌های جهاد کشاورزی، بدست آمد و بطور تقریبی برآورد و نتیجه آن بصورت کیفی در جدول 1 ارائه شده است، همچنین در خصوص نام‌های محلی و بومی، نام‌های محلی تأیید شده صنف عطاری‌ها در کنار منابع علمی مرتبط (9-11) بررسی و نتایج آن در جدول 1 آورده شده است. در بررسی خواص درمانی بر اساس اطلاعات بدست آمده، بخشی از خواص و اثرات درمانی گیاهان عرضه شده با گیاه اصلی مشترک است و در برخی خواص تفاوت مشاهده می‌شود (جدول 2). نمودار UPGMA بر اساس صفات مرفولوژیک گونه‌های عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه نیز رسم گردید (تصویر 2).
تصویر2. نقشه پراکنش گونه‌های مورد استفاده در عطاری‌ها تحت عنوان بادرنجبویه در کشور
تصویر 3. نمودار UPGMA بر اساس صفات مرفولوژیک گونه‌های عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه
جدول 1. فهرست گونه‌های گیاهی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه درایران
| نام علمی | نام محلی | خطا | نام علمی | نام محلی | خطا |
| Melissa officinalis L.*1 | بادرنجبویه، بادرنگبو، ترنجان، گل حنا، بادرنگبویه، بارنگبو، بلسان، بادرود، بازروح، بارانه، ددنبور و.. | 0 | Dracocephalum aucheri Boiss. *9 | بادرنجبویه دماوندی | کم |
| Asperugo procumbens L.*2 | بادرنجبویه، چسبک، بادرنگبویه، بادرنبویه، بادرود، بادرونه، باذروج، بادرویه و... | بالا | Hymenocrater elegans Bunge. *10 | گل اروانه، بادرنجبویه، دوای شیخ علی، سورسندو | تقریباً بالا |
| Dracocephalum moldavica L. Synonim= Nepeta moldavica (L.) Baill. *3 | بادرنجبویه ترکی، مفراح، مفرا، بادرشبی، نرنجان، شاطرامرزه، اژدرباشی، رأس التنین، بادرنجبویه | بالا | Hymenocrater Bituminosus Fisch. &C.A. Mey*11 | گل اروانه، بادرنجبویه، دوای شیخ علی، سورسندو | کم |
| Dracocephalum polychaetum Bornm. *4 | بادرنجبویه کرمانی، لاله زاری | کم | Dracocephalum thymiflorum L., synonym= Dracocephalum thymifolium Houtt. *12 | بادرنجبویه آویشنی | کم |
| Dracocephalum Surmandinum Rech.f.*5 | بادرنجبویه سمیرمی، زرینه، زرین گیاه | نادر | Stachys inflata Benth. *13 | فرنجمشک، فرنجموشک، افرنجمشک، ریحان قرنفلی | کم |
| Dracocephalum subcapitatum (O. Kuntze) Lipsky*6 | بادرنجبویه، بادرنجبویه عشق آبادی، فلفل کوهی | محدود | Nepeta persica Boiss. *14 | پونه، بادرنجبویه | کم |
| Dracocephalum kotschy Boiss. *7 | زرین گیاه، پلنگ مشک، بادرنجبویه، زرینه، بادرنجبویه دنائی | بالا | Nepeta mahanensis Jamzad & M. Simmonds*15 | پونه سا، بادرنج | کم |
| Dracocephalum Lindbergii Rech.f.*8 | بادرنجبویه، بادرنگبویه، بادرنج، | کم | Marrubium vulgare L.*16 | فراسیون، بادرنجبویه، گندنای کوهی، خانک | بالا |
بحث
علاوه بر اینکه به علت تشابه زیاد بعضی از گیاهان، خصوصاً در بعضی تیره‌ها مانند تیره چتریان، تیره نعناع، تیره کاسنی و ... و عدم آگاهی کافی از علم گیاهشناسی، بروز اشتباهات سهوی در عرضه گونه‌های دارویی در این خانواده‌ها امری اجتناب ناپذیر است، بروز تقلبات و جازنی‌های عمدی با اغراض مادی و سودجویانه نیز منجر به عرضه گیاهان بی اثر، یا کم اثر بجای گونه‌های دارویی با ارزش می‌شود (12). هرچند در مواردی به دلیل تشابه نسبی ترکیبات گونه‌های دارویی غیر اصلی با گونه اصلی عوارض این تقلبات در مصرف کننده رخ نمی‌نماید، اما در برخی موارد این اشتباهات سهوی یا تقلبات عمدی می‌تواند منجر به بروز صدمات جبران ناپذیر و خطرناکی در مصرف کنندگان شود (13). بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) یکی از گیاهان دارویی باارزش با استفاده‌های متعدد درمانی است که به واسطه طعم و بوی مطلوبش از دیرباز مورد توجه بوده، این گیاه بدلیل تولید متابولیت‌های ثانویه و اهمیت در مصارف پزشکی، آرایشی-بهداشتی و صنایع غذایی مورد توجه می‌باشد (6). بادرنجبویه درفارماکوپه‌های معتبر بعنوان گیاه دارویی درجه اول و سبز معرفی شده است (14) و امروزه اثر آرامبخشی آن تائید شده و روغن آن برای افسردگی، نگرانی، بیقراری و سردردهای عصبی تجویز می‌شود (15). ملیسا بعنوان تسکین دهنده، تب بر، ضداسپاسم، ضدتشنج، معرق، خوشبوکننده، ضدنفخ، ضد بیخوابی، ضد بیماریهای عصبی، ضد میگرن، ضد تهوع، ضد کم اشتهایی و اختلالات هضمی، آرام کننده تپش قلب، ضد سرفه و منظم کننده قاعدگی کاربرد دارد(49) (16). همچنین بادرنجبویه برای درمان بیماریهای متعددی استفاده شده است که از جمله آنها می‌توان به در درمان برونشیت، آسم، سرفه، تب، مشکلات قاعدگی، فشارخون، استرس، میگرن، شوک (17)، سرگیجه، اگزما، نقرس (18) نیش حشرات، (19)، قولنج (20)، رفع تنگی نفس مزمن (21)، تقویت کننده حافظه و بهبود آلزایمر (22, 23) اشاره نمود. علاوه بر موارد ذکر شده، اثر حفاظتی در برابر استرس اکسایشی (24, 25)، اثر ضدباکتری، ضدقارچی و ضدویروسی (26, 27)، اثر آرامبخشی و کاهنده اختلالات خواب واختلالات عصبی نیز برای این گیاه گزارش شده است (28, 29). از این گیاه داروها و محصولات بسیاری همچون انواع کرم‌های ضد چروک و ضد لک، پماد ضد تبخال، قطره‌های ضد درد دندان، قرص‌های ضدتشنج و آرامبخش و ... تولید می‌شود (30). این گیاه دارای ترکیباتی شامل آلدئیدهای مونوترپنوئید، فلاونوئیدها و ترکیبات پلی‌فنولی بخصوص رزمارینیک اسید و گلیکوزیدهای مونوترپن، ترپن‌ها، ترکیبات فنلی و ... می‌باشد (31). عصاره این گیاه به دلیل غنای آنتی اکسیدانی از تشکیل رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرده و نقش حفاظتی بر بافت کبد دارد (32). مطالعات بـالینی، اثر آنرا جهت درمان تحریکات عصــبی، بیخوابی، درمان زونا، آکنه و نفخ تأیید کرده‌اند (33, 34) و نشـان مـی‌دهند درکبد چرب غیر الکلی (35) و درمان اضـطراب در بیماران مبتلا بـه آلزایمـر و انـواع دمانس تأثیر دارد (36)، همچنین برحافظه و عملکردهای شناختی (37)، بیش فعالی، اختلال تمرکز و رفتارهای تکانشی (38) و بـی‌قـراری و اختلال خـواب درکودکـان (39) هایپرلیپیدمی (40)، تبخال (41, 42) مـؤثر اسـت. فراورده‌های دارویی بادرنجبویه به شکل کرم و ژل موضعی در درمان عفونت‌هـای پوسـتی و در ترکیـب بـا سایر گیاهان دارویی بشکل قرص و قطره و به عنوان آرامبخش عصبی در میگـرن، بـی‌خـوابی و نفـخ، در فهرست داروهای گیاهی رسمی ایران درج شده‌اند (43, 44).
