آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 13، شماره 3 - ( 9-1402 )
جلد 13 شماره 3 صفحات 55-47 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shabib S, Hemmati A A. Investigating the Hydroalcoholic Extract of Cheese Plant on the Analgesic Effect of Morphine. cmja 2023; 13 (3) :47-55
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-940-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-940-fa.html
شبیب سمیه، همتی علی‌اصغر. بررسی عصاره هیدرو الکلی گیاه پنیرک بر اثر ضد درد مورفین. فصلنامه طب مکمل. 1402; 13 (3) :47-55
سمیه شبیب*1 
، علی‌اصغر همتی2
، علی‌اصغر همتی2
1- دپارتمان فارماکولوژی بالینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، استان مرکزی، اراک، ایران. ، shabib333@gmail.com
2- دپارتمان فارماکولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور، استان خوزستان، اهواز، ایران.
2- دپارتمان فارماکولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور، استان خوزستان، اهواز، ایران.
متن کامل [PDF 977 kb]
(640 دریافت)
| چکیده (HTML) (1118 مشاهده)
شکل 1. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک و نرمال سالین ml/100gr)5/(بر زمان پاسخ‌دهی به محرک دردزا در آزمون Tail-Flick. (n=6, mean±SEM).
شکل 2. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک همراه با مورفین و مورفین به تنهایی (mg/kg 5/2) بر زمان پاسخ‌دهی به محرک دردزا در آزمایش Tail-Flick (mean±SEM n=6,).
شکل 3. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی همزمان نالوکسان با دوز (mg/kg 1) و نرمال سالین (ml/100gr 5/0) بر زمان پاسخ‌دهی به محرک دردزا در آزمایش Tail-Flick (mean±SEM n=6,).
شکل 4. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی همزمان نالوکسان با دوز (mg/kg 1) و مورفین (mg/kg 5/2) بر زمان پاسخ دهی به محرک دردزا در آزمون Tail-Flick. (*) نشان‌دهندۀ اختلاف معنی‌دار بین گروه دریافت کننده مورفین (mg/kg 5/2) و گروه دریافت کنندۀ نالوکسان (mg/kg 1) به همراه مورفین (mg/kg 5/2)؛ (Mean±SEM)، n=6.
شکل 5. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی همزمان بهترین دوز عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک با دوز (mg/kg 400) همراه با نالوکسان با دوز (mg/kg 1) بر زمان پاسخ دهی به محرک دردزا در آزمون Tail-Flick. (*) نشان‌دهندۀ اختلاف معنی‌دار بین گروه دریافت کننده عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک (mg/kg 400) به تنهایی و گروه دریافت کننده نالوکسان (mg/kg 1) به همراه عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک (mg/kg 400)؛ (Mean±SEM)، n=6
بحث
اجزاء مختلف گیاه پنیرک بطور گسترده موضوع انواع تحقیقات در حیطۀ تخصص‌های مرتبط با علوم پزشکی و بویژه تحقیقات فارماکولوژیک قرار گرفته و اثرات سودمند متعددی برای آن به اثبات رسیده است. در یک مطالعه بالینی در مرکز تحقیقات پوست دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران در سال 2010 میلادی اثر گیاه پنیرک بر روی اگزما در ناحیۀ دست بررسی گردید. در این مطالعه که بر روی بیماران مبتلا به اگزمای دست مراجعه کننده به بیمارستان شهدای تجریش و بیمارستان لقمان انجام شده است. تعداد 50 بیمار از هر دو جنس، به دو گروه تقسیم، به بیماران یک گروه پماد 4 درصد پنیرک و به گروه دیگر، اسرین به عنوان دارونما تجویز و بعد از 6 هفته، وضعیت بهبودی و عوارض جانبی در بیماران بررسی شد و نتیجه گرفتند که پماد پنیرک در درمان اگزماهای خفیف، مؤثر و ایمن بوده و می‌تواند جایگزین مناسبی برای کورتیکواستروئیدها و آنتی هیستامین‌ها در درمان اگزمای دست باشد. از آنجاییکه اگزما یک بیماری التهابی است، بهبود این بیماری توسط عصاره‌ی گیاه پنیرک، نشان دهنده اثر ضد التهابی عصاره پنیرک است (20).
