آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 13، شماره 3 - ( 9-1402 )
جلد 13 شماره 3 صفحات 10-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ahmadi S, moradi R, norian najafabadi M, hoseini S. An analysis on the effect of dissatisfaction with the physician-patient relationship on the use of traditional medicine. cmja 2023; 13 (3) :1-10
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-936-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-936-fa.html
احمدی سیروس، مرادی رامین، نوریان نجف آبادی محمد، حسینی برآفتابی ثریا. تحلیلی بر رابطه پزشک- بیمار و استفاده از طب سنتی. فصلنامه طب مکمل. 1402; 13 (3) :1-10
1- استاد گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران ، sahmadi@yu.ac.ir
2- استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
3- دانشجوی دوره دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
4- دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
2- استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
3- دانشجوی دوره دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
4- دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
متن کامل [PDF 592 kb]
(466 دریافت)
| چکیده (HTML) (613 مشاهده)
جدول 1. تعیین اعتبار و پایایی پرسشنامه ارتباط از مدل رفتار پزشک-بیمار
جدول 4. آیتم‌های مربوط به ارتباط میان پزشک و بیمار
جدول 5. تحلیل ماتریس همبستگی رابطه پزشک بیمار و استفاده از طب سنتی
متن کامل: (293 مشاهده)
مقدمه
طب سنتی یا مکمل یا جایگزین، مجموعه‌ای از دانش‌ها، مهارت‌ها، و شیوه‌های مبتنی بر نظریه‌ها، باورها و تجربیات بومی است که در حفظ سلامت و نیز پیشگیری، تشخیص، بهبود، و درمان بیماری‌های جسمی و روانی به کار می‌رود (1). این نوع طب، دامنه بسیار وسیعی را در برمی‌گیرد (2-6) و قدمتی به درازای شش هزار سال دارد (6). حسب شواهد، طب سنتی در درمان مستقیم برخی بیماری‌ها مؤثر است، به توسعه داروهای مرسوم کمک می‌کند، باعث توسعه اقتصادی برخی کشورها گردیده، و با پیشگیری از برخی بیماری‌ها به شبکه رسمی بهداشت کمک می‌کند (2, 7). کاربرد گسترده طب سنتی از یک سو و تنوع فوق‌العاده آن در کشورهای مختلف، باعث بروز برخی نگرانی‌های جدی (8, 9) و مباحثات اخلاقی شده است (2). با این حال، طب سنتی به سرعت در تمام ممالک جهان در حال گسترش است (6). همین امر باعث شده است دلایل تمایل مردم به این نوع طب، به طور گسترده مورد توجه محافل علمی قرار گیرد.
در تبیین اینکه، چرا مردم تمایل به استفاده از طب سنتی دارند، رویکردهای نظری متعددی مطرح و دلایل زیادی ارائه شده‌اند (2, 7, 8, 10-14) اما یک عامل مؤثر در این زمینه، رابطه پزشک-بیمار در طب مرسوم است (2, 6, 8). رابطهٔ پزشک-بیمار، عامل انتقال معنا بین دو انسان می‌باشد و از آن جایی که این معنا با سلامت انسان در ارتباط است، اهمیت بسیاری دارد. به دلیل انفجار اطلاعات، وسایل ارتباط جمعی و سایر عوامل اجتماعی، مردم به طور فزاینده خواستار مشارکت با پزشکان معالج خود و ارتباط بهتر با پزشک می‌باشند (2, 15). مردم به طور روز افزونی از داشتن یک نقش منفعل در رابطه پزشک ـ بیمار گریزان شده‌اند و علاقه وافری برای دانستن بیشتر و کامل‌تر و حتی ایفای نقش در درمان خود پیدا کرده‌اند. بیماران معتقدند پزشکان طب مرسوم وقت کمی برای بیمارانشان می‌گذارند، و اطلاعات کافی درباره ماهیت بیماری، تشخیص و شیوه درمان به بیمارانشان نمی‌دهند و از طرفی به اظهارات بیمارانشان توجه نمی‌کنند (3). از این جنبه، طب سنتی، نقطه مقابل طب مرسوم است و طی آن، معالج و بیمار وقت و فرصت بیشتری برای تعامل در خصوص بیماری و چگونگی درمان آن دارند.
در این زمینه اگرچه، تحقیقات زیادی وجود ندارند اما برخی پژوهش‌ها، عدم رضایت از پیامدهای درمانی حاصل شده از طب مرسوم و عدم ارتباط با برخوردهای پزشکی را به عنوان دلایلی برای افزایش میزان استفاده از طب مکمل و جایگزین مطرح ساخته‌اند (2, 8, 16-18). در این تحقیقات عوامل مؤثر در افزایش رضایت بیماران مورد توجه قرار گرفته است و در این میان به وجود یک شبکه ارتباطی سالم بین خدمت دهنده و خدمت گیرنده توجه خاص شده است (16).
بنابراین، فرض اصلی این تحقیق مبتنی بر این مسئله است که ضعف مهارت‌های ارتباطی پزشک و به کارگیری شیوه‌های ارتباطی یکسان در برخورد با بیماران بدون توجه به تفاوت‌های فردی، مسائل و مشکلات روانی، نوع بیماری و جایگاه فرد در نظام فرهنگی - اجتماعی در اغلب موارد از علل اصلی ناموفق بودن پزشکان در درمان و جلب رضایت و اعتماد بیماران باوجود برخورداری آنان از مهارت و دانش حرفه‌ای است. با این تفاصیل، سئوال اساسی پژوهش حاضر این است که آیا بین رابطه پزشک-بیمار در طب مرسوم، و استفاده از طب سنتی، رابطه معناداری وجود دارد؟
روش کار
این پژوهش در چارچوب روش‌شناسی کمّی و با استفاده از روش پیمایشی از نوع مقطعی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق افراد 65-18 ساله ساکن در شهر اهواز است که نمونه از میان آنها انتخاب می‌شود. زمان این پژوه بین اردیبهشت تا پایان تیرماه سال 1399 بوده است.