علاوه بر اینکه به علت تشابه زیاد بعضی از گیاهان، خصوصاً در بعضی تیره‌ها مانند تیره چتریان، تیره نعناع، تیره کاسنی و ... و عدم آگاهی کافی از علم گیاهشناسی، بروز اشتباهات سهوی در عرضه گونه‌های دارویی در این خانواده‌ها امری اجتناب ناپذیر است، بروز تقلبات و جازنی‌های عمدی با اغراض مادی و سودجویانه نیز منجر به عرضه گیاهان بی اثر، یا کم اثر بجای گونه‌های دارویی با ارزش می‌شود (12). هرچند در مواردی به دلیل تشابه نسبی ترکیبات گونه‌های دارویی غیر اصلی با گونه اصلی عوارض این تقلبات در مصرف کننده رخ نمی‌نماید، اما در برخی موارد این اشتباهات سهوی یا تقلبات عمدی می‌تواند منجر به بروز صدمات جبران ناپذیر و خطرناکی در مصرف کنندگان شود (13). بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) یکی از گیاهان دارویی باارزش با استفاده‌های متعدد درمانی است که به واسطه طعم و بوی مطلوبش از دیرباز مورد توجه بوده، این گیاه بدلیل تولید متابولیت‌های ثانویه و اهمیت در مصارف پزشکی، آرایشی-بهداشتی و صنایع غذایی مورد توجه می‌باشد (6). بادرنجبویه درفارماکوپه‌های معتبر بعنوان گیاه دارویی درجه اول و سبز معرفی شده است (14) و امروزه اثر آرامبخشی آن تائید شده و روغن آن برای افسردگی، نگرانی، بیقراری و سردردهای عصبی تجویز می‌شود (15). ملیسا بعنوان تسکین دهنده، تب بر، ضداسپاسم، ضدتشنج، معرق، خوشبوکننده، ضدنفخ، ضد بیخوابی، ضد بیماریهای عصبی، ضد میگرن، ضد تهوع، ضد کم اشتهایی و اختلالات هضمی، آرام کننده تپش قلب، ضد سرفه و منظم کننده قاعدگی کاربرد دارد(49) (16). همچنین بادرنجبویه برای درمان بیماریهای متعددی استفاده شده است که از جمله آنها می‌توان به در درمان برونشیت، آسم، سرفه، تب، مشکلات قاعدگی، فشارخون، استرس، میگرن، شوک (17)، سرگیجه، اگزما، نقرس (18) نیش حشرات، (19)، قولنج (20)، رفع تنگی نفس مزمن (21)، تقویت کننده حافظه و بهبود آلزایمر (22, 23) اشاره نمود. علاوه بر موارد ذکر شده، اثر حفاظتی در برابر استرس اکسایشی (24, 25)، اثر ضدباکتری، ضدقارچی و ضدویروسی (26, 27)، اثر آرامبخشی و کاهنده اختلالات خواب واختلالات عصبی نیز برای این گیاه گزارش شده است (28, 29). از این گیاه داروها و محصولات بسیاری همچون انواع کرم‌های ضد چروک و ضد لک، پماد ضد تبخال، قطره‌های ضد درد دندان، قرص‌های ضدتشنج و آرامبخش و ... تولید می‌شود (30). این گیاه دارای ترکیباتی شامل آلدئیدهای مونوترپنوئید، فلاونوئیدها و ترکیبات پلی‌فنولی بخصوص رزمارینیک اسید و گلیکوزیدهای مونوترپن، ترپن‌ها، ترکیبات فنلی و ... می‌باشد (31). عصاره این گیاه به دلیل غنای آنتی اکسیدانی از تشکیل رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرده و نقش حفاظتی بر بافت کبد دارد (32). مطالعات بـالینی، اثر آنرا جهت درمان تحریکات عصــبی، بیخوابی، درمان زونا، آکنه و نفخ تأیید کرده‌اند (33, 34) و نشـان مـی‌دهند درکبد چرب غیر الکلی (35) و درمان اضـطراب در بیماران مبتلا بـه آلزایمـر و انـواع دمانس تأثیر دارد (36)، همچنین برحافظه و عملکردهای شناختی (37)، بیش فعالی، اختلال تمرکز و رفتارهای تکانشی (38) و بـی‌قـراری و اختلال خـواب درکودکـان (39) هایپرلیپیدمی (40)، تبخال (41, 42) مـؤثر اسـت. فراورده‌های دارویی بادرنجبویه به شکل کرم و ژل موضعی در درمان عفونت‌هـای پوسـتی و در ترکیـب بـا سایر گیاهان دارویی بشکل قرص و قطره و به عنوان آرامبخش عصبی در میگـرن، بـی‌خـوابی و نفـخ، در فهرست داروهای گیاهی رسمی ایران درج شده‌اند (43, 44).
جدول 2. مقایسه اثرات درمانی و عوارض جانبی گیاهان عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در بازار داروئی ایران
| گیاه | خواص درمانی شایع | اتنوبوتانی و مصرف در طب سنتی | عوارض جانبی |
| M. officinalis | درمان اضطراب، بیخوابی، سوء هاضمه، تهوع، نفخ، بیش فعالی، دیسمنوره، سردرد، دندان درد، عفونت، آلزایمر، روماتیسم، فشارخون بالا، آلزایمرتبخال، زخم، نیش حشرات. | گرم و خشک، درقرون وسطی بعنوان مقوی قلب وداروی، ضدافسردگی (15) درمان بیماریهای بلغمی و سوداوی (15) نشاط آور" (45). درچین برای آسیبهای قلبی عروقی و عروق مغزی | تهوع، استفراغ، درد شکم، سرگیجه، خس خس سینه. گزارش از التهاب و افزایش علائم زخم سرد دراستعمال برپوست. |
| A. procombence | درمان کننده افسردگی (46)، دارای اثرات آرامبخش، خواب آورو ضد افسردگی (46)خواص خوشبوکنندگی دهان (47)مسکن (48)وضدباکتری (49). | گرم کننده بدن، ضد افسردگی واسترس، آرامبخش، خواب آور، ضد اسپاسم، مقوی اعصاب وبهبود خلق | نیترات زیاد دارد و نباید درمصرف زیاده روی کرد |
| D. moldavical | اثرات آنتی اکسیدان (50)وپاکسازی کننده رادیکال‌های آزاد (51)، محافظت کننده قلبی (52) بهبود سمیت قلبی ناشی ازH2O2 (53) بهبود اختلال حافظه (54).درمان اختلالات عصبی مانند آلزایمر (55).در غلظتهای بالا اثر ضد باکتریایی (56)، دافع حشرات ودرمان کننده تبخال (56) آنتی اکسیدانی خوب (57) درمان اختلالات معده و کبد،سردردواحتقان،آرامبخش، ضدافسردگی (14) | گرم وخشک.. درهندبعنوان تونیک، قابض، بادشکن کاهنده تب والتیام بخش (13, 14). تقویت کننده دماغ ودل وحواس درشرق آسیا برای درمان ناتوانیهای ذهنی، میگرن ومشکلات قلبی. درمکزیک آرامبخش ومسکن ناراحتیهای عصبی (58). | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است. |
| D. kotschyi | درمان برونشیت انسدادی مزمن، ضدویروس، ضدسرطان وضد تومور (59). گزینه مناسب برای طراحی و تولید داروهای ضدسرطان (32). اثرآنتی اکسیدانی (60) ضد باکتری (19) ضددرد، ضداثرات سیتوتوکسیک (37)و تعدیل کننده ایمنی بدن (22). | کاهنده تب، درد مفاصل، روماتیسم، ضد التهاب و التیام دهنده سردرد، احتقان، اختلالات کبدی، زخم، تب، درد کلیوی، سوء هاضمه، درد معده، درد شکم، اسپاسم عضله و التهاب زخم (38). | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| D. linbergii | اثرات ضد باکتریایی، ضددرد مفاصل و روماتیسم، ضدالتهاب والتیام دهنده زخم. تقویت سیستم ایمنی، اندام‌های هوایی بعنوان ضدسرطان، آنتی اکسیدانت، ضد قارچ (24). | کاهنده تب | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| D. surmandinum | اسانس، فلاونوئید، دی ترپن، تانن و اسیدهای فنولی دارد که هرکدام سبب بروز برخی از خواص درمانی در این گیاه می‌گردند (33). | محلی‌ها از این گیاه با نام زرویی و بادنجبو یاد می‌کنند. | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| D. subcapitatum | اسانس گیاه تأثیر زیادی برباکتریها دارد (61). در واقع این گیاه اثرات ضد باکتری (33) و ضدمیکروبی دارد (62). | مردم محلی برای درمان زخمها و فلجهای موضعی استفاده می‌کنند. | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| D. thymifolium | مطالعات مشخصی در خصوص اثرات درمانی این گیاه انجام نشده است. | ---- | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| D. aucheri | خواص آنتی اکسیدانی و ضدمیکروبی آن روی تعدادی میکروارگانیسمها تائید شده (35). | ---- | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| S. inflata | درمان عفونت، آسم، روماتولوژی و اختلالات التهابی (51, 63). قسمت دارویی سرشاخه‌های گلدار گیاه است (64). دارای اثرات ضد باکتری برای جوش صورت (65, 66) ضد التهاب (55)، ضدمیکروب وضددرداست (55). | ---- | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| D. polychaetum | اثرات ضدالتهابی وضداسترس، موثردردرمان التهاب کولیت (67) وآنتی اکسیدان (27). عصاره شاخساره خواص آنتی اکسیدان، ضدهیپرلیپیدمیک وپراکسیداتیو ضدچربی دارد (28). پریـل آلدئیـددارد (58) که اثرات ضدباکتری، ضدکاندیدیا، ضدقارچ وتسکین دارد. اثرات کـاهنـده قنـدخـون (68)، ضدویروس، ضدتومور وسرطان، ضداسپاسم، آرامبخـش وضـدافسـردگی (26). | در طـب سـنتی و منطقـه کرمان بعنوان ضد دل درد و نفخ با نام مفرو استفاده می‌شود (58) | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| H. elegans | گونه‌های جنس Hymenocrater دارای فعالیتهای ضدمیکروبی، ضدانگلی، آنتی اکسیدانی، ضدسرطانی و ضددیابتی هستند و برای درمان بیماریهای تنفسی، خواب آور و آرامش بخش و ضدنفخ استفاده می‌شود (36) | ---- | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| M. vulgare | درمان بیماریهای صفراوی و ناراحتیهای دستگاه گوارش، کاهش التهاب حنجره و مجاری تنفسی (69). آنتی اکسیدان، موثردردرمان سرطان، دیابت شیرین و بیماریهای کبدی (70). اثرات ضدالتهابی، ترمیم کننده زخم، ضدفشارخون، کاهش چربی خون وآرامبخش (70). فعالیت ضدمیکروبی، ضد قارچی، ضدویروس وضدانگل (71). دافع شپش مرغ، علف کش و حشره کش طبیعی. دردامپزشکی بعنوان ضدکرم دربرابرتخمهاولارو انگل‌های گاو و آنتی بیوتیک دربرابر ورم پستان گاوی ناشی ازسویه های باکتریایی (72). | در بعضی کشورها بعنوان سبزی (71) ازقدیم برای معالجه بیماریهای ریوی، سل و برونشیت ودرآمریکای شمالی برای رفع گلودردودرمان سرفه (51) و دارویی برای تنظیم چرخه قاعدگی زنان نازا، استفاده می‌شود (72). رایجترین کاربرد سنتی آن درمان اختلالات گوارشی وتنفسی است (51). | در مقادیر زیاد تهوع آوراست، استفاده مستقیم روی پوست واکنش پوستی می‌دهد. اطلاعات کافی درمورد ایمنی آن وجود ندارد. |