در مطالعه‌ای دیگر جهت بررسی اثر ضد التهابی عصارۀ هیدروالکلی گیاه پنیرک از مدل القاء با کاراژینان یک درصد (وزنی-حجمی) استفاده گردید. در این مطالعه 60 سر موش صحرایی نر بطور تصادفی به 6 گروه 10 تایی تقسیم شده است. 4 گروه از حیوانات تحت عنوان گروه‌های درمانی، دوزهای (mg/kg 200،400، 600) از عصاره گیاه پنیرک را بصورت داخل صفاقی تجویز نموده‌اند. از داروی آسپرین به عنوان عامل استاندارد ضد التهاب در گروه شاهد مثبت استفاده گردیده است. در گروه شاهد منفی، حیوانات نرمال سالین بصورت داخل صفاقی دریافت نموده‌اند. نتایج مطالعه نشان داده است که دوز mg/kg 600 اثری معادل آسپرین داشته و اثر ضدالتهاب عصارۀ گیاه وابسته به دوز می‌باشد (21).
مارونان (Maronane) و همکاران در سال 2011 اثر آنتی اکسیدانی گیاه پنیرک را به دو روش اندازه‌گیری DPPH (1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl) و اندازه‌گیری احیا شدن Nitroblue Tetrazolium (NBT) بررسی کردند. برای این منظور، به 80 سر موش صحرایی مقدار mmol/kg 24/0 آمونیوم متاوانادات همراه آب آشامیدنی به مدت 90 روز متوالی خورانده شد و پس از آن میزان پراکسیداسیون لیپیدی و میزان فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان سوپراُکسید دیسموتاز، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز در کلیه اندازه‌گیری شد. افزایش مقادیر رادیکال‌های آزاد و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی قابل توجه بود. علاوه بر این، در بررسی‌های بافت‌شناسی کلیه، وخامت ساختاری کپسول‌های قشری کلیه و کوچک شدن فضای بومن مشخص گردیده است. در این مطالعه، حیوانات دچار مسمومیت ناشی از متاوانادات عصاره گیاه پنیرک (با دوز معادل 2/0 گرم گیاه خشک به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) دریافت کردند. بعد از درمان هیچ‌یک از عوارض پاتولوژیک توصیف شده مشاهده نگردید و سطح پراکسیداسیون لیپیدی، فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدان و شاخص‌های بافتی در مقایسه با گروه شاهد منفی همگی طبیعی گزارش گردیده است. در این مطالعه بیان گردیده است که گیاه پنیرک به دلیل داشتن میزان بالای ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی دارای اثرات قوی آنتی‌اکسیدانی می‌باشد (22).
نتایج مطالعۀ حاضر بر روی اثر عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بر خاصیت ضد درد مورفین نشان می‌دهد که عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بصورت وابسته به دوز موجب کاهش درد ناشی از محرک دردزای حرارتی می‌گردد. تمامی دوزهای در نظر گرفته شده از عصاره (100، 200، 400 و 600 میلی گرم بر کیلو گرم) در دقیقه 45 آزمایش به طور معنی‌داری خاصیت ضد درد نشان دادند. از آنجا که در تمامی دوزهای مورد مطالعۀ عصارۀ هیدروالکلی گیاه پنیرک بیشترین اثر در دقیقه 45 ظاهر شده بود، لذا دقیقه 45 آزمایش به عنوان بهترین زمان اثر بخشی عصاره شناخته شد. دوزهای 400 و 600 میلی‌گرم عصاره گیاه پنیرک از دقیقه 15 تا دقیقه 60 آزمایش در میزان پاسخ به محرک دردزا، نسبت به گروه دریافت کننده آب مقطر اختلاف معنی‌دار (p<0.05) نشان دادند. ضمن اینکه این اختلاف در مقایسه با گروه‌های دریافت کننده دوزهای پایین‌تر عصاره در دقایق مشابه، بطور مشهودتری معنی‌دار بود. در نتیجه بدلیل یکسان بودن خاصیت ضد درد در دوزهای 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره و پایین‌تر بودن دوز 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم از لحاظ کاهش میزان تجویز شدۀ دارو و کاهش احتمال بروز عوارض جانبی دارویی، دوز 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره به عنوان بهترین دوز ضد درد گیاه شناخته شد.