جهت تعیین اندازه نمونه از فرمول نمونه گیری کوکران (1977) استفاده گردید و طی آن با استناد به تحقیقات پیشین [21] و مطالعه مقدماتی توسط پژوهشگر، با تعیین مقادیر 65/0=P، 35/0=q، 96/1=t، و 05/0=d، اندازه نمونه با توجه به مقدار N (1302000)، در حدود 345 نفر برآورد گردید.
n
345=
= 
=
در ادامه با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای، نمونه‌ها انتخاب شدند. در مرحله اول، با استفاده از نقشه، مناطق هشت‌گانه شهر اهواز مشخص و به طور تصادفی مناطق 2، 3، 7، 8 انتخاب گردیدند. در مرحله دوم، با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده از هر منطقه دو محله انتخاب گردید. در مرحله سوم، در هریک از محله‌ها دو نقطه نمونه‌گیری مشخص و از پرسشگران خواسته شد در هریک از نقاط تعیین شده به سمت شمال جغرافیایی حرکت و با انتخاب خانه‌ها و توضیح هدف تحقیق، در صورتی که فرد واجد شرایطی در منزل مذکور وجود داشت که تمایل به مشارکت در تحقیق داشت، مورد مصاحبه قرار گیرد و اطلاعات مورد نیاز از ایشان جمع آوری گردد. در نهایت در 16 نقطه انتخابی، با 345 نفر مصاحبه و اطلاعات و داده‌های تحقیق جمع آوری شدند.
ابزار تحقیق جهت سنجش استفاده از طب سنتی، پرسشنامه پژوهشگر ساخته و مشتمل بر 11 سئوال است که طی آن از افراد پرسیده شده است که از کدام یک از روش‌های طب سنتی برای درمان استفاده کرده‌اند. جهت تعیین اعتبار این پرسشنامه از اعتبار محتوا و نظرات داوران متخصص استفاده گردید و جهت تعیین پایایی آن از همسانی درونی به روش ضریب آلفای کرانباخ استفاده گردید که مقدار آن برابر با 819/0 است. ابزار تحقیق جهت سنجش رابطه پزشک-بیمار نیز پرسشنامه پژوهشگر ساخته و مشتمل بر دو بعد احساسی و رفتاری است که در مجموع مشتمل بر 11 سئوال بود. جهت تعیین اعتبار این پرسشنامه از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی استفاده گردید.
برای تحلیل داده‌های موجود در این پژوهش که از پرسشنامه مستخرج است، از نرم افزار SPSS (نسخه 25) استفاده گردیده است. از آمار توصیفی برای بیان درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شده است؛ در این بخش متغیرهایی مانند جنس، سن، میزان تحصیلات، متأهل و مجرد بودن، و اطلاعات مربوط به سؤالات پزشک و بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ و برای آمار استنباطی در این پژوهش از ماتریس همبستگی و تحلیل رگرسیون خطی استفاده گردیده است؛ که در میزان تأثیر ارتباط پزشک- بیمار بر گرایش به طب سنتی است.
در تبیین اینکه، چرا مردم تمایل به استفاده از طب سنتی دارند، رویکردهای نظری متعددی مطرح و دلایل زیادی ارائه شده‌اند (2, 7, 8, 10-14) اما یک عامل مؤثر در این زمینه، رابطه پزشک-بیمار در طب مرسوم است (2, 6, 8). رابطهٔ پزشک-بیمار، عامل انتقال معنا بین دو انسان می‌باشد و از آن جایی که این معنا با سلامت انسان در ارتباط است، اهمیت بسیاری دارد. به دلیل انفجار اطلاعات، وسایل ارتباط جمعی و سایر عوامل اجتماعی، مردم به طور فزاینده خواستار مشارکت با پزشکان معالج خود و ارتباط بهتر با پزشک می‌باشند (2, 15). مردم به طور روز افزونی از داشتن یک نقش منفعل در رابطه پزشک ـ بیمار گریزان شده‌اند و علاقه وافری برای دانستن بیشتر و کامل‌تر و حتی ایفای نقش در درمان خود پیدا کرده‌اند. بیماران معتقدند پزشکان طب مرسوم وقت کمی برای بیمارانشان می‌گذارند، و اطلاعات کافی درباره ماهیت بیماری، تشخیص و شیوه درمان به بیمارانشان نمی‌دهند و از طرفی به اظهارات بیمارانشان توجه نمی‌کنند (3). از این جنبه، طب سنتی، نقطه مقابل طب مرسوم است و طی آن، معالج و بیمار وقت و فرصت بیشتری برای تعامل در خصوص بیماری و چگونگی درمان آن دارند.
در این زمینه اگرچه، تحقیقات زیادی وجود ندارند اما برخی پژوهش‌ها، عدم رضایت از پیامدهای درمانی حاصل شده از طب مرسوم و عدم ارتباط با برخوردهای پزشکی را به عنوان دلایلی برای افزایش میزان استفاده از طب مکمل و جایگزین مطرح ساخته‌اند (2, 8, 16-18). در این تحقیقات عوامل مؤثر در افزایش رضایت بیماران مورد توجه قرار گرفته است و در این میان به وجود یک شبکه ارتباطی سالم بین خدمت دهنده و خدمت گیرنده توجه خاص شده است (16).
بنابراین، فرض اصلی این تحقیق مبتنی بر این مسئله است که ضعف مهارت‌های ارتباطی پزشک و به کارگیری شیوه‌های ارتباطی یکسان در برخورد با بیماران بدون توجه به تفاوت‌های فردی، مسائل و مشکلات روانی، نوع بیماری و جایگاه فرد در نظام فرهنگی - اجتماعی در اغلب موارد از علل اصلی ناموفق بودن پزشکان در درمان و جلب رضایت و اعتماد بیماران باوجود برخورداری آنان از مهارت و دانش حرفه‌ای است. با این تفاصیل، سئوال اساسی پژوهش حاضر این است که آیا بین رابطه پزشک-بیمار در طب مرسوم، و استفاده از طب سنتی، رابطه معناداری وجود دارد؟
روش کار
این پژوهش در چارچوب روش‌شناسی کمّی و با استفاده از روش پیمایشی از نوع مقطعی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق افراد 65-18 ساله ساکن در شهر اهواز است که نمونه از میان آنها انتخاب می‌شود. زمان این پژوه بین اردیبهشت تا پایان تیرماه سال 1399 بوده است.