| N. persica | گونه‌های نپتا بعنوان مدر، معرق، ضدسرفه، ضد آسم، ضد اسپاسم، تب‌بر، مقوی آرامبخش کاربرد دارند (73). اثرات ضدقارچی، ضد باکتریایی (74) ضدسرطان که روی سرطان استخوان (2) وسرطان سینه (66) اثبات شده | درمان اختلالات بیماریهای عصبی، تنفسی وگوارشی استفاده می‌شود (58). | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
| N. mahansensis | اثرات آنتی اکسیدانی وضد رادیکالی درشرایط آزمایشگاهی (75) وضدباکتریایی، ضدسرطانی و فعالیت سیتوتوکسیک قابل توجه بر رده‌های سلولی سرطانی دارد (73). | آرامبخش و برای درمان روماتیسم، فشارخون، دردمعده واستخوان درد (75). | بدلیل نداشتن تحقیقات بالینی و کافی بر روی گیاه، هنوز عوارض خاصی گزارش نشده است |
همانگونه که اشاره شد، با توجه به طیف وسیع استفاده درمانی از این گیاه هرگونه تقلب و جازنی در این مورد می‌تواند منجر به اثرات نامطلوب یا اختلال در درمان و یا عدم درمان بیماران و مصرف کنندگان شود. همچنین از آنجا که بادرنجبویه از تیره نعناع است و در این تیره گونه‌های دارویی متعددی وجود دارند که از لحاظ مرفولوژی و ترکیبات مؤثره و برخی اثرات درمانی با این گیاه مشابهند (10)، تقلب سهوی و عمدی در عرضه این گیاه دارویی به امری رایج تبدیل شده است، متاسفانه بدلیل اینکه گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه عموماً بومی ایران بوده و بصورت محلی مورد استعمال می‌باشند، در مورد اکثر این گونه‌ها تحقیقات علمی و دقیقی از نظر عوارض مصرف گزارش نشده است؛ بطور مثال در خصوص عوارض جانبی مصرف Asperago procumbence که یکی از رایجترین گونه‌های جایگزین بادرنجبویه می‌باشد و خارج از ایران نیز مورد استفاده است مقالاتی وجود دارد (62, 69, 70)، اما در مورد سایر گونه‌ها گزارشی علمی یافت نشد، از اینرو در این خصوص خلاء تحقیقاتی قابل توجهی وجود دارد، هوپر اولین کسی است که در یک اثر مکتوب به تقلبات مربوط به جایگزینی بادرنجبویه در ایران پرداخته است (76)، در حدود صد سال پیش وی در کتاب خود "Useful plants and drugs of Iran and Iraq" به جایگزینی گونه‌های Asperago procumbence و Dracocephalum moldavica تحت عنوان بادرنجبویه اشاره نموده است، پس از آن امین نیز به وجود همین دو گونه جایگزین با بادرنجبویه اشاره کرده است (62, 77). هرچند نتایج منتشر شده از تحقیقات هوپر و امین با نتایج پژوهش حاضر همسو است، اما همپوشانی کاملی ندارد و تعداد گونه‌های جایگزین شناسایی شده توسط ایشان به مراتب کمتر از گونه‌های شناسایی شده در این تحقیق است، زیرا پژوهشگران ذکر شده صرفاً متمرکز بر گونه‌های موجود در بازار دارویی پایتخت ایران بوده‌اند، به همین دلیل جوهرچی و امیری در مطالعه‌ای گسترده‌تر ضمن تأیید جایگزینی دو گونه ذکر شده در بالا، برای اولین بار از عرضه گونه‌هایی از جنس Hymenocerater تحت عنوان بادرنجبویه در استان خراسان گزارش داده‌اند (73). مینایی‌فر و همکاران نیز با بررسی گونه‌های عرضه شده در بازار دارویی مرکز و جنوب غرب کشور، ضمن تأیید وجود گونه‌های جایگزین اشاره شده در تحقیقات قبلی، برای اولین بار به عرضه وسیع گونه Stachys infelata به عنوان بادرنجبویه در استان فارس اشاره نموده‌اند (74). با توجه به سوابق پژوهشی اشاره شده در خصوص عرضه گونه‌هایی غیر از Melissa officinalis به عنوان بادرنجبویه در نقاط مختلف کشور بنظر می‌رسید جای انجام تحقیقی جامع که در تمامی استان‌های ایران به بررسی گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه بپردازد خالی است و این احتمال وجود دارد که در سایر نقاط کشور نیز گونه‌هایی اشتباهاً تحت عنوان بادرنجبویه در حال عرضه شدن باشند که هنوز گزارش نشده‌اند، نتایج این تحقیق نشان داد که حداقل 16 گونه گیاه دارویی تحت عنوان بادرنجبویه در سراسر کشور عرضه می‌گردد.
که از این تعداد، 15 گونه متعلق به تیره Lamiaceae و تنها یک گونه Asperago procumbence متعلق به تیره Boraginaceae می‌باشد، با توجه به بررسی منابع و همچنین طیف خواصی که برای گیاه بادرنجبویه در متون مختلف بیان شده شکی نیست که Melissa officinalis به عنوان بادرنجبویه اصلی پذیرفته شده است و سایر گونه‌ها بصورت سهوی یا عمدی با نام بادرنجبویه عرضه می‌گردد. در بررسی دلیل جایگزینی گونه‌های مختلف با بادرنجبویه اصلی می‌توان علل مختلفی را بیان نمود، یکی از این علت‌ها تشابه ظاهری بعضی از گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه است، خصوصاً به شکلی که در مراکز فروش گیاهان دارویی عرضه می‌گردد؛ در مراکز فروش، عمدتاً گیاهان بصورت خشک و خورد شده عرضه می‌شوند، از اینرو تشخیص گونه‌های نزدیک بهم حتی برای گیاه‌شناسان نیز کار ساده‌ای نیست، علاوه بر این بررسی‌ها در این تحقیق نشان داد علی‌رغم اینکه اختلافات مرفولوژیکی بعضی از گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه اصلی کاملاً آشکار و واضح است و برای تشخیص غیر اصل بودن گونه عرضه شده نیاز به دانش تخصصی گیاهشناسی نیست، اما همچنان گونه غیر اصلی به وفور در بازار گیاهان دارویی عرضه می‌گردد، در این مورد با توجه به مصاحبه‌های انجام گرفته در این تحقیق مشخص شد عدم شناخت خصوصیات ظاهری گونه اصلی باعث شده تا با وجود اختلافات ظاهری آشکار، تمام گونه‌های عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه نزد عرضه‌کنندگان و خریداران مورد پذیرش واقع شده و صرفاً با اضافه نمودن پسوندی به نام بادرنجبویه بین آنها تمایز قائل شوند، این تصمیم با نتیجه تحقیقات مینایی‌فر و همکاران همسو است (74). بطور مثال علی رغم اختلاف آشکار گونه Asperago procumbence که متعلق به تیره گاوزبان است با گونه اصلی بادرنجبویه که متعلق به تیره نعناع است، این گونه جایگزین شده تحت عنوان بادرنجبویه اصفهانی عرضه می‌گردد، یا در خصوص گونه Hymenocerater elegans علی رغم وجود قطعات کاسه گل ارغوانی رنگ که آشکارا در تضاد با گونه اصلی بادرنجبویه اصلی است، این گونه به طور وسیع در شرق و مرکز کشور به عنوان بادرنجبویه مشهدی عرضه می‌شود. از دیگر علل عرضه گیاهان جایگزین با گونه اصلی وابسته به اثرات دارویی آنها نیز می‌باشد، از آنجاکه بجز یک گونه بقیه گونه‌های جایگزین شده همگی از تیره نعناعیان می‌باشند، این انتظار نیز وجود دارد که ترکیبات دارویی مشابه با اثرات درمانی همپوشانی نیز داشته باشند، کما اینکه تحقیقاتی که روی خواص آنتی اکسیدانی و ترکیبات فنلی تعدادی از گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه انجام گرفته موید اثرات دارویی این گونه‌هاست، اما میزان ترکیبات دارویی گونه‌های جایگزین را کمتر از گونه اصلی گزارش نموده‌اند (74, 75, 78)، این موضوع می‌تواند به کاهش اثر درمانی مورد انتظار شود، ضمن اینکه بدلیل کمتر شناخته شد بودن بسیاری از این گونه‌ها هنوز تحقیقات استانداردی در خصوص میزان سمیت و عوارض و خطرات احتمالی مصرف آنها انجام نگرفته است، با توجه به طیف وسیع کاربرد دارویی بادرنجبویه و همچنین تعدد گونه‌های عرضه شده غیر اصلی با نام بادرنجبویه اطلاع رسانی در خصوص تقلبات و جایگزینی گونه‌های دارویی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه حائز اهمیت می‌باشد.