نتیجه‌گیری
همچنین در این مطالعه مشخص گردید که کاربرد توأم مورفین با دوز mg/kg 5/2 و عصاره گیاه پنیرک با دوزهای 400 و 600 (mg/kg) بصورت داخل صفاقی دارای بیشترین اثر ضد درد در مقایسه با کاربرد مورفین به تنهایی (با دوز mg/kg 5/2) و نیز مورفین توأم با دوزهای پایین‌تر عصاره (mg/kg 200 و 100) می‌باشد. دوزهای mg/kg 400 و 600 عصاره همراه با مورفین از دقیقه 15 تا 60 آزمایش نسبت به کاربرد مورفین به تنهایی (mg/kg 5/2) اختلاف معنی‌دار نشان دادند. در صورتی که دوزهای 100 و 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره به همراه مورفین، تنها در دقیقه 45 آزمایش نسبت به کاربرد مورفین به تنهایی اختلاف معنی‌دار نشان دادند. این نتایج انتخاب دوز mg/kg 400 به عنوان بهترین دوز برای اثر ضد درد عصاره را تأیید می‌کند. پس از انتخاب دوز mg/kg 400 به عنوان بهترین دوز برای اثر ضد درد عصاره، جهت تعیین یکی از مکانیسم‌های احتمالی اثر ضد درد گیاه، بهترین دوز از گیاه به همراه نالوکسان (mg/kg 1) تجویز گردید که موجب کاهش معنی‌دار اثر ضد درد مناسب‌ترین دوز عصاره هیدروالکلی پنیرک (mg/kg400) گردید. نتایج مطالعه کنونی نشان می‌دهد که عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بصورت وابسته به دوز موجب کاهش درد ناشی از محرک حرارتی می‌شود.
در دسترس بودن داده‌ها
نویسندگان تأیید می‌کنند که داده‌های حمایت کننده از یافته‌های این مطالعه در مقاله موجود است.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می‌کنند که هیچ تضاد منافع وجود ندارد.
قدردانی
حمایت مالی برای این مطالعه توسط معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی اهواز، اهواز، ایران (Grant No. B-9428) ارائه شد.
متن کامل: (2021 مشاهده)
مقدمه
درد یک احساس ناخوشایند است که از اجزاء مهم سیستم دفاعی بدن محسوب می‌گردد. در واقع درد یک هشدار سریع به سیستم عصبی برای شروع یک پاسخ حرکتی به منظور به حداقل رساندن آسیب فیزیکی را فراهم می‌کند. عدم توانایی تجربه درد؛ همانطور که در بیماری نادر مادرزادی عدم حساسیت به درد (CIPA) (1) مشاهده می‌گردد، می‌تواند مشکلات بسیار جدی و خطرناک برای سلامتی مانند ایجاد آسیب تا حد نقص عضو در بخشی از بدن توسط شخص بیمار و گاهاً حتی سبب قطع عضو توسط خود فرد گردد (2).
گیاه پنیرک با نام علمی Malva sylvestris از خانوادۀ Malvaceace (3) گیاهی علفی، پایا، با ریشه‌ای دوکی شکل و ساقه‌ای بالا رونده و پوشیده از پرز به ارتفاع حدوداً ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر که به صورت خودرو، در بسیاری از نقاط ایران در مرغزارها، مراتع، کنارۀ جنگل‌ها و بیشه زار ها می‌روید و برای استفاده کشت نیز می‌گردد. گیاه پنیرک بومی اروپا، آفریقای شمالی، آسیا و مدیترانه می‌باشد. از تمام قسمتهای گیاه به عنوان مواد دارویی استفاده می‌شود، اما گل و برگ گیاه استفاده بیشترین کاربرد را دارد (4).
گل‌های پنیرک بیش از 10 درصد موسیلاژ دارند. این موسیلاژ در اثر هیدرولیز، تبدیل به گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و اسید گالاکتورونیک می‌شود. همچنین گل‌های پنیرک حاوی مقدار کمی تانن و حدود یک دهم درصد لوکوآنتوسیانین ها (نسبت به وزن خشک گل)، 7 درصد آنتوسیانین ها (مالوین، دلفینیدین، مالویدین)، فلاونوئیدها و ترکیبات فنلی می‌باشد (5-7). مهم‌ترین اثرات گزارش شده گل پنیرک در طب سنتی شامل اثرات ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم می‌باشد (8). دم کرده‌ی گل‌های آن به خاطر داشتن موسیلاژ، یکی از داروهای خوب ضد سرفه است (9). هم چنین در درمان آدم دهان و گلو مصرف می‌شود (10). از سویی چون دارای خاصیت قابض ضعیف است، تا حدی به عنوان ضداسهال عمل می‌کند (11). در طب سنتی از فرم خوراکی آن، به منظور برطرف کردن مشکلات مثانه و به صورت ضماد موضعی در التیام زخم‌ها استفاده می‌شود (12). از رنگدانه های گیاه (حاوی آنتوسیانین ها)، در صنایع تولید مواد غذایی استفاده می‌شود (13). گیاه پنیرک دارای اثرات سودمند جهت رفع سردردهای یک طرفه شدید، دل پیچه، ورم لوزه‌ها، درد گلو و آنژین می‌باشد (13). تا کنون هیچگونه عارضۀ جانبی جدی با مصرف گل و یا برگ گیاه پنیرک گزارش نشده است (14) امروزه کاربرد انواع اپیوئدها در تسکین دردهای شدید و حاد رو به فزونی نهاده است اما این ترکیبات علی رغم اثر ضد درد خوب دارای آثار نامطلوب جدی مانند یبوست، تضعیف تنفسی، تحمل و وابستگی می‌باشند (15). لذا هر تلاشی جهت کاهش دوز این داروها در کنار حفظ قدرت اثر آنها، گامی بزرگ در جهت کاهش عوارض جانبی بخصوص اثر اعتیاد زایی این ترکیبات و دپرسیون تنفسی آنها در کودکان بشمار می‌رود.