جهت تعیین اندازه نمونه از فرمول نمونه گیری کوکران (1977) استفاده گردید و طی آن با استناد به تحقیقات پیشین [21] و مطالعه مقدماتی توسط پژوهشگر، با تعیین مقادیر 65/0=P، 35/0=q، 96/1=t، و 05/0=d، اندازه نمونه با توجه به مقدار N (1302000)، در حدود 345 نفر برآورد گردید.
n
345= = =در ادامه با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای، نمونه‌ها انتخاب شدند. در مرحله اول، با استفاده از نقشه، مناطق هشت‌گانه شهر اهواز مشخص و به طور تصادفی مناطق 2، 3، 7، 8 انتخاب گردیدند. در مرحله دوم، با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده از هر منطقه دو محله انتخاب گردید. در مرحله سوم، در هریک از محله‌ها دو نقطه نمونه‌گیری مشخص و از پرسشگران خواسته شد در هریک از نقاط تعیین شده به سمت شمال جغرافیایی حرکت و با انتخاب خانه‌ها و توضیح هدف تحقیق، در صورتی که فرد واجد شرایطی در منزل مذکور وجود داشت که تمایل به مشارکت در تحقیق داشت، مورد مصاحبه قرار گیرد و اطلاعات مورد نیاز از ایشان جمع آوری گردد. در نهایت در 16 نقطه انتخابی، با 345 نفر مصاحبه و اطلاعات و داده‌های تحقیق جمع آوری شدند.
ابزار تحقیق جهت سنجش استفاده از طب سنتی، پرسشنامه پژوهشگر ساخته و مشتمل بر 11 سئوال است که طی آن از افراد پرسیده شده است که از کدام یک از روش‌های طب سنتی برای درمان استفاده کرده‌اند. جهت تعیین اعتبار این پرسشنامه از اعتبار محتوا و نظرات داوران متخصص استفاده گردید و جهت تعیین پایایی آن از همسانی درونی به روش ضریب آلفای کرانباخ استفاده گردید که مقدار آن برابر با 819/0 است. ابزار تحقیق جهت سنجش رابطه پزشک-بیمار نیز پرسشنامه پژوهشگر ساخته و مشتمل بر دو بعد احساسی و رفتاری است که در مجموع مشتمل بر 11 سئوال بود. جهت تعیین اعتبار این پرسشنامه از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی استفاده گردید.
برای تحلیل داده‌های موجود در این پژوهش که از پرسشنامه مستخرج است، از نرم افزار SPSS (نسخه 25) استفاده گردیده است. از آمار توصیفی برای بیان درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شده است؛ در این بخش متغیرهایی مانند جنس، سن، میزان تحصیلات، متأهل و مجرد بودن، و اطلاعات مربوط به سؤالات پزشک و بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ و برای آمار استنباطی در این پژوهش از ماتریس همبستگی و تحلیل رگرسیون خطی استفاده گردیده است؛ که در میزان تأثیر ارتباط پزشک- بیمار بر گرایش به طب سنتی است.
جدول 1. تعیین اعتبار و پایایی پرسشنامه ارتباط از مدل رفتار پزشک-بیمار
| آیتم | عامل‌ها | مقدار ویژه | واریانس تبیین شده | ضریب آلفا | |
| رفتاری | احساسی | ||||
| بار عاملی | بار عاملی | ||||
| با انگیزه صحبت کردن | 570/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| معاینه دقیق | 752/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| برخورد گرم | 777/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| صبر و حوصله در پاسخ به سؤالات | 814/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| راهنمایی مناسب | 807/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| گوش دادن دقیق | 784/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| استقبال از نظرات من | 439/0 | 037/5 | 9/35 | 716/0 | |
| ترسناک بودن | 567/0 | 578/1 | 274/11 | 716/0 | |
| مغرور بودن | 455/0 | 578/1 | 274/11 | 716/0 | |
| اخم کردن | 636/0 | 578/1 | 274/11 | 716/0 | |
| لبخند زدن | 383/0 | 578/1 | 274/11 | 716/0 | |
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy =.850
000/0Bartlett’s test of spherecity chi-square= 1.799 df= 91 P:
جدول 2. توزیع فراوانی جنسیت، قومیت، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، میزان درآمد خانواده
000/0Bartlett’s test of spherecity chi-square= 1.799 df= 91 P:
جدول 2. توزیع فراوانی جنسیت، قومیت، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، میزان درآمد خانواده
| متغیر / مقوله‌ها | تعداد | فراوانی | درصد |
| جنسیت | 345 | ||
| زن | 174 | 4/50 | |
| مرد | 171 | 6/49 | |
| قومیت | 344 | ||
| لر (بختیاری) | 111 | 3/32 | |
| عرب | 117 | 0/34 | |
| فارس | 76 | 1/22 | |
| ترک | 23 | 7/6 | |
| کرد، دزفولی، مازندرانی | 17 | 9/4 | |
| وضعیت تأهل | 345 | ||
| مجرد | 139 | 3/40 | |
| متأهل | 206 | 7/50 | |
| میزان تحصیلات | 344 | ||
| زیر دیپلم | 52 | 4/15 | |
| دیپلم و فوق دیپلم | 137 | 7/39 | |
| دانشگاهی | 154 | 6/44 | |
| میزان درآمد خانواده | 334 | ||
| کمتر از یک میلیون | 64 | 6/18 | |
| 1 تا 3 میلیون | 179 | 9/51 | |
| 3 تا 6 میلیون | 65 | 8/18 | |
| 6 تا 10 میلیون | 17 | 9/4 | |
| 10 میلیون به بالا | 9 | 6/2 |
آزمون تحلیل عاملی
جدول 3. آماره‌های توصیفی متغیر استفاده از طب سنتی برای درمان
جدول 3. آماره‌های توصیفی متغیر استفاده از طب سنتی برای درمان
| در چندوقت اخیر هریک از موارد زیر را برای درمان به چه میزان استفاده کرده‌اید؟ | بسیار کم | کم | متوسط | زیاد | بسیارزیاد | |||||
| F | درصد | F | درصد | F | درصد | F | درصد | F | درصد | |
| طبیب سنتی | 149 | 2/43 | 79 | 9/22 | 67 | 4/19 | 28 | 1/8 | 22 | 4/6 |