نتیجه گیری
هرچند تحقیقات معدودی درمورد شناسایی گونه‌ها و تشخیص اشتباهات و تقلبات در عرضه گونه‌های مختلف تحت عنوان بادرنجبویه انجام گرفته است اما با این وجود مشخص می‌شود که در حال حاضر، حداقل 15 گونه گیاهی دیگر بجز گونه اصلی که شامل 14 گونه از خانواده نعناع و یک گونه از خانواده گاوزبان است، با نام بادرنجبویه در حال عرضه در بازار گیاهان دارویی کشور می‌باشد، همچنین تنها یک تحقیق در خصوص مقایسه ترکیبات دارویی گونه اصلی با سه گونه از گونه‌های جایگزین شده انجام گرفته است و تاکنون تحقیقی در خصوص مقایسه کامل ترکیبات دارویی این گونه‌ها، میزان سمیت و همچنین عوارض جانبی احتمالی مصرف گونه‌های جایگزین با بادرنجبویه انجام نشده، با توجه به دامنه درمانی گسترده و استقبال بالای مصرف کنندگان از بادرنجبویه و متعدد بودن گونه‌های جایگزین شده، بنظر می‌رسد جای انجام یک تحقیق جامع در قالب یک طرح ملی در این زمینه خالی است، پیشنهاد می‌شود این تحقیقات بصورت منسجم و یکپارچه صورت گرفته و در نهایت منجر به ایجاد بانک اطلاعاتی جامع و یا ایجاد یک مرجع دقیق برای تعیین اصالت گونه‌های دارویی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در سطح کشور گردد.
سپاسگزاری
نویسندگان از همکاری کارشناسان و اسـاتید محترم گروه فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی علوم پزشکی اصفهان که در این طرح همکاری نمودند، تشــکر می‌نمایند. نتایج حاصله مربوط به قسمتی از پایان نامه‌ی مصوب دکترا با عنوان بررسی سیستماتیکی، فارماکوگنوزی و خرده نگاری گونه‌های گیاهی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در بازار دارویی ایران با شماره تصویب 758 مورخ 23/3/1400 دانشگاه پیام نور تهران است و جمع آوری اطلاعات طبق اصول اخلاقی با رضایت کامل درمانگران و عطاران انجام گردید.
تضاد منافع
نویسندگان این مطالعه هیچ تضاد منافعی را گزارش نمی‌کنند.
که از این تعداد، 15 گونه متعلق به تیره Lamiaceae و تنها یک گونه Asperago procumbence متعلق به تیره Boraginaceae می‌باشد، با توجه به بررسی منابع و همچنین طیف خواصی که برای گیاه بادرنجبویه در متون مختلف بیان شده شکی نیست که Melissa officinalis به عنوان بادرنجبویه اصلی پذیرفته شده است و سایر گونه‌ها بصورت سهوی یا عمدی با نام بادرنجبویه عرضه می‌گردد. در بررسی دلیل جایگزینی گونه‌های مختلف با بادرنجبویه اصلی می‌توان علل مختلفی را بیان نمود، یکی از این علت‌ها تشابه ظاهری بعضی از گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه است، خصوصاً به شکلی که در مراکز فروش گیاهان دارویی عرضه می‌گردد؛ در مراکز فروش، عمدتاً گیاهان بصورت خشک و خورد شده عرضه می‌شوند، از اینرو تشخیص گونه‌های نزدیک بهم حتی برای گیاه‌شناسان نیز کار ساده‌ای نیست، علاوه بر این بررسی‌ها در این تحقیق نشان داد علی‌رغم اینکه اختلافات مرفولوژیکی بعضی از گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه اصلی کاملاً آشکار و واضح است و برای تشخیص غیر اصل بودن گونه عرضه شده نیاز به دانش تخصصی گیاهشناسی نیست، اما همچنان گونه غیر اصلی به وفور در بازار گیاهان دارویی عرضه می‌گردد، در این مورد با توجه به مصاحبه‌های انجام گرفته در این تحقیق مشخص شد عدم شناخت خصوصیات ظاهری گونه اصلی باعث شده تا با وجود اختلافات ظاهری آشکار، تمام گونه‌های عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه نزد عرضه‌کنندگان و خریداران مورد پذیرش واقع شده و صرفاً با اضافه نمودن پسوندی به نام بادرنجبویه بین آنها تمایز قائل شوند، این تصمیم با نتیجه تحقیقات مینایی‌فر و همکاران همسو است (74). بطور مثال علی رغم اختلاف آشکار گونه Asperago procumbence که متعلق به تیره گاوزبان است با گونه اصلی بادرنجبویه که متعلق به تیره نعناع است، این گونه جایگزین شده تحت عنوان بادرنجبویه اصفهانی عرضه می‌گردد، یا در خصوص گونه Hymenocerater elegans علی رغم وجود قطعات کاسه گل ارغوانی رنگ که آشکارا در تضاد با گونه اصلی بادرنجبویه اصلی است، این گونه به طور وسیع در شرق و مرکز کشور به عنوان بادرنجبویه مشهدی عرضه می‌شود. از دیگر علل عرضه گیاهان جایگزین با گونه اصلی وابسته به اثرات دارویی آنها نیز می‌باشد، از آنجاکه بجز یک گونه بقیه گونه‌های جایگزین شده همگی از تیره نعناعیان می‌باشند، این انتظار نیز وجود دارد که ترکیبات دارویی مشابه با اثرات درمانی همپوشانی نیز داشته باشند، کما اینکه تحقیقاتی که روی خواص آنتی اکسیدانی و ترکیبات فنلی تعدادی از گونه‌های جایگزین شده با بادرنجبویه انجام گرفته موید اثرات دارویی این گونه‌هاست، اما میزان ترکیبات دارویی گونه‌های جایگزین را کمتر از گونه اصلی گزارش نموده‌اند (74, 75, 78)، این موضوع می‌تواند به کاهش اثر درمانی مورد انتظار شود، ضمن اینکه بدلیل کمتر شناخته شد بودن بسیاری از این گونه‌ها هنوز تحقیقات استانداردی در خصوص میزان سمیت و عوارض و خطرات احتمالی مصرف آنها انجام نگرفته است، با توجه به طیف وسیع کاربرد دارویی بادرنجبویه و همچنین تعدد گونه‌های عرضه شده غیر اصلی با نام بادرنجبویه اطلاع رسانی در خصوص تقلبات و جایگزینی گونه‌های دارویی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه حائز اهمیت می‌باشد.
نتیجه گیری
هرچند تحقیقات معدودی درمورد شناسایی گونه‌ها و تشخیص اشتباهات و تقلبات در عرضه گونه‌های مختلف تحت عنوان بادرنجبویه انجام گرفته است اما با این وجود مشخص می‌شود که در حال حاضر، حداقل 15 گونه گیاهی دیگر بجز گونه اصلی که شامل 14 گونه از خانواده نعناع و یک گونه از خانواده گاوزبان است، با نام بادرنجبویه در حال عرضه در بازار گیاهان دارویی کشور می‌باشد، همچنین تنها یک تحقیق در خصوص مقایسه ترکیبات دارویی گونه اصلی با سه گونه از گونه‌های جایگزین شده انجام گرفته است و تاکنون تحقیقی در خصوص مقایسه کامل ترکیبات دارویی این گونه‌ها، میزان سمیت و همچنین عوارض جانبی احتمالی مصرف گونه‌های جایگزین با بادرنجبویه انجام نشده، با توجه به دامنه درمانی گسترده و استقبال بالای مصرف کنندگان از بادرنجبویه و متعدد بودن گونه‌های جایگزین شده، بنظر می‌رسد جای انجام یک تحقیق جامع در قالب یک طرح ملی در این زمینه خالی است، پیشنهاد می‌شود این تحقیقات بصورت منسجم و یکپارچه صورت گرفته و در نهایت منجر به ایجاد بانک اطلاعاتی جامع و یا ایجاد یک مرجع دقیق برای تعیین اصالت گونه‌های دارویی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در سطح کشور گردد.
سپاسگزاری
نویسندگان از همکاری کارشناسان و اسـاتید محترم گروه فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی علوم پزشکی اصفهان که در این طرح همکاری نمودند، تشــکر می‌نمایند. نتایج حاصله مربوط به قسمتی از پایان نامه‌ی مصوب دکترا با عنوان بررسی سیستماتیکی، فارماکوگنوزی و خرده نگاری گونه‌های گیاهی عرضه شده تحت عنوان بادرنجبویه در بازار دارویی ایران با شماره تصویب 758 مورخ 23/3/1400 دانشگاه پیام نور تهران است و جمع آوری اطلاعات طبق اصول اخلاقی با رضایت کامل درمانگران و عطاران انجام گردید.
تضاد منافع
نویسندگان این مطالعه هیچ تضاد منافعی را گزارش نمی‌کنند.