هدف از این تحقیق، بررسی اثر تقویت کننده عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بر روی خاصیت ضد درد مورفین جهت کاهش دوز مورفین و در نتیجه کاهش عوارض جانبی آن می‌باشد
روش کار
جامعه مورد مطالعه، نمونه‌گیری و طرح پژوهش
آزمایش بر روی 66 موش صحرایی نر جوان از گونه N. MARI و در محدوده وزنی 150-180 گرم انجام شد. این موش‌ها از مرکز تحقیقات حیوانات آزمایشگاهی واقع در دانشگاه جندی شاپور خریداری و در قفس‌های استاندارد در اتاق حیوانات دانشکده داروسازی نگهداری شدند. حیوانات در شرایط 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی، دمای 2±23 درجه سانتیگراد و رطوبت 40 تا 50 درصد قرار گرفتند و از نظر دسترسی به آب و غذا هیچ محدودیتی نداشتند. حیوانات حداقل 4 ساعت قبل از آزمایش با امکانات آزمایشگاهی سازگار شدند که بر اساس دستورالعمل‌های اخلاقی انجمن بین‌المللی مطالعات درد در حیوانات آزمایشگاهی انجام شد (16). طرح آزمایشی این مطالعه توسط کمیته اخلاق حیوانی سازمانی (IAEC) دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور (IR.AJUMS.REC.1394.356) تأیید شد. تمام آزمایش‌ها مطابق با دستورالعمل‌های مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی موسسه ملی بهداشت (1985) انجام شد.
گروه‌های آزمایشی
این مطالعه بر روی 11 گروه موش صحرایی نر (6=n) انجام شد. گروه کنترل منفی فقط نرمال سالین داخل صفاقی (2 میلی لیتر بر کیلوگرم) دریافت کردند. گروه استاندارد (مورفین) مورفین را به صورت داخل صفاقی با دوز mg/kg 2/5 دریافت کردند. عصاره هیدروالکلی در گروه‌های دریافت کننده گیاه پنیرک، عصاره را در دوزهای مختلف 100، 200، 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم به صورت داخل صفاقی دریافت کردند. علاوه بر این، گروه‌های عصاره هیدروالکلی به علاوه مورفین، عصاره هیدروالکلی با دوزهای (100، 200، 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم) را به دنبال تجویز مورفین (5/2 میلی‌گرم بر کیلوگرم) دریافت کردند و در نهایت، گروهی که مؤثرترین دوز عصاره هیدروالکلی را با نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) دریافت کرد.
تهیه عصاره هیدروالکلی
در مجموع 1000 گرم زوفا در اوایل تابستان 1396 از باغ گیاهی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور (اهواز، ایران) جمع آوری و توسط متخصص گیاه شناسی تأیید شد. نمونه گیاهی در هرباریوم (کوپن شماره: PMP-1918) سپرده شد. HEMS به روش خیساندن تهیه شد. برای این منظور گلها و شاخه‌های بالایی را در دمای اتاق (25 درجه سانتیگراد) در زیر سایه خشک کرده و با آسیاب خرد کردند. سپس یک لیتر اتانول 70 درصد به 100 گرم از گلها و اندام‌های هوایی گیاه Malva sylvestris اضافه و به مدت 72 ساعت در محیط خنک و دور از نور نگهداری شد تا ترکیبات فعال آن استخراج شود. سپس مایع رویی جدا شد و به اواپراتور چرخشی منتقل شد تا حلال خارج شود. 25 گرم عصاره هیدروالکلی از هر 100 گرم اندام هوایی خشک و گل گیاه Malva silvesteris به دست آمد (17).