| گل گاوزبان | 85 | 3/24 | 81 | 5/23 | 75 | 7/21 | 64 | 6/18 | 41 | 9/11 |
| چای سبز | 96 | 8/27 | 82 | 8/23 | 81 | 5/23 | 40 | 6/11 | 46 | 3/13 |
| انواع عرقیجات | 58 | 8/16 | 60 | 4/17 | 105 | 4/30 | 64 | 6/18 | 58 | 8/16 |
| انواع دمنوش ها | 65 | 8/18 | 65 | 8/18 | 112 | 5/32 | 60 | 4/17 | 43 | 5/14 |
| آویشن | 53 | 4/15 | 48 | 9/13 | 95 | 5/27 | 56 | 2/16 | 93 | 0/27 |
| حجامت | 203 | 8/58 | 64 | 6/18 | 43 | 5/12 | 16 | 6/4 | 18 | 2/5 |
| ماساژ درمانی | 180 | 2/52 | 63 | 3/18 | 40 | 6/11 | 34 | 9/9 | 27 | 8/7 |
| زالو درمانی | 247 | 6/71 | 52 | 1/15 | 22 | 4/6 | 12 | 5/3 | 11 | 2/3 |
| آب درمانی | 172 | 9/49 | 45 | 0/13 | 61 | 7/17 | 31 | 0/9 | 35 | 1/10 |
جدول 4. آیتم‌های مربوط به ارتباط میان پزشک و بیمار
| آیتم‌ها | بسیار کم | کم | متوسط | زیاد | بسیارزیاد | |||||
| F | % | F | % | F | % | F | % | F | % | |
| با انگیزه صحبت کردن | 58 | 8/16 | 71 | 6/20 | 122 | 4/35 | 57 | 5/16 | 36 | 4/10 |
| معاینه دقیق | 37 | 7/10 | 58 | 8/16 | 144 | 7/41 | 61 | 7/17 | 45 | 0/13 |
| برخورد گرم | 41 | 9/11 | 59 | 1/17 | 130 | 7/37 | 78 | 6/22 | 37 | 7/10 |
| صبر و حوصله در پاسخ به سؤالات | 45 | 0/13 | 71 | 6/20 | 111 | 2/32 | 71 | 6/20 | 47 | 6/13 |
| راهنمایی مناسب | 34 | 9/9 | 65 | 8/18 | 128 | 1/37 | 74 | 4/21 | 44 | 8/12 |
| گوش دادن دقیق | 34 | 9/9 | 57 | 5/16 | 118 | 2/34 | 75 | 7/21 | 61 | 7/17 |
| استقبال از نظرات من | 62 | 0/18 | 88 | 5/25 | 113 | 8/32 | 48 | 9/13 | 32 | 3/9 |
| ترسناک بودن | 148 | 9/49 | 96 | 8/27 | 64 | 6/18 | 24 | 0/7 | 13 | 8/3 |
| مغرور بودن | 74 | 4/21 | 91 | 4/26 | 74 | 4/21 | 54 | 7/15 | 51 | 8/14 |
| اخم کردن | 99 | 7/28 | 87 | 2/25 | 76 | 0/22 | 50 | 5/14 | 33 | 6/9 |
| لبخند زدن | 53 | 4/15 | 74 | 4/21 | 112 | 5/32 | 65 | 8/18 | 41 | 9/11 |
جدول 5. تحلیل ماتریس همبستگی رابطه پزشک بیمار و استفاده از طب سنتی
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 1. طب سنتی | - | |||||
| 2. دارو | **856/0 | - | ||||
| 3. طبابت | **845/0 | **445/0 | - | |||
| 4. رابطه پزشک- بیمار | **227/0 | *131/0 | **214/0 | - | ||
| 5. رفتار | **147/0 | 09/0 | **165/0 | **874/0 | - | |
| 6. احساس | *132/0 | 102/0 | *123/0 | **371/0 | 02/0 | - |
آزمون ماتریس همبستگی پیرسون
جدول 6. تحلیل رگرسیون استفاده از طب سنتی و ارتباط از رفتار پزشکان
جدول 6. تحلیل رگرسیون استفاده از طب سنتی و ارتباط از رفتار پزشکان
| R | R2 | F | Sig | Beta | T | Sig | |
| مقدار ثابت | 227/0 | 051/0 | 318/18 | 000/0 | - | 918/10 | 000/0 |
| عدم ارتباط با رفتار پزشکان | 051/0 | 318/18 | 000/0 | 227/0 | 280/4 | 000/0 |
آزمون رگرسون خطی
جدول 7. تحلیل رگرسیون چند متغیر استفاده از طب سنتی براساس مجموع متغیرهای مستقل
جدول 7. تحلیل رگرسیون چند متغیر استفاده از طب سنتی براساس مجموع متغیرهای مستقل
| متغیرها | Beta | T | Sig | R | R2 | F | P |
| مقدار ثابت | - | 645/3 | 000/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| عدم ارتباط با رفتار پزشکان | 214/0 | 914/3 | 000/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| سن | 149/0- | 244/2- | 025/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| جنس | 022/0 | 397/0 | 692/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| قومیت | 010/0- | 190/0- | 849/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| وضعیت تأهل | 147/0 | 152/2 | 032/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| زیر دیپلم | 099/0- | 402/0- | 688/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| دیپلم و فوق دیپلم | 174/0- | 506/0- | 613/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| دانشگاهی | 214/0- | 614/0- | 540/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| تعداد اعضای خانواده | 017/0 | 288/0 | 773/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
| درآمد | 001/0 | 013/0 | 990/0 | 272/0 | 074/0 | 531/2 | 006/0 |
آزمون رگرسیون خطی چند متغیره
یافته‌ها
جهت تعیین اعتبار پرسشنامه این پژوهش از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی استفاده گردید که نتایج آن در جدول 1 منعکس شده است. براساس داده‌های جدول 1، تحلیل عاملی تاییدی با حذف 3 سئوال، منجر به استخراج دو عامل احساسی و رفتاری گردید که قادرند 9/35 واریانس سازه رابطه پزشک بیمار را تبیین کنند. پرسش‌های مربوط به بخش ارتباط پزشک -بیمار به دو بُعد رفتاری و احساسی تقسیم شده است که بُعد رفتاری شامل 7 پرسش مبتنی بر طیف لیکرت از نوع 5 درجه‌ای از 1 تا 5 بوده است که مجموع نمره 35 حاکی از ارتباط خوب در بُعد رفتاری و نمره 5 حاکی از عدم ارتباط خوب در بُعد رفتاری است و بُعد احساسی شامل 4 پرسش و مبتنی بر طیف لیکرت بوده است که مجموعه نمره 20 حاکی از ارتباط خوب در بُعد احساسی است و نمره 4 حاکی از عدم وجود ارتباط خوب در بُعد احساسی می‌باشد. جهت تعیین پایایی این پرسشنامه از همسانی درونی به روش آلفای کرانباخ استفاده گردید که مقدار آن برابر با 819/0 است.