References
1. Simpson MJ. Plant Systematics (Genealogy). Iran Biol House. 2018:42.
2. Aboeepoor S, DehghaniAshkzari M, Aboee-Mehrizi F, Haghiralsadat BF, Nikoonahad Lotfabadi N. Designing and Characterizing Nano-carriers Containing Nepeta Persica Extract and Their Effect on Bone Cancer. Int Med Today. 2020;26(2):142-154. doi: 10.32598/hms.26.2.3161.1
3. Azarian M. Identification of coriander, fennel, anise and celery plants in herbal products in perfumeries by macroscopic, microscopic and DNA barcoding methods. Isfahan: Isfahan University of Medical Sciences2015.
4. Kool A, de Boer HJ, Kruger A, Rydberg A, Abbad A, Bjork L, et al. Molecular identification of commercialized medicinal plants in southern Morocco. PLoS One. 2012;7(6):e39459. doi: 10.1371/journal.pone.0039459 pmid: 22761800
5. Saslis-Lagoudakis CH, Bruun-Lund S, Iwanycki NE, Seberg O, Petersen G, Jager AK, et al. Identification of common horsetail (Equisetum arvense L.; Equisetaceae) using Thin Layer Chromatography versus DNA barcoding. Sci Rep. 2015;5:11942. doi: 10.1038/srep11942 pmid: 26165523
6. Mossadegh M, Honari S, Ismaili S. Methods of quality control of medicinal plants: The World Health Organization. Tehran: Traditional Medicine Research Center And Medical content2005.
7. Minaeifar AA, DehghanpourFarasha S, Kochakiyan T. Atlas of microscopy of some common plants in traditional Iranian medicine. Tehran: FaraFar Publishing2018. 110 p.
8. Khatamsaz M. Boraginaceae. In: Assadi M. ea, editor. Flora of Iran,. RIFR: Tehran.2002.
9. Jamzad Z. Lamiaceae. In: Assadi M. ea, editor. Flora of Iran. 76. Tehran: RIFR2012.
10. Mozaffariyan VA. A dictionary of Iranian plant names. Tehran,Iran: Farhang Moaser1996. 11 p.
11. Karimi H. A dictionary of Iran's vegetation plants. Tehran,Iran,: Parcham2002. 1200 p.
12. Minaeifar A, Daneshmand F, Rasekh F. Investigation of common frauds in medicinal plants. The 4th National Biology Conference of Iran. Payam Noor Universiy. Shiraz Iran2022. 20-28 p.
13. Ehtesham E, Valizadeh N, Zoka A, Mirshahi L. Investigating the current situation of medicinal plants Sellers in Mashhad and the need to supervise related training courses with their profession. Abstract of the 1th International Congress of Complementary and Alternative Medicine; Iran2015. 2-12 p.
14. Shakeri A, Sahebkar A, Javadi B. Melissa officinalis L. - A review of its traditional uses, phytochemistry and pharmacology. J Ethnopharmacol. 2016;188:204-228. doi: 10.1016/j.jep.2016.05.010 pmid: 27167460
15. SoltaniMoghadas MR. The most important medicinal plants for the treatment of depression. Third Psychology Conference; Ghazvin: Payam Noor university2019. 2-27 p.
16. Emami A. Refrence of Herbal Medicine. Res Institute Islam Complement Med. 2019;1:886-887.
17. Duke JA, BeckstromSternberg SM. Handbook of medicinal mints. London: CRC Press2001. 402-410 p.
18. Grieve M. A modern herbal: the medicinal, culinary, cosmetic and economic properties, cultivation and folk-lore of herbs, grasses, fungi, shrubs & trees with all their modern scientific uses. New York Harcourt, Brace & Company1931.
19. Duke JA. Handbook of medicinal herbs. Boca Raton: FL: CRC Press.2002.
20. Weizman Z, Alkrinawi S, Goldfarb D, Bitran C. Efficacy of herbal tea preparation in infantile colic. J Pediatr. 1993;122(4):650-652. doi: 10.1016/s0022-3476(05)83557-7 pmid: 8463920
21. Agata I, Kosakabi H, Hatano T, Nishibe O. Melitric acids A and B new trimericcaffeic acid derivatives from Melissa officinalis. Chem Pharma Bullet. 1993;41(19):1608-1611. doi: 10.1248/cpb.41.1608
22. Bennett C. Plant extract improves cognitive function in Alzheimer's disease. Health-News. 2003;35(4-7).
23. SoltaniPool MM, Mohamdi A, Rahnama H, AbbasZadeh B. Callusogenesis investigation of lemon balm (Melissa officinalis L.). J Agriculture Plant Breed. 2011;7(1):45-50.
24. Martins EN, Pessano NT, Leal L, Roos DH, Folmer V, Puntel GO, et al. Protective effect of Melissa officinalis aqueous extract against Mn-induced oxidative stress in chronically exposed mice. Brain Res Bull. 2012;87(1):74-79. doi: 10.1016/j.brainresbull.2011.10.003 pmid: 22020131
25. Bolkent S, Yanardag R, Karabulut-Bulan O, Yesilyaprak B. Protective role of Melissa officinalis L. extract on liver of hyperlipidemic rats: a morphological and biochemical study. J Ethnopharmacol. 2005;99(3):391-398. doi: 10.1016/j.jep.2005.02.038 pmid: 15946812
26. Nascimento GGF, Freitas PC, Silva GL. Antibacterial activity of plant extracts and phytochemicals on antibiotic-resistant bacteria. Braz J Microbiol. 2000;31:247-256. doi: 10.1590/S1517-83822000000400003
27. Moradkhani H, Bibak H, Naseri B, Sadat-Hosseini M, Fayazi-Barjin A, Meftahizade H. Melissa officinalis L. avaluable medicine plant: a review. J Med Plant Res. 2010;4(25):2753-2759.
28. Saeidi J, Tozandejani H. The Effectiveness of Melissa Officinalis and Lavandula Angustifolia in Anxiety of Oil Company Employees. Sabzevar Univ Med Sci. 2019;27(6):687-694.
29. Sepand MR, Soleimani M, HajiMehdipour H. Investigation of protective effects of Lemongrass extract (Melissa officinalis L.) on oxidative stress induced by beta-amyloid peptide 25-35 in PC12 cells. Quarter J Med Plant. 2012;11(2):74-85.
30. Yousefi M, Moshtaghi M, Rahimian R, Davoodian Dehkordi A, Rafieian M. The effect of hydroalcholic extract of Balm leaves on spatial learning and memory of Syrian rats. J Shahrekord Univ Med Sci. 2011;13(4):51-59.
31. Vassiliki T, Papott NT, Atmatzidou A, Zinoviadou K, Androulaki A, Petridis D. Phytochemical Content of Melissa officinalis L. Herbal Preparations Appropriate for Consumption. Process. 2019;7(88):2-16. doi: 10.3390/pr7020088
32. Heydari P, Yavari M, Adibi P, Asghari G, Ghanadian SM, Dida GO, et al. Corrigendum to "Medicinal Properties and Active Constituents of Dracocephalum kotschyi and Its Significance in Iran: A Systematic Review". Evid Based Complement Alternat Med. 2019;2019:5607329. doi: 10.1155/2019/5607329 pmid: 31428173
33. Emami A. Refrence of Herbal Medicine. Tehran: Research Institute for Islamic and Complementary Medicine2010.
34. Noori NKA, Amin GH. Official Iranian Herbal Medicine. Tehran: Forensic Research Center2016.
35. Malekirad A, Faghih M, Vaezi G, Abdollahi M. Effects of the mixture of Melissa officinalis L. Cinnamomum zeylanicum and Urtica dioica on hepatic enzymes activity in patients with nonalcoholic fatty liver disease. Int J Pharma. 2012;8(3):204-208. doi: 10.3923/ijp.2012.204.208
36. Akhundzadeh Sh, Noroozian M, Mohammadi MR, Ohadunia S, Jamshidi AH, Khani M. Clinical study of Lemongrass extract (Melissa officinalis L.) in the treatment of mild to moderate Alzheimer's dementia: a double-blind randomized study compared with placebo. Med Plant. 2002;1(4):47-57.
37. Masoumifard S, Aminpour A, Yousefzadeh Valende S, Fattahi M. Cytotoxic effect of chitosan and etanolic of Dracocephalum kotchyi on toxoplasma gondii rhstrain in vitro Studies in Medical Sciences. [Persian]. 2021;31(10):792-801.
38. Azadbakht M. Classification of medicinal plants: Tabib; Tabib. [Persian]2008.
39. Muller SF, Klement S. A combination of valerian and lemon balm is effective in the treatment of restlessness and dyssomnia in children. Phytomedicine. 2006;13(6):383-387. doi: 10.1016/j.phymed.2006.01.013 pmid: 16487692
40. Jandaghi P, Noroozi M, Ardalani H, Alipour M. Lemon balm: A promising herbal therapy for patients with borderline hyperlipidemia-A randomized double-blind placebo-controlled clinical trial. Complement Ther Med. 2016;26:136-140. doi: 10.1016/j.ctim.2016.03.012 pmid: 27261994
41. Ahadian H, AkhavanKarbasi KM, Ghaneh S, Hakimian R. Therapeutic effect of melissa gel and 5% acyclovir cream in Recurrent Herpes Labialis: A double-blind randomized clinical trial. J National Pharma Product. 2015;1(10). doi: 10.17795/jjnpp-26160
42. Koytchev R, Alken RG, Dundarov S. Balm mint extract (Lo-701) for topical treatment of recurring herpes labialis. Phytomedicine. 1999;6(4):225-230. doi: 10.1016/S0944-7113(99)80013-0 pmid: 10589440
43. Ghassemi Dehkordi N, Sajadi SE, Ghannadi AR, Amanzadeh Y, Azadbakht M, Asghari GR. Iranian Herbal Pharmacopoeia (IHP). Hakim Sci Res J. 2003;6(3):63-69.