سنجش با دستگاه Tail Flick
Tail Flick یک سنجش معتبر و قابل اعتماد برای ارزیابی درد بر اساس رفتارهای ساده در حیوانات است که اولین بار توسط Fred D'Amour و Donn Smith (1941) توصیف شد (18). اساس آزمایش القای یک محرک حرارتی دردناک از طریق تابش پرتوهای نور است. به این ترتیب پرتو نور ساطع شده از دستگاه روی نقطه خاصی از دم حیوان متمرکز می‌شود، با افزایش دما و احساس درد در نقطه برخورد پرتو نور با دم حیوان همراه است. برای به حداقل رساندن خطا، انجام اندازه گیری ها در همان قسمت دم حیوانات گروه‌های آزمایشی توصیه می‌شود. حیوانات در مهار کننده به گونه‌ای روی دستگاه قرار می‌گرفتند که نقطه کانونی نور در یک سوم آخر دم قرار می‌گرفت. محرک درد باعث می‌شود حیوان دم خود را بیرون بکشد که بلافاصله از تابش نور توسط چشم الکتریکی بسیار حساس دستگاه جلوگیری می‌کند و تایمر دستگاه را متوقف می‌کند. پس از توقف زمان در تایمر دستگاه Tail-Flick، امکان ثبت زمان لازم برای پاسخگویی حیوان توسط ناظر وجود دارد. مدت زمانی که از زمان قرار گرفتن در معرض نور تا لحظه برداشتن دم توسط حیوان می‌گذرد به عنوان معیاری برای ارزیابی شدت درد ثبت شد. زمان تأخیر در واقع فاصله زمانی بین تحریک و پاسخ است و تحت تأثیر مسکن‌ها طولانی‌تر می‌شود. دستگاه تست Tail-Flick مجهز به پارامتر قابل تنظیمی به نام زمان قطع می‌باشد که در به حداقل رساندن احتمال آسیب بافت جانوران بسیار مؤثر است. به این ترتیب که اگر حیوان پس از مدت معینی (قطع زمان) دم خود را از پرتو نور خارج نکند، برای جلوگیری از آسیب به بافت دم حیوان، نور به طور خودکار قطع می‌شود (19).
در مطالعه حاضر، اندازه‌گیری‌ها با استفاده از دستگاه Tail Flick (LE7106 هاروارد، ایالات متحده آمریکا) با زمان قطع 10 ثانیه و حداکثر دمای 55 درجه سانتیگراد در نقطه کانونی پرتوهای نور انجام شد. سپس حیوانات همه گروه‌های مورد مطالعه از نظر زمان پاسخ به محرک دردناک در زمان‌های صفر و 15، 30، 45، 60، 90، 120 و 180 دقیقه اندازه‌گیری شدند. تأخیر تلنگر در حیوانات تمام گروه‌های مورد مطالعه در مقاطع زمانی مشخص شامل 0، 15، 30، 45، 60، 90، 120 و 180 دقیقه پس از آخرین تزریق اندازه‌گیری شد. اندازه گیری ها سه بار تکرار شد و میانگین آنها در نظر گرفته شد.
تحلیل آماری
داده‌ها به صورت میانگین ± خطای استاندارد میانگین (SEM) بیان شد. تفاوت‌های آماری بین مقادیر با استفاده از تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA) و سپس آزمون تعقیبی توکی برای متغیرهای کمی مقایسه شد. زمانی که PVal ها کمتر از 0.05 بودند، تفاوت‌ها معنی دار در نظر گرفته شد.
روش کار
مطابق شکل 1، دوز 100 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره در 30 و 45 دقیقه آزمایش تفاوت معنی داری (pvalue≤0.05) را نسبت به گروه دریافت کننده نرمال سالین نشان داد و این تفاوت در دقیقه 45 از آزمون بیشتر مشهود بود.
عصاره هیدروالکلی پنیرک با دوز 200 میلی گرم بر کیلوگرم در دقیقه‌های 30، 45 و 60 آزمون، تفاوت معنی داری (pvalue≤0.05) را نسبت به گروه دریافت کننده نرمال سالین نشان داد که در دقیقه 45 آزمایش بارزتر بود.
دوزهای mg/kg 400 و mg/kg 600 عصاره در مقاطع زمانی 15، 30، 45 و 60 دقیقه پس از مصرف عصاره نسبت به گروه دریافت کننده نرمال سالین تفاوت معنی داری (pvalue≤0.05) نشان داد. این تفاوت مانند سایر گروه‌های دریافت کننده عصاره در دقیقه 45 بیشتر بود.