توزیع فراوانی پاسخگویان در متغیرهای زمینه‌ای جمعیتی تحقیق در قالب جدول (2) ارائه شده و تلخیص شده‌اند. همانگونه که در جدول (2) مشاهده می‌شود، از 345 نفر پاسخگویان، 174 نفر زن می‌باشند، که معادل 4/50 درصد کل پاسخگویان بوده، 171 نفر از پاسخگویان، مرد می‌باشد که معادل 6/49 درصد کل پاسخگویان را به خود اختصاص داده‌اند. از لحاظ قومیت از مجموع کل پاسخگویان این پژوهش،111 نفراز آنها به زبان لری (بختیاری) تکلم می‌کنندکه معادل 2/32 درصد ازکل پاسخگویان را به خود اختصاص داده است.117 نفر از آنها که معادل 9/33 درصد است به زبان عربی، 76 نفر از پاسخگویان که معادل 0/22 است به زبان فارسی و 23 نفر از آنها که معادل 7/6 درصد است به زبان ترکی تکلم می‌کنند و همچنین 17 نفر از پاسخگویان که معادل 9/4 درصد است گزینه سایر قومیت‌ها را پاسخ دادند. از شهروندان مورد بررسی در این تحقیق به ترتیب 3/40 درصد مجرد و 7/50 متأهل بودند. از لحاظ تحصیلات، پاسخگویان مورد بررسی در این تحقیق به ترتیب 4/15 درصد زیر دیپلم، 7/39 دیپلم و فوق دیپلم و 6/44 درصد دارای مدرک دانشگاهی می‌باشند. از لحاظ میزان درآمد خانواده اکثریت پاسخگویان این پژوهش، یعنی 179 نفر از معادل 9/51 درصد درآمد بین 1 تا 3 میلیون می‌باشد و 9 نفر از پاسخگویان معادل 6/2 درصد درآمدی بالای 10 میلیون داشته‌اند.
در بخش مربوط به ارتباط پزشک و بیمار در جدول شماره 4 در بُعد رفتاری بیشترین نمره منفی به سؤال مربوط به استقبال پزشک و نظرات بیمار اختصاص گرفت که برابر بود با 5/43 درصد و بیشترین نمره مثبت در این بخش به گویه گوش دادن دقیق با نمره 4/39 درصد تعلق گرفته است. در بُعد احساسی بیشترین نمره منفی به گویه اخم کردن تعلق گرفته است با نمره 9/53 درصد و بیشترین نمره مثبت نیز به گویه ترسناک بودن با نمره 7/77 درصد، تعلق گرفته است.
آماره‌های توصیفی متغیر میزان استفاده از طب سنتی در جدول 3 آورده شده است. این آماره‌ها توصیفی نشان می‌دهد که برای درمان بیشترین استفاده از روش‌های طب سنتی مربوط به آویشن است که 2/43 درصد پاسخگویان زیاد و خیلی زیاد از از آن استفاده می‌کنند و کمترین استفاده مربوط به زالو درمانی است، که معادل 6/71 درصد پاسخگویان بسیار کم بوده است.
جهت بررسی رابطه دو متغیر تمایل به طب سنتی و ارتباط پزشک با بیمار از ماتریس همبستگی و تحلیل رگرسیون خطی استفاده شده است. که نتایج در جدول 5 آورده شده‌اند. بر اساس داده‌های جدول 5، رابطه مثبت و معناداری بین دو متغیر تمایل به طب سنتی و ارتباط پزشک با بیمار وجود دارد.
جدول 6 نتایج تحلیل رگرسیون را نشان می‌دهد که طی آن با افزایش عدم رضایت از رفتار پزشکان، استفاده از طب سنتی به طور معناداری افزایش می‌یابد (000/0:P,2/4:, T27/2:. (Beta براساس داده‌های جدول 6، متغیر مستقل عدم ارتباط با رفتار پزشکان قادر است 5 صدم از تغییرات متغیر وابسته استفاده از طب سنتی را تبیین کند.
در راستای کنترل اثر متغیرهای زمینه‌ای و جمعیتی، این متغیرها نیز در کنار متغیرهای ارتباط پزشک و بیمار در مدل وارد شده‌اند که نتایج آن به شرح جدول 7 است. براساس داده‌های جدول 7، ضریب همبستگی متغیرهای مستقل پژوهش (ارتباط پزشک و بیمار، و متغیرهای جمعیتی) با متغیر وابسته تمایل به طب سنتی، برابر با 27 درصد است و این متغیرها قادر هستند 7 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند. بر اساس داده‌های جدول 5، از مجموع متغیرهای مستقل، متغیرهای ارتباط پزشک و بیمار (000/0P:، 91/3 T: و 214/0Beta:)، سن (025/0 P:، 244/2- T: و 149/0Beta:)، وضعیت تأهل (032/0P:، 152/2 T: و 147/0Beta:) رابطه معناداری با متغیر تمایل به طب سنتی نشان می‌دهند. بررسی رابطه سن و استفاده از طب سنتی، معنادار و منفی است به این معنا که با تغییر سن، در انحراف معیار افزایش به وجود می‌آید. همچنین با تغییر وضع تأهل از مجرد به متأهل مصرف داروهای سنتی افزایش پیدا می‌کند.