44. Amin GH, Bozorgi M, Khanavi M, Khalaj A, Zolfaghari B, Raisdana A. Lemongrass. J Tradi Med Islam Iran. 2018;9(1):95-101.
45. Ghorbani F, Imani A, Ismail N, Faghihi M, Keshavarz M. Description of cardiac tonic drugs and how they work from the perspective of traditional Iranian medicine. J Trad Med Islam Iran. 2014;5(3):196-204.
46. Mirshafa SA, Ahangari N. Study of Antidepressant and Sedative-Hypnotic Activity of Hydroalcoholic Extract of Asperugo procumbens L. Aerial Parts in Mice. Iran J Pharm Res. 2013;12(3):529-535.
47. Fahimi Sh, Naseri M. Anti-halitosis plants in Iranian Traditional Medicine. Res J Pharma. 2015;2:61-66.
48. Özgen UKY, Houghton P. Folk medicines in the villages of Ilıca District (Erzurum,Turkey). Turk J Biolol. 2012;36:93-106. doi: 10.3906/biy-1009-124
49. Ahanjan M, Mohana DC, Raveesha K. Antibacterial activity of Asperugo procumbens L. against some human pathogenic bacteria. Africa J Microbiol Res. 2008;2:138-140. doi: 10.5897/AJMR.9000046
50. Jiangtao J, Xuan Y, Wang T, Hongmei CH. Antioxidative and cardioprotective activities of total flavonoids from Moldavian balm (Dracocephalum moldavica L.). International Conference on Bioinformatics and Biomedical Technology IEEE2010. 168-171 p.
51. Magho M. Medical Plants of Isfahan and Chaharmahal o Bakhtiari Province. roceeding of First Congress of Traditional Medicine; Tehran1992. 216-230 p.
52. Jiang J, Yuan X, Wang T, Chen H, Zhao H, Yan X, et al. Antioxidative and cardioprotective effects of total flavonoids extracted from Dracocephalum moldavica L. against acute ischemia/reperfusion-induced myocardial injury in isolated rat heart. Cardiovasc Toxicol. 2014;14(1):74-82. doi: 10.1007/s12012-013-9221-3 pmid: 24395711
53. Zheng RF, Du YW, Zeng C, Wang HF, Xing JG, Xu M. Total flavones of Dracocephalum moldavica L. protect astrocytes against H(2)O(2)-induced apoptosis through a mitochondria-dependent pathway. BMC Complement Med Ther. 2020;20(1):78. doi: 10.1186/s12906-020-2846-4 pmid: 32164676
54. Deepa P, Bae HJ, Park HB, Kim SY, Choi JW, Kim DH, et al. Dracocephalum moldavica attenuates scopolamine-induced cognitive impairment through activation of hippocampal ERK-CREB signaling in mice. J Ethnopharmacol. 2020;253:112651. doi: 10.1016/j.jep.2020.112651 pmid: 32035879
55. Tomou EM, Barda C, Skaltsa H. Genus Stachys: A Review of Traditional Uses, Phytochemistry and Bioactivity. Medicines (Basel). 2020;7(10). doi: 10.3390/medicines7100063 pmid: 33003416
56. Hussein MS, Khalil MY, Naguib NY, Aly SM. Growth characters and chemical constituents of Dracocephalum moldavica L. plants in relation to compost fertilizer and plantingdistance. J Sci Horticulture. 2006;108(3):322-331. doi: 10.1016/j.scienta.2006.01.035
57. Dastmalchi K, Damien Dorman HJ, Kosar M, Hiltunen R. Chemical composition and in vitro antioxidant evaluation of a water-soluble Moldavianbalm (Dracocephalum moldavica L.)extract. Food Sci Technol. 2007;40(2):239-248. doi: 10.1016/j.lwt.2005.09.019
58. Mehrabi M, Hazeri N, Valizadeh J, Valizadeh M. The study and comparison of phytochemical and antioxidant activity of various extracts of Dracocephalum moldavica L.in Sistan and Baluchestan province. [Persian]. Ecophytochemist J. 2016;5(4):86-93. doi: 20.1001.1.23223235.1396.5.4.8.3
59. Jahaniani F, Ebrahimi SA, Rahbar-Roshandel N, Mahmoudian M. Xanthomicrol is the main cytotoxic component of Dracocephalum kotschyii and a potential anti-cancer agent. Phytochemistry. 2005;66(13):1581-1592. doi: 10.1016/j.phytochem.2005.04.035 pmid: 15949825
60. Kamali MK, Jalilvand MR. Evaluation of phenolic, flavonoids, anthocyanin Contents and antioxidant Capacities of different extracts of aerial parts of Dracocephalum kotschyi. [Persian]. J North Khorasan Univ Med Sci. 2003;6(3):627-635. doi: 10.29252/jnkums.6.3.627
61. Nezhadali A, Khazaefar A, Akbarpour M, Masrournia M. Chemical Composition of Essential Oil and Antibacterial Activity of Dracocephalum subcapitatum. J Essen Oil Bear Plant. 2010;13(1):112-117. doi: 10.1080/0972060X.2010.10643798
62. Zarei-Yazdeli M, SeyedEbrahimi SA, Alipanah H, Noori M. Evaluation of antibacterial activity of ethanoloic and methanoloic extracts of Dracocephalum kotschyi and Mazouj galls. [Persian]. Feyz J Kashan Univ Med Sci. 2020;24(3):293-301.
63. AtaeAzimi A, Hashemloian D. Properties of Medicinal and Edible plants. Tehran: Islamic Azad university publishers2008.
64. Garjani NM A, Nazemiyeh H. Effects of hydroalcoholic extract from aerial parts of the sterile stems of Stachys inflata on myocardial infarct size in rats. Iran J Pharma Res. 2004;3:165-170.
65. Ataei Azimi RD, Hashemloian D. The Study of Antibacterial Activities of Stachys inflata Benth. Extracts on some Staphylococus Species of Human Skin Eruption. J Medicinal Plant. 2011;10(39):103-112.
66. Barakat F, Aboee-Mehrizi F, Haghiralsadat S-K, S., Dehghani Ashkezari M. Designing and optimization of liposomal nano-carriers containing Nepeta persica extract and study of its cytotoxicity on the breast cancer cell line(MCF-7). J Shahid Sadoughi Univ Med Sci. 2019;27(2):1203-1215. doi: 10.18502/ssu.v27i2.1041
67. Kohpyma H, Ahmadinejad M, Mostafavi A, Derakhshanfar A. The effect of aqueous extract of Dracocephalum polychaetum Burnm. on ulcerative colitis in adult male rats. [Persian]. Pars J Med Sci. 2016;14(1):9-16. doi: 10.29252/jmj.14.1.9
68. Pouraboli I, Nazari S, Sabet N, Sharififar F, Jafari M. Antidiabetic, antioxidant, and antilipid peroxidative activities of Dracocephalum polychaetum shoot extract in streptozotocin-induced diabetic rats: In vivo and in vitro studies. Pharm Biol. 2016;54(2):272-278. doi: 10.3109/13880209.2015.1033561 pmid: 25901731
69. Yabrir B. Essential oil of Marrubium vulgare: Chemical composition and biological activities. A review. Nation Product Sci. 2019;25:81-91. doi: 10.20307/nps.2019.25.2.81
70. Acimovic M, Jeremic K, Salaj N, Gavaric N, Kiprovski B, Sikora V, et al. Marrubium vulgare L.: A Phytochemical and Pharmacological Overview. Molecules. 2020;25(12). doi: 10.3390/molecules25122898 pmid: 32599693
71. Ahvazi MB GR, Jamzad Z, Saeidi H. A taxonomical, morphological and pharmacological review of Marrubium vulgare L. an old medicinal plant in Iran. J Med Plant. 2018;17:7-24.
72. Lodhi S, Vander GP, Sharma VK, Usman MR. Marrubium vulgare L.: A review on phytochemical and pharmacological aspects. J Intercult Ethnopha. 2017;6:429-452. doi: 10.5455/jice.20170713060840
73. Joharchi MR, Amiri MS. Taxonomic evaluation of misidentification of crude herbal drugs marketed in Iran. Avicenna J Phytomed. 2012;2(2):105-112.
74. Minaeifar AA, Iraji K, Rasekh F, Tanideh N, Ireji A, Ramezanian M. Investigation of antioxidant properties and identification of plant species offered under lemon balm name in perfumeries of Yazd and Shiraz cities. Iran J Med Aromatic Plant Res. 2022;37(6):1001-1010.
75. Abdelaty NA, Attia EZ, Hamed A, Desoukey S. A review on various classes of secondary metabolites and biological activities of Lamiaceae. J Advance Biomed Pharma Sci. 2021;4:16-31. doi: 10.2139/ssrn.3776664
76. Hooper D. Useful plants and drugs of Iran and Iraq. Field H, editor. USA: Field museum of natural history1937. 171 p.
77. Amin Gh. The most common traditional medicinal plants in Iran. Tehran: publications of the research center for medical ethics and history205.