نتایج حاصل از تأثیر دوزهای مختلف عصاره بر اثر ضد درد مرفین با دوز (5/2 میلی گرم بر کیلوگرم) در آزمون تیل فلیک نشان داد که تجویز همزمان عصاره با دوزهای 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم دوز مناسب مورفین در 45 دقیقه آزمایش (PVALUE≤0.05) در مقایسه با گروه دریافت کننده مورفین به تنهایی اثر ضددردی بیشتری دارد (شکل 2).
از طرفی استفاده از دوزهای 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره همراه با دوز مناسب مورفین (5/2 میلی‌گرم بر کیلوگرم) نسبت به مورفین به تنهایی در مقاطع زمانی 15، 30، 45 و 60 آزمایش به‌طور معنی‌داری (pvalue) 05/0 ≤) باعث افزایش اثر ضد دردی مورفین شد که در دقیقه 45 آزمایش نسبت به سایر زمان‌های مورد بررسی بارزتر بود. (شکل 2).
در مرحله بعد، اثر ضد درد نالوکسان به عنوان آنتاگونیست غیرانتخابی و رقابتی گیرنده مواد افیونی با گروه کنترل منفی دریافت کننده نرمال سالین مقایسه شد. در ارزیابی اثر ضد درد، نتایج نشان داد که گروه دریافت کننده نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) در تمام مقاطع زمانی نسبت به گروه کنترل منفی که نرمال سالین (5 میلی لیتر بر کیلوگرم) دریافت کرده بودند، تفاوت معنی داری نداشت (شکل 3).
در شکل 4، ارزیابی اثر ضد درد تزریق داخل صفاقی نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) همراه با دوز مناسب مورفین (5/2 میلی گرم بر کیلوگرم) نسبت به مورفین به تنهایی نشان داد که تجویز نالوکسان 15 دقیقه قبل از تجویز مورفین به طور قابل توجهی (PVALUE≤0.05) باعث کاهش اثر ضد دردی مرفین، به ویژه در نقاط زمانی 15، 30، 45 و 60 شد (شکل 4).
به منظور پیشنهاد مکانیسم احتمالی اثر عصاره، ارزیابی اثر ضد درد عصاره به همراه نالوکسان با نتایج گروه دریافت کننده عصاره به تنهایی مقایسه شد. برای این منظور، نتایج گروه دریافت کننده بهینه‌ترین دوز عصاره (400 میلی گرم بر کیلوگرم) به همراه نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) با نتایج گروه دریافت کننده بهینه‌ترین دوز عصاره (400) مقایسه شد. mg/kg) به تنهایی. استفاده از نالوکسان می‌تواند اثر ضد درد عصاره را در زمان‌های 15، 30، 45 و 60 آزمایش به طور قابل توجهی کاهش دهد (شکل 5).
با توجه به یافته‌های مطالعه، می‌توان نتیجه گرفت که دوزهای 400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم HEMS بیشترین اثر هم افزایی را بر اثر ضد درد مشاهده شده با مورفین در دوز 2.5 میلی گرم بر کیلوگرم نسبت به سایر دوزها نشان می‌دهد. از سوی دیگر، از آنجایی که اثرات ضددردی مشاهده شده با هر دو دوز (400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم) در اکثر نقاط زمانی مورد بررسی تفاوت آماری نداشت (PVALUE ≤ 0.05)، بنابراین، طبق یک اصل فارماکولوژیک، در تئوری، اگر چندین دوز مختلف دارو از نظر اثربخشی تفاوت معنی داری ندارند، کمترین دوز به دلیل احتمال کمتر ایجاد عوارض، مطلوب‌ترین دوز خواهد بود. با توجه به این تفاسیر، دوز mg/kg 400 عصاره به دلیل اثربخشی نسبتاً مشابه با دوز بالاتر mg/kg 600 و احتمالاً عوارض جانبی کمتر نسبت به دوزهای بالاتر، مطلوب‌ترین دوز برای افزایش اثر ضد درد مرفین است. مقایسه اثر ضد دردی دوزهای مختلف عصاره به تنهایی و با مورفین نشان داد که بیشترین اثر ضد درد در دقیقه 45 پس از مصرف عصاره رخ می‌دهد.
گیاه پنیرک با نام علمی Malva sylvestris از خانوادۀ Malvaceace (3) گیاهی علفی، پایا، با ریشه‌ای دوکی شکل و ساقه‌ای بالا رونده و پوشیده از پرز به ارتفاع حدوداً ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر که به صورت خودرو، در بسیاری از نقاط ایران در مرغزارها، مراتع، کنارۀ جنگل‌ها و بیشه زار ها می‌روید و برای استفاده کشت نیز می‌گردد. گیاه پنیرک بومی اروپا، آفریقای شمالی، آسیا و مدیترانه می‌باشد. از تمام قسمتهای گیاه به عنوان مواد دارویی استفاده می‌شود، اما گل و برگ گیاه استفاده بیشترین کاربرد را دارد (4).