بحث
پژوهش حاضر تلاش کرده است ارتباط پزشک و بیمار در طب مرسوم را بر تمایل به استفاده از طب سنتی مورد واکاوی قرار دهد. نتایج این تحقیق، با نتایج پژوهش (2) که نشان می‌دهد میزان استفاده از طب سنتی و مکمل، با میزان نارضایتی از رابطهٔ پزشک - بیمار دارای ارتباط دارد (2)، نتایج پژوهش Tangkiatkumjai et al(2020) که نشان می‌دهد میزان عدم رضایت از طب مرسوم و نگرش مثبت نسبت به طب سنتی و مکمل، داشتن انتظار از مزایای طب مکمل و ارزان و در دسترس بودن افراد را به استفاده از طب سنتی ترغیب می‌کند (8)، نتایج پژوهش Kelak et al(2018) که نشان داده است افرادی که موانعی در زمینه بکارگیری طب رایج در مقابل خود می‌بینند و یا از کیفیت مراقبت‌های طب رایج ناراضی هستند، داروهای گیاهی و مراقبت‌های سنتی را بیشتر مورد استفاده قرار می‌دهند (19) منطبق بوده و آنها تأیید می‌کند. از طرفی این یافته تحقیق، به لحاظ نظری تأییدکننده دیدگاه Friedson,1970 و Chatfield 2018 است که استدلال می‌کنند، درگیری و ستیزی بنیادین میان دیدگاه‌های پزشک و بیمار وجود دارد (6, 20). افراد و بیماران، خودشان تصمیم می‌گیرند که با کدام پزشک ملاقات کنند و با کدام پزشک ملاقات نداشته باشند. بیماران همچنین انتظارات معینی از پزشکان دارند. آنها پزشکی را بر می‌گزینند که از آنها مراقبت کرده و به مسائل آنها علاقه نشان دهد. یعنی پزشکی که مطمئن است و آنها را با دست خالی به خارج از مطب نمی‌فرستد. در مقابل، پزشک بر تشخیص آسیب‌های بدن و درمان مطلوب آن تاکید می‌ورزد. نشان دادن علاقه واقعی به بیمار و به ویژه به مشکلات‌شان، از این نقطه نظر اختیاری است و ممکن است آن چه که به بیماران می‌دهند مناسب‌ترین پاسخ نباشد. موانع زیادی برای ایجاد روابط قوی بین پزشکان و بیماران در فعالیت‌های پزشکی وجود دارد. بدون شک در حرفه‌گرایی پزشکی، شناسایی برخی از این موانع باعث بهبود رابطه پزشک و بیمار و بهبود کیفیت مراقبت‌های پزشکی می‌شود (21, 22).
انجام پژوهش حاضر با برخی موانع و محدودیت‌ها نیز مواجه بوده است که در ذیل به اهم آنان اشاره می‌شود:
- پرسشنامه‌های تحقیق، اساساً پژوهشگر ساخته بوده‌اند و در فرآیند تحقیق حاضر استاندارد شده‌اند. با توجه به اینکه، شناخت قوت و ضعف ابزارهای تحقیق، مستلزم کاربرد آنها در تحقیقات متعدد و مختلف است، چنین امری در تحقیق حاضر امکانپذیر نبوده است.
- عدم وقوف به اهمیت و ارزش تحقیقات از سوی برخی پاسخگویان، در پژوهش‌هایی از این دست، وجود دارد و علیرغم تلاش‌های پژوهشگران در کنترل آن، باید پذیرفت که محدودیت‌هایی در سنجش پدید می‌آورد.
- این مطالعه در شهر اهواز انجام شده است که به لحاظ ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خصوصیات خاصی دارد. از این رو انجام چنین مطالعاتی در سایر شهرها با ویژگی‌های متفاوت، محتمل است به نتایج متفاوتی منجر شود.
برهمین مبنا، اگر محققین و پژوهشگران در تحقیقات خود از نتایج این تحقیق استفاده می‌کنند باید نسبت به این نتایج به صورت سختگیرانه‌ای عمل نمایند. انجام تحقیقات از این دست، در سایر مناطق کشور می‌تواند بر صحت و توان استفاده از نتایج این تحقیق در آینده، بیفزاید.
نتیجه گیری
مهارت‌های ارتباطی، بخش ضروری از مهارت‌های زندگی است که به عنوان برقراری ارتباط مؤثر و کارآمد با دیگران که منجر به پاسخ خواهد شد، تعریف می‌شود. ارتباط مؤثر زمانی در حوزه درمان و پزشکی شکل می‌گیرد که پزشک و بیمار آگاهانه تمایل به پذیرش یکدیگر داشته باشند. در توجیه و تبیین ارتباط معنادار بین رابطه پزشک- بیمار و استفاده از طب سنتی می‌توان گفت، ناتوانی کادر درمانی به خصوص پزشکان در ایجاد ارتباط مؤثر با بیماران موجب می‌شود که بیماران از فرآیند درمان نیز ناراضی باشند، به دستورالعمل‌های درمانی پزشک معالج عمل نکنند، تصمیم به تعویض پزشک داشته باشند و به طور کلی نسبت به درمان و سازمان‌های بهداشتی و درمانی نگرش منفی پیدا کنند و در نهایت به استفاده از روش‌های درمانی جایگزین روی آورند. با توجه به رابطه مثبت و معنادار بین عدم ارتباط از رفتار پزشکان و تمایل به طب سنتی، که در این پژوهش به دست آمده است، پیشنهاد می‌گردد که آموزش مهارت‌های ارتباطی با بیماران به صورت واحدهای درسی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ارائه گردد، تا پزشکان آموزش لازم را جهت یک ارتباط مفید و سالم با بیماران به منظور رسیدن به درمان کامل داشته باشند، همچنین تعامل بین پزشکان طب مدرن و سنتی برقرار شود به این معنی که یک شناخت دو طرفه در متخصصین هر دو گروه لازم است تا از تجربیات هم استفاده کنند و همچنین پزشکان طب مدرن خود به منبعی برای آشنایی بیشتر افراد با طب سنتی باشند. (23-26)
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی در سال 1399 در دانشگاه یاسوج به شماره 15897 می‌باشد. نویسندگان مقاله برخود لازم می‌دانند از مشارکت کنندگان در تحقیق که با سعه صدر مساعدت و همکاری نمودند، تقدیر و تشکر نمایند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
با توجه به نوع مطالعه نیاز به دریافت کد اخلاق نبوده است
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی از سازمان‌های مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیر انتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به طور یکسان در نوشتن این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
جهت تعیین اعتبار پرسشنامه این پژوهش از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی استفاده گردید که نتایج آن در جدول 1 منعکس شده است. براساس داده‌های جدول 1، تحلیل عاملی تاییدی با حذف 3 سئوال، منجر به استخراج دو عامل احساسی و رفتاری گردید که قادرند 9/35 واریانس سازه رابطه پزشک بیمار را تبیین کنند. پرسش‌های مربوط به بخش ارتباط پزشک -بیمار به دو بُعد رفتاری و احساسی تقسیم شده است که بُعد رفتاری شامل 7 پرسش مبتنی بر طیف لیکرت از نوع 5 درجه‌ای از 1 تا 5 بوده است که مجموع نمره 35 حاکی از ارتباط خوب در بُعد رفتاری و نمره 5 حاکی از عدم ارتباط خوب در بُعد رفتاری است و بُعد احساسی شامل 4 پرسش و مبتنی بر طیف لیکرت بوده است که مجموعه نمره 20 حاکی از ارتباط خوب در بُعد احساسی است و نمره 4 حاکی از عدم وجود ارتباط خوب در بُعد احساسی می‌باشد. جهت تعیین پایایی این پرسشنامه از همسانی درونی به روش آلفای کرانباخ استفاده گردید که مقدار آن برابر با 819/0 است.