78. Parham S, Kharazi AZ, Bakhsheshi-Rad HR, Nur H, Ismail AF, Sharif S, et al. Antioxidant, Antimicrobial and Antiviral Properties of Herbal Materials. Antioxidants (Basel). 2020;9(12). doi: 10.3390/antiox9121309 pmid: 33371338
2. Aboeepoor S, DehghaniAshkzari M, Aboee-Mehrizi F, Haghiralsadat BF, Nikoonahad Lotfabadi N. Designing and Characterizing Nano-carriers Containing Nepeta Persica Extract and Their Effect on Bone Cancer. Int Med Today. 2020;26(2):142-154. doi: 10.32598/hms.26.2.3161.1
3. Azarian M. Identification of coriander, fennel, anise and celery plants in herbal products in perfumeries by macroscopic, microscopic and DNA barcoding methods. Isfahan: Isfahan University of Medical Sciences2015.
4. Kool A, de Boer HJ, Kruger A, Rydberg A, Abbad A, Bjork L, et al. Molecular identification of commercialized medicinal plants in southern Morocco. PLoS One. 2012;7(6):e39459. doi: 10.1371/journal.pone.0039459 pmid: 22761800
5. Saslis-Lagoudakis CH, Bruun-Lund S, Iwanycki NE, Seberg O, Petersen G, Jager AK, et al. Identification of common horsetail (Equisetum arvense L.; Equisetaceae) using Thin Layer Chromatography versus DNA barcoding. Sci Rep. 2015;5:11942. doi: 10.1038/srep11942 pmid: 26165523
6. Mossadegh M, Honari S, Ismaili S. Methods of quality control of medicinal plants: The World Health Organization. Tehran: Traditional Medicine Research Center And Medical content2005.
7. Minaeifar AA, DehghanpourFarasha S, Kochakiyan T. Atlas of microscopy of some common plants in traditional Iranian medicine. Tehran: FaraFar Publishing2018. 110 p.
8. Khatamsaz M. Boraginaceae. In: Assadi M. ea, editor. Flora of Iran,. RIFR: Tehran.2002.
9. Jamzad Z. Lamiaceae. In: Assadi M. ea, editor. Flora of Iran. 76. Tehran: RIFR2012.
10. Mozaffariyan VA. A dictionary of Iranian plant names. Tehran,Iran: Farhang Moaser1996. 11 p.
11. Karimi H. A dictionary of Iran's vegetation plants. Tehran,Iran,: Parcham2002. 1200 p.
12. Minaeifar A, Daneshmand F, Rasekh F. Investigation of common frauds in medicinal plants. The 4th National Biology Conference of Iran. Payam Noor Universiy. Shiraz Iran2022. 20-28 p.
13. Ehtesham E, Valizadeh N, Zoka A, Mirshahi L. Investigating the current situation of medicinal plants Sellers in Mashhad and the need to supervise related training courses with their profession. Abstract of the 1th International Congress of Complementary and Alternative Medicine; Iran2015. 2-12 p.
14. Shakeri A, Sahebkar A, Javadi B. Melissa officinalis L. - A review of its traditional uses, phytochemistry and pharmacology. J Ethnopharmacol. 2016;188:204-228. doi: 10.1016/j.jep.2016.05.010 pmid: 27167460
15. SoltaniMoghadas MR. The most important medicinal plants for the treatment of depression. Third Psychology Conference; Ghazvin: Payam Noor university2019. 2-27 p.
16. Emami A. Refrence of Herbal Medicine. Res Institute Islam Complement Med. 2019;1:886-887.
17. Duke JA, BeckstromSternberg SM. Handbook of medicinal mints. London: CRC Press2001. 402-410 p.
18. Grieve M. A modern herbal: the medicinal, culinary, cosmetic and economic properties, cultivation and folk-lore of herbs, grasses, fungi, shrubs & trees with all their modern scientific uses. New York Harcourt, Brace & Company1931.
19. Duke JA. Handbook of medicinal herbs. Boca Raton: FL: CRC Press.2002.
20. Weizman Z, Alkrinawi S, Goldfarb D, Bitran C. Efficacy of herbal tea preparation in infantile colic. J Pediatr. 1993;122(4):650-652. doi: 10.1016/s0022-3476(05)83557-7 pmid: 8463920
21. Agata I, Kosakabi H, Hatano T, Nishibe O. Melitric acids A and B new trimericcaffeic acid derivatives from Melissa officinalis. Chem Pharma Bullet. 1993;41(19):1608-1611. doi: 10.1248/cpb.41.1608
22. Bennett C. Plant extract improves cognitive function in Alzheimer's disease. Health-News. 2003;35(4-7).
23. SoltaniPool MM, Mohamdi A, Rahnama H, AbbasZadeh B. Callusogenesis investigation of lemon balm (Melissa officinalis L.). J Agriculture Plant Breed. 2011;7(1):45-50.
24. Martins EN, Pessano NT, Leal L, Roos DH, Folmer V, Puntel GO, et al. Protective effect of Melissa officinalis aqueous extract against Mn-induced oxidative stress in chronically exposed mice. Brain Res Bull. 2012;87(1):74-79. doi: 10.1016/j.brainresbull.2011.10.003 pmid: 22020131
25. Bolkent S, Yanardag R, Karabulut-Bulan O, Yesilyaprak B. Protective role of Melissa officinalis L. extract on liver of hyperlipidemic rats: a morphological and biochemical study. J Ethnopharmacol. 2005;99(3):391-398. doi: 10.1016/j.jep.2005.02.038 pmid: 15946812
26. Nascimento GGF, Freitas PC, Silva GL. Antibacterial activity of plant extracts and phytochemicals on antibiotic-resistant bacteria. Braz J Microbiol. 2000;31:247-256. doi: 10.1590/S1517-83822000000400003
27. Moradkhani H, Bibak H, Naseri B, Sadat-Hosseini M, Fayazi-Barjin A, Meftahizade H. Melissa officinalis L. avaluable medicine plant: a review. J Med Plant Res. 2010;4(25):2753-2759.
28. Saeidi J, Tozandejani H. The Effectiveness of Melissa Officinalis and Lavandula Angustifolia in Anxiety of Oil Company Employees. Sabzevar Univ Med Sci. 2019;27(6):687-694.
29. Sepand MR, Soleimani M, HajiMehdipour H. Investigation of protective effects of Lemongrass extract (Melissa officinalis L.) on oxidative stress induced by beta-amyloid peptide 25-35 in PC12 cells. Quarter J Med Plant. 2012;11(2):74-85.
30. Yousefi M, Moshtaghi M, Rahimian R, Davoodian Dehkordi A, Rafieian M. The effect of hydroalcholic extract of Balm leaves on spatial learning and memory of Syrian rats. J Shahrekord Univ Med Sci. 2011;13(4):51-59.
31. Vassiliki T, Papott NT, Atmatzidou A, Zinoviadou K, Androulaki A, Petridis D. Phytochemical Content of Melissa officinalis L. Herbal Preparations Appropriate for Consumption. Process. 2019;7(88):2-16. doi: 10.3390/pr7020088
32. Heydari P, Yavari M, Adibi P, Asghari G, Ghanadian SM, Dida GO, et al. Corrigendum to "Medicinal Properties and Active Constituents of Dracocephalum kotschyi and Its Significance in Iran: A Systematic Review". Evid Based Complement Alternat Med. 2019;2019:5607329. doi: 10.1155/2019/5607329 pmid: 31428173
33. Emami A. Refrence of Herbal Medicine. Tehran: Research Institute for Islamic and Complementary Medicine2010.
34. Noori NKA, Amin GH. Official Iranian Herbal Medicine. Tehran: Forensic Research Center2016.
35. Malekirad A, Faghih M, Vaezi G, Abdollahi M. Effects of the mixture of Melissa officinalis L. Cinnamomum zeylanicum and Urtica dioica on hepatic enzymes activity in patients with nonalcoholic fatty liver disease. Int J Pharma. 2012;8(3):204-208. doi: 10.3923/ijp.2012.204.208
36. Akhundzadeh Sh, Noroozian M, Mohammadi MR, Ohadunia S, Jamshidi AH, Khani M. Clinical study of Lemongrass extract (Melissa officinalis L.) in the treatment of mild to moderate Alzheimer's dementia: a double-blind randomized study compared with placebo. Med Plant. 2002;1(4):47-57.
37. Masoumifard S, Aminpour A, Yousefzadeh Valende S, Fattahi M. Cytotoxic effect of chitosan and etanolic of Dracocephalum kotchyi on toxoplasma gondii rhstrain in vitro Studies in Medical Sciences. [Persian]. 2021;31(10):792-801.
38. Azadbakht M. Classification of medicinal plants: Tabib; Tabib. [Persian]2008.
39. Muller SF, Klement S. A combination of valerian and lemon balm is effective in the treatment of restlessness and dyssomnia in children. Phytomedicine. 2006;13(6):383-387. doi: 10.1016/j.phymed.2006.01.013 pmid: 16487692
40. Jandaghi P, Noroozi M, Ardalani H, Alipour M. Lemon balm: A promising herbal therapy for patients with borderline hyperlipidemia-A randomized double-blind placebo-controlled clinical trial. Complement Ther Med. 2016;26:136-140. doi: 10.1016/j.ctim.2016.03.012 pmid: 27261994
41. Ahadian H, AkhavanKarbasi KM, Ghaneh S, Hakimian R. Therapeutic effect of melissa gel and 5% acyclovir cream in Recurrent Herpes Labialis: A double-blind randomized clinical trial. J National Pharma Product. 2015;1(10). doi: 10.17795/jjnpp-26160
42. Koytchev R, Alken RG, Dundarov S. Balm mint extract (Lo-701) for topical treatment of recurring herpes labialis. Phytomedicine. 1999;6(4):225-230. doi: 10.1016/S0944-7113(99)80013-0 pmid: 10589440
43. Ghassemi Dehkordi N, Sajadi SE, Ghannadi AR, Amanzadeh Y, Azadbakht M, Asghari GR. Iranian Herbal Pharmacopoeia (IHP). Hakim Sci Res J. 2003;6(3):63-69.