گل‌های پنیرک بیش از 10 درصد موسیلاژ دارند. این موسیلاژ در اثر هیدرولیز، تبدیل به گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و اسید گالاکتورونیک می‌شود. همچنین گل‌های پنیرک حاوی مقدار کمی تانن و حدود یک دهم درصد لوکوآنتوسیانین ها (نسبت به وزن خشک گل)، 7 درصد آنتوسیانین ها (مالوین، دلفینیدین، مالویدین)، فلاونوئیدها و ترکیبات فنلی می‌باشد (5-7). مهم‌ترین اثرات گزارش شده گل پنیرک در طب سنتی شامل اثرات ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم می‌باشد (8). دم کرده‌ی گل‌های آن به خاطر داشتن موسیلاژ، یکی از داروهای خوب ضد سرفه است (9). هم چنین در درمان آدم دهان و گلو مصرف می‌شود (10). از سویی چون دارای خاصیت قابض ضعیف است، تا حدی به عنوان ضداسهال عمل می‌کند (11). در طب سنتی از فرم خوراکی آن، به منظور برطرف کردن مشکلات مثانه و به صورت ضماد موضعی در التیام زخم‌ها استفاده می‌شود (12). از رنگدانه های گیاه (حاوی آنتوسیانین ها)، در صنایع تولید مواد غذایی استفاده می‌شود (13). گیاه پنیرک دارای اثرات سودمند جهت رفع سردردهای یک طرفه شدید، دل پیچه، ورم لوزه‌ها، درد گلو و آنژین می‌باشد (13). تا کنون هیچگونه عارضۀ جانبی جدی با مصرف گل و یا برگ گیاه پنیرک گزارش نشده است (14) امروزه کاربرد انواع اپیوئدها در تسکین دردهای شدید و حاد رو به فزونی نهاده است اما این ترکیبات علی رغم اثر ضد درد خوب دارای آثار نامطلوب جدی مانند یبوست، تضعیف تنفسی، تحمل و وابستگی می‌باشند (15). لذا هر تلاشی جهت کاهش دوز این داروها در کنار حفظ قدرت اثر آنها، گامی بزرگ در جهت کاهش عوارض جانبی بخصوص اثر اعتیاد زایی این ترکیبات و دپرسیون تنفسی آنها در کودکان بشمار می‌رود.
هدف از این تحقیق، بررسی اثر تقویت کننده عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بر روی خاصیت ضد درد مورفین جهت کاهش دوز مورفین و در نتیجه کاهش عوارض جانبی آن می‌باشد
روش کار
جامعه مورد مطالعه، نمونه‌گیری و طرح پژوهش
آزمایش بر روی 66 موش صحرایی نر جوان از گونه N. MARI و در محدوده وزنی 150-180 گرم انجام شد. این موش‌ها از مرکز تحقیقات حیوانات آزمایشگاهی واقع در دانشگاه جندی شاپور خریداری و در قفس‌های استاندارد در اتاق حیوانات دانشکده داروسازی نگهداری شدند. حیوانات در شرایط 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی، دمای 2±23 درجه سانتیگراد و رطوبت 40 تا 50 درصد قرار گرفتند و از نظر دسترسی به آب و غذا هیچ محدودیتی نداشتند. حیوانات حداقل 4 ساعت قبل از آزمایش با امکانات آزمایشگاهی سازگار شدند که بر اساس دستورالعمل‌های اخلاقی انجمن بین‌المللی مطالعات درد در حیوانات آزمایشگاهی انجام شد (16). طرح آزمایشی این مطالعه توسط کمیته اخلاق حیوانی سازمانی (IAEC) دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور (IR.AJUMS.REC.1394.356) تأیید شد. تمام آزمایش‌ها مطابق با دستورالعمل‌های مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی موسسه ملی بهداشت (1985) انجام شد.