توزیع فراوانی پاسخگویان در متغیرهای زمینه‌ای جمعیتی تحقیق در قالب جدول (2) ارائه شده و تلخیص شده‌اند. همانگونه که در جدول (2) مشاهده می‌شود، از 345 نفر پاسخگویان، 174 نفر زن می‌باشند، که معادل 4/50 درصد کل پاسخگویان بوده، 171 نفر از پاسخگویان، مرد می‌باشد که معادل 6/49 درصد کل پاسخگویان را به خود اختصاص داده‌اند. از لحاظ قومیت از مجموع کل پاسخگویان این پژوهش،111 نفراز آنها به زبان لری (بختیاری) تکلم می‌کنندکه معادل 2/32 درصد ازکل پاسخگویان را به خود اختصاص داده است.117 نفر از آنها که معادل 9/33 درصد است به زبان عربی، 76 نفر از پاسخگویان که معادل 0/22 است به زبان فارسی و 23 نفر از آنها که معادل 7/6 درصد است به زبان ترکی تکلم می‌کنند و همچنین 17 نفر از پاسخگویان که معادل 9/4 درصد است گزینه سایر قومیت‌ها را پاسخ دادند. از شهروندان مورد بررسی در این تحقیق به ترتیب 3/40 درصد مجرد و 7/50 متأهل بودند. از لحاظ تحصیلات، پاسخگویان مورد بررسی در این تحقیق به ترتیب 4/15 درصد زیر دیپلم، 7/39 دیپلم و فوق دیپلم و 6/44 درصد دارای مدرک دانشگاهی می‌باشند. از لحاظ میزان درآمد خانواده اکثریت پاسخگویان این پژوهش، یعنی 179 نفر از معادل 9/51 درصد درآمد بین 1 تا 3 میلیون می‌باشد و 9 نفر از پاسخگویان معادل 6/2 درصد درآمدی بالای 10 میلیون داشته‌اند.
در بخش مربوط به ارتباط پزشک و بیمار در جدول شماره 4 در بُعد رفتاری بیشترین نمره منفی به سؤال مربوط به استقبال پزشک و نظرات بیمار اختصاص گرفت که برابر بود با 5/43 درصد و بیشترین نمره مثبت در این بخش به گویه گوش دادن دقیق با نمره 4/39 درصد تعلق گرفته است. در بُعد احساسی بیشترین نمره منفی به گویه اخم کردن تعلق گرفته است با نمره 9/53 درصد و بیشترین نمره مثبت نیز به گویه ترسناک بودن با نمره 7/77 درصد، تعلق گرفته است.
آماره‌های توصیفی متغیر میزان استفاده از طب سنتی در جدول 3 آورده شده است. این آماره‌ها توصیفی نشان می‌دهد که برای درمان بیشترین استفاده از روش‌های طب سنتی مربوط به آویشن است که 2/43 درصد پاسخگویان زیاد و خیلی زیاد از از آن استفاده می‌کنند و کمترین استفاده مربوط به زالو درمانی است، که معادل 6/71 درصد پاسخگویان بسیار کم بوده است.
جهت بررسی رابطه دو متغیر تمایل به طب سنتی و ارتباط پزشک با بیمار از ماتریس همبستگی و تحلیل رگرسیون خطی استفاده شده است. که نتایج در جدول 5 آورده شده‌اند. بر اساس داده‌های جدول 5، رابطه مثبت و معناداری بین دو متغیر تمایل به طب سنتی و ارتباط پزشک با بیمار وجود دارد.
جدول 6 نتایج تحلیل رگرسیون را نشان می‌دهد که طی آن با افزایش عدم رضایت از رفتار پزشکان، استفاده از طب سنتی به طور معناداری افزایش می‌یابد (000/0:P,2/4:, T27/2:. (Beta براساس داده‌های جدول 6، متغیر مستقل عدم ارتباط با رفتار پزشکان قادر است 5 صدم از تغییرات متغیر وابسته استفاده از طب سنتی را تبیین کند.
در راستای کنترل اثر متغیرهای زمینه‌ای و جمعیتی، این متغیرها نیز در کنار متغیرهای ارتباط پزشک و بیمار در مدل وارد شده‌اند که نتایج آن به شرح جدول 7 است. براساس داده‌های جدول 7، ضریب همبستگی متغیرهای مستقل پژوهش (ارتباط پزشک و بیمار، و متغیرهای جمعیتی) با متغیر وابسته تمایل به طب سنتی، برابر با 27 درصد است و این متغیرها قادر هستند 7 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند. بر اساس داده‌های جدول 5، از مجموع متغیرهای مستقل، متغیرهای ارتباط پزشک و بیمار (000/0P:، 91/3 T: و 214/0Beta:)، سن (025/0 P:، 244/2- T: و 149/0Beta:)، وضعیت تأهل (032/0P:، 152/2 T: و 147/0Beta:) رابطه معناداری با متغیر تمایل به طب سنتی نشان می‌دهند. بررسی رابطه سن و استفاده از طب سنتی، معنادار و منفی است به این معنا که با تغییر سن، در انحراف معیار افزایش به وجود می‌آید. همچنین با تغییر وضع تأهل از مجرد به متأهل مصرف داروهای سنتی افزایش پیدا می‌کند.