44. Amin GH, Bozorgi M, Khanavi M, Khalaj A, Zolfaghari B, Raisdana A. Lemongrass. J Tradi Med Islam Iran. 2018;9(1):95-101.
45. Ghorbani F, Imani A, Ismail N, Faghihi M, Keshavarz M. Description of cardiac tonic drugs and how they work from the perspective of traditional Iranian medicine. J Trad Med Islam Iran. 2014;5(3):196-204.
46. Mirshafa SA, Ahangari N. Study of Antidepressant and Sedative-Hypnotic Activity of Hydroalcoholic Extract of Asperugo procumbens L. Aerial Parts in Mice. Iran J Pharm Res. 2013;12(3):529-535.
47. Fahimi Sh, Naseri M. Anti-halitosis plants in Iranian Traditional Medicine. Res J Pharma. 2015;2:61-66.
48. Özgen UKY, Houghton P. Folk medicines in the villages of Ilıca District (Erzurum,Turkey). Turk J Biolol. 2012;36:93-106. doi: 10.3906/biy-1009-124
49. Ahanjan M, Mohana DC, Raveesha K. Antibacterial activity of Asperugo procumbens L. against some human pathogenic bacteria. Africa J Microbiol Res. 2008;2:138-140. doi: 10.5897/AJMR.9000046
50. Jiangtao J, Xuan Y, Wang T, Hongmei CH. Antioxidative and cardioprotective activities of total flavonoids from Moldavian balm (Dracocephalum moldavica L.). International Conference on Bioinformatics and Biomedical Technology IEEE2010. 168-171 p.
51. Magho M. Medical Plants of Isfahan and Chaharmahal o Bakhtiari Province. roceeding of First Congress of Traditional Medicine; Tehran1992. 216-230 p.
52. Jiang J, Yuan X, Wang T, Chen H, Zhao H, Yan X, et al. Antioxidative and cardioprotective effects of total flavonoids extracted from Dracocephalum moldavica L. against acute ischemia/reperfusion-induced myocardial injury in isolated rat heart. Cardiovasc Toxicol. 2014;14(1):74-82. doi: 10.1007/s12012-013-9221-3 pmid: 24395711
53. Zheng RF, Du YW, Zeng C, Wang HF, Xing JG, Xu M. Total flavones of Dracocephalum moldavica L. protect astrocytes against H(2)O(2)-induced apoptosis through a mitochondria-dependent pathway. BMC Complement Med Ther. 2020;20(1):78. doi: 10.1186/s12906-020-2846-4 pmid: 32164676
54. Deepa P, Bae HJ, Park HB, Kim SY, Choi JW, Kim DH, et al. Dracocephalum moldavica attenuates scopolamine-induced cognitive impairment through activation of hippocampal ERK-CREB signaling in mice. J Ethnopharmacol. 2020;253:112651. doi: 10.1016/j.jep.2020.112651 pmid: 32035879
55. Tomou EM, Barda C, Skaltsa H. Genus Stachys: A Review of Traditional Uses, Phytochemistry and Bioactivity. Medicines (Basel). 2020;7(10). doi: 10.3390/medicines7100063 pmid: 33003416
56. Hussein MS, Khalil MY, Naguib NY, Aly SM. Growth characters and chemical constituents of Dracocephalum moldavica L. plants in relation to compost fertilizer and plantingdistance. J Sci Horticulture. 2006;108(3):322-331. doi: 10.1016/j.scienta.2006.01.035
57. Dastmalchi K, Damien Dorman HJ, Kosar M, Hiltunen R. Chemical composition and in vitro antioxidant evaluation of a water-soluble Moldavianbalm (Dracocephalum moldavica L.)extract. Food Sci Technol. 2007;40(2):239-248. doi: 10.1016/j.lwt.2005.09.019
58. Mehrabi M, Hazeri N, Valizadeh J, Valizadeh M. The study and comparison of phytochemical and antioxidant activity of various extracts of Dracocephalum moldavica L.in Sistan and Baluchestan province. [Persian]. Ecophytochemist J. 2016;5(4):86-93. doi: 20.1001.1.23223235.1396.5.4.8.3
59. Jahaniani F, Ebrahimi SA, Rahbar-Roshandel N, Mahmoudian M. Xanthomicrol is the main cytotoxic component of Dracocephalum kotschyii and a potential anti-cancer agent. Phytochemistry. 2005;66(13):1581-1592. doi: 10.1016/j.phytochem.2005.04.035 pmid: 15949825
60. Kamali MK, Jalilvand MR. Evaluation of phenolic, flavonoids, anthocyanin Contents and antioxidant Capacities of different extracts of aerial parts of Dracocephalum kotschyi. [Persian]. J North Khorasan Univ Med Sci. 2003;6(3):627-635. doi: 10.29252/jnkums.6.3.627
61. Nezhadali A, Khazaefar A, Akbarpour M, Masrournia M. Chemical Composition of Essential Oil and Antibacterial Activity of Dracocephalum subcapitatum. J Essen Oil Bear Plant. 2010;13(1):112-117. doi: 10.1080/0972060X.2010.10643798
62. Zarei-Yazdeli M, SeyedEbrahimi SA, Alipanah H, Noori M. Evaluation of antibacterial activity of ethanoloic and methanoloic extracts of Dracocephalum kotschyi and Mazouj galls. [Persian]. Feyz J Kashan Univ Med Sci. 2020;24(3):293-301.
63. AtaeAzimi A, Hashemloian D. Properties of Medicinal and Edible plants. Tehran: Islamic Azad university publishers2008.
64. Garjani NM A, Nazemiyeh H. Effects of hydroalcoholic extract from aerial parts of the sterile stems of Stachys inflata on myocardial infarct size in rats. Iran J Pharma Res. 2004;3:165-170.
65. Ataei Azimi RD, Hashemloian D. The Study of Antibacterial Activities of Stachys inflata Benth. Extracts on some Staphylococus Species of Human Skin Eruption. J Medicinal Plant. 2011;10(39):103-112.
66. Barakat F, Aboee-Mehrizi F, Haghiralsadat S-K, S., Dehghani Ashkezari M. Designing and optimization of liposomal nano-carriers containing Nepeta persica extract and study of its cytotoxicity on the breast cancer cell line(MCF-7). J Shahid Sadoughi Univ Med Sci. 2019;27(2):1203-1215. doi: 10.18502/ssu.v27i2.1041
67. Kohpyma H, Ahmadinejad M, Mostafavi A, Derakhshanfar A. The effect of aqueous extract of Dracocephalum polychaetum Burnm. on ulcerative colitis in adult male rats. [Persian]. Pars J Med Sci. 2016;14(1):9-16. doi: 10.29252/jmj.14.1.9
68. Pouraboli I, Nazari S, Sabet N, Sharififar F, Jafari M. Antidiabetic, antioxidant, and antilipid peroxidative activities of Dracocephalum polychaetum shoot extract in streptozotocin-induced diabetic rats: In vivo and in vitro studies. Pharm Biol. 2016;54(2):272-278. doi: 10.3109/13880209.2015.1033561 pmid: 25901731
69. Yabrir B. Essential oil of Marrubium vulgare: Chemical composition and biological activities. A review. Nation Product Sci. 2019;25:81-91. doi: 10.20307/nps.2019.25.2.81
70. Acimovic M, Jeremic K, Salaj N, Gavaric N, Kiprovski B, Sikora V, et al. Marrubium vulgare L.: A Phytochemical and Pharmacological Overview. Molecules. 2020;25(12). doi: 10.3390/molecules25122898 pmid: 32599693
71. Ahvazi MB GR, Jamzad Z, Saeidi H. A taxonomical, morphological and pharmacological review of Marrubium vulgare L. an old medicinal plant in Iran. J Med Plant. 2018;17:7-24.
72. Lodhi S, Vander GP, Sharma VK, Usman MR. Marrubium vulgare L.: A review on phytochemical and pharmacological aspects. J Intercult Ethnopha. 2017;6:429-452. doi: 10.5455/jice.20170713060840
73. Joharchi MR, Amiri MS. Taxonomic evaluation of misidentification of crude herbal drugs marketed in Iran. Avicenna J Phytomed. 2012;2(2):105-112.
74. Minaeifar AA, Iraji K, Rasekh F, Tanideh N, Ireji A, Ramezanian M. Investigation of antioxidant properties and identification of plant species offered under lemon balm name in perfumeries of Yazd and Shiraz cities. Iran J Med Aromatic Plant Res. 2022;37(6):1001-1010.
75. Abdelaty NA, Attia EZ, Hamed A, Desoukey S. A review on various classes of secondary metabolites and biological activities of Lamiaceae. J Advance Biomed Pharma Sci. 2021;4:16-31. doi: 10.2139/ssrn.3776664
76. Hooper D. Useful plants and drugs of Iran and Iraq. Field H, editor. USA: Field museum of natural history1937. 171 p.
77. Amin Gh. The most common traditional medicinal plants in Iran. Tehran: publications of the research center for medical ethics and history205.
78. Parham S, Kharazi AZ, Bakhsheshi-Rad HR, Nur H, Ismail AF, Sharif S, et al. Antioxidant, Antimicrobial and Antiviral Properties of Herbal Materials. Antioxidants (Basel). 2020;9(12). doi: 10.3390/antiox9121309 pmid: 33371338
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