بحث
پژوهش حاضر تلاش کرده است ارتباط پزشک و بیمار در طب مرسوم را بر تمایل به استفاده از طب سنتی مورد واکاوی قرار دهد. نتایج این تحقیق، با نتایج پژوهش (2) که نشان می‌دهد میزان استفاده از طب سنتی و مکمل، با میزان نارضایتی از رابطهٔ پزشک - بیمار دارای ارتباط دارد (2)، نتایج پژوهش Tangkiatkumjai et al(2020) که نشان می‌دهد میزان عدم رضایت از طب مرسوم و نگرش مثبت نسبت به طب سنتی و مکمل، داشتن انتظار از مزایای طب مکمل و ارزان و در دسترس بودن افراد را به استفاده از طب سنتی ترغیب می‌کند (8)، نتایج پژوهش Kelak et al(2018) که نشان داده است افرادی که موانعی در زمینه بکارگیری طب رایج در مقابل خود می‌بینند و یا از کیفیت مراقبت‌های طب رایج ناراضی هستند، داروهای گیاهی و مراقبت‌های سنتی را بیشتر مورد استفاده قرار می‌دهند (19) منطبق بوده و آنها تأیید می‌کند. از طرفی این یافته تحقیق، به لحاظ نظری تأییدکننده دیدگاه Friedson,1970 و Chatfield 2018 است که استدلال می‌کنند، درگیری و ستیزی بنیادین میان دیدگاه‌های پزشک و بیمار وجود دارد (6, 20). افراد و بیماران، خودشان تصمیم می‌گیرند که با کدام پزشک ملاقات کنند و با کدام پزشک ملاقات نداشته باشند. بیماران همچنین انتظارات معینی از پزشکان دارند. آنها پزشکی را بر می‌گزینند که از آنها مراقبت کرده و به مسائل آنها علاقه نشان دهد. یعنی پزشکی که مطمئن است و آنها را با دست خالی به خارج از مطب نمی‌فرستد. در مقابل، پزشک بر تشخیص آسیب‌های بدن و درمان مطلوب آن تاکید می‌ورزد. نشان دادن علاقه واقعی به بیمار و به ویژه به مشکلات‌شان، از این نقطه نظر اختیاری است و ممکن است آن چه که به بیماران می‌دهند مناسب‌ترین پاسخ نباشد. موانع زیادی برای ایجاد روابط قوی بین پزشکان و بیماران در فعالیت‌های پزشکی وجود دارد. بدون شک در حرفه‌گرایی پزشکی، شناسایی برخی از این موانع باعث بهبود رابطه پزشک و بیمار و بهبود کیفیت مراقبت‌های پزشکی می‌شود (21, 22).
انجام پژوهش حاضر با برخی موانع و محدودیت‌ها نیز مواجه بوده است که در ذیل به اهم آنان اشاره می‌شود:
- پرسشنامه‌های تحقیق، اساساً پژوهشگر ساخته بوده‌اند و در فرآیند تحقیق حاضر استاندارد شده‌اند. با توجه به اینکه، شناخت قوت و ضعف ابزارهای تحقیق، مستلزم کاربرد آنها در تحقیقات متعدد و مختلف است، چنین امری در تحقیق حاضر امکانپذیر نبوده است.
- عدم وقوف به اهمیت و ارزش تحقیقات از سوی برخی پاسخگویان، در پژوهش‌هایی از این دست، وجود دارد و علیرغم تلاش‌های پژوهشگران در کنترل آن، باید پذیرفت که محدودیت‌هایی در سنجش پدید می‌آورد.
- این مطالعه در شهر اهواز انجام شده است که به لحاظ ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خصوصیات خاصی دارد. از این رو انجام چنین مطالعاتی در سایر شهرها با ویژگی‌های متفاوت، محتمل است به نتایج متفاوتی منجر شود.
برهمین مبنا، اگر محققین و پژوهشگران در تحقیقات خود از نتایج این تحقیق استفاده می‌کنند باید نسبت به این نتایج به صورت سختگیرانه‌ای عمل نمایند. انجام تحقیقات از این دست، در سایر مناطق کشور می‌تواند بر صحت و توان استفاده از نتایج این تحقیق در آینده، بیفزاید.
نتیجه گیری
مهارت‌های ارتباطی، بخش ضروری از مهارت‌های زندگی است که به عنوان برقراری ارتباط مؤثر و کارآمد با دیگران که منجر به پاسخ خواهد شد، تعریف می‌شود. ارتباط مؤثر زمانی در حوزه درمان و پزشکی شکل می‌گیرد که پزشک و بیمار آگاهانه تمایل به پذیرش یکدیگر داشته باشند. در توجیه و تبیین ارتباط معنادار بین رابطه پزشک- بیمار و استفاده از طب سنتی می‌توان گفت، ناتوانی کادر درمانی به خصوص پزشکان در ایجاد ارتباط مؤثر با بیماران موجب می‌شود که بیماران از فرآیند درمان نیز ناراضی باشند، به دستورالعمل‌های درمانی پزشک معالج عمل نکنند، تصمیم به تعویض پزشک داشته باشند و به طور کلی نسبت به درمان و سازمان‌های بهداشتی و درمانی نگرش منفی پیدا کنند و در نهایت به استفاده از روش‌های درمانی جایگزین روی آورند. با توجه به رابطه مثبت و معنادار بین عدم ارتباط از رفتار پزشکان و تمایل به طب سنتی، که در این پژوهش به دست آمده است، پیشنهاد می‌گردد که آموزش مهارت‌های ارتباطی با بیماران به صورت واحدهای درسی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ارائه گردد، تا پزشکان آموزش لازم را جهت یک ارتباط مفید و سالم با بیماران به منظور رسیدن به درمان کامل داشته باشند، همچنین تعامل بین پزشکان طب مدرن و سنتی برقرار شود به این معنی که یک شناخت دو طرفه در متخصصین هر دو گروه لازم است تا از تجربیات هم استفاده کنند و همچنین پزشکان طب مدرن خود به منبعی برای آشنایی بیشتر افراد با طب سنتی باشند. (23-26)
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی در سال 1399 در دانشگاه یاسوج به شماره 15897 می‌باشد. نویسندگان مقاله برخود لازم می‌دانند از مشارکت کنندگان در تحقیق که با سعه صدر مساعدت و همکاری نمودند، تقدیر و تشکر نمایند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
با توجه به نوع مطالعه نیاز به دریافت کد اخلاق نبوده است
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی از سازمان‌های مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیر انتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به طور یکسان در نوشتن این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