گروه‌های آزمایشی
این مطالعه بر روی 11 گروه موش صحرایی نر (6=n) انجام شد. گروه کنترل منفی فقط نرمال سالین داخل صفاقی (2 میلی لیتر بر کیلوگرم) دریافت کردند. گروه استاندارد (مورفین) مورفین را به صورت داخل صفاقی با دوز mg/kg 2/5 دریافت کردند. عصاره هیدروالکلی در گروه‌های دریافت کننده گیاه پنیرک، عصاره را در دوزهای مختلف 100، 200، 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم به صورت داخل صفاقی دریافت کردند. علاوه بر این، گروه‌های عصاره هیدروالکلی به علاوه مورفین، عصاره هیدروالکلی با دوزهای (100، 200، 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم) را به دنبال تجویز مورفین (5/2 میلی‌گرم بر کیلوگرم) دریافت کردند و در نهایت، گروهی که مؤثرترین دوز عصاره هیدروالکلی را با نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) دریافت کرد.
تهیه عصاره هیدروالکلی
در مجموع 1000 گرم زوفا در اوایل تابستان 1396 از باغ گیاهی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور (اهواز، ایران) جمع آوری و توسط متخصص گیاه شناسی تأیید شد. نمونه گیاهی در هرباریوم (کوپن شماره: PMP-1918) سپرده شد. HEMS به روش خیساندن تهیه شد. برای این منظور گلها و شاخه‌های بالایی را در دمای اتاق (25 درجه سانتیگراد) در زیر سایه خشک کرده و با آسیاب خرد کردند. سپس یک لیتر اتانول 70 درصد به 100 گرم از گلها و اندام‌های هوایی گیاه Malva sylvestris اضافه و به مدت 72 ساعت در محیط خنک و دور از نور نگهداری شد تا ترکیبات فعال آن استخراج شود. سپس مایع رویی جدا شد و به اواپراتور چرخشی منتقل شد تا حلال خارج شود. 25 گرم عصاره هیدروالکلی از هر 100 گرم اندام هوایی خشک و گل گیاه Malva silvesteris به دست آمد (17).
سنجش با دستگاه Tail Flick
Tail Flick یک سنجش معتبر و قابل اعتماد برای ارزیابی درد بر اساس رفتارهای ساده در حیوانات است که اولین بار توسط Fred D'Amour و Donn Smith (1941) توصیف شد (18). اساس آزمایش القای یک محرک حرارتی دردناک از طریق تابش پرتوهای نور است. به این ترتیب پرتو نور ساطع شده از دستگاه روی نقطه خاصی از دم حیوان متمرکز می‌شود، با افزایش دما و احساس درد در نقطه برخورد پرتو نور با دم حیوان همراه است. برای به حداقل رساندن خطا، انجام اندازه گیری ها در همان قسمت دم حیوانات گروه‌های آزمایشی توصیه می‌شود. حیوانات در مهار کننده به گونه‌ای روی دستگاه قرار می‌گرفتند که نقطه کانونی نور در یک سوم آخر دم قرار می‌گرفت. محرک درد باعث می‌شود حیوان دم خود را بیرون بکشد که بلافاصله از تابش نور توسط چشم الکتریکی بسیار حساس دستگاه جلوگیری می‌کند و تایمر دستگاه را متوقف می‌کند. پس از توقف زمان در تایمر دستگاه Tail-Flick، امکان ثبت زمان لازم برای پاسخگویی حیوان توسط ناظر وجود دارد. مدت زمانی که از زمان قرار گرفتن در معرض نور تا لحظه برداشتن دم توسط حیوان می‌گذرد به عنوان معیاری برای ارزیابی شدت درد ثبت شد. زمان تأخیر در واقع فاصله زمانی بین تحریک و پاسخ است و تحت تأثیر مسکن‌ها طولانی‌تر می‌شود. دستگاه تست Tail-Flick مجهز به پارامتر قابل تنظیمی به نام زمان قطع می‌باشد که در به حداقل رساندن احتمال آسیب بافت جانوران بسیار مؤثر است. به این ترتیب که اگر حیوان پس از مدت معینی (قطع زمان) دم خود را از پرتو نور خارج نکند، برای جلوگیری از آسیب به بافت دم حیوان، نور به طور خودکار قطع می‌شود (19).
در مطالعه حاضر، اندازه‌گیری‌ها با استفاده از دستگاه Tail Flick (LE7106 هاروارد، ایالات متحده آمریکا) با زمان قطع 10 ثانیه و حداکثر دمای 55 درجه سانتیگراد در نقطه کانونی پرتوهای نور انجام شد. سپس حیوانات همه گروه‌های مورد مطالعه از نظر زمان پاسخ به محرک دردناک در زمان‌های صفر و 15، 30، 45، 60، 90، 120 و 180 دقیقه اندازه‌گیری شدند. تأخیر تلنگر در حیوانات تمام گروه‌های مورد مطالعه در مقاطع زمانی مشخص شامل 0، 15، 30، 45، 60، 90، 120 و 180 دقیقه پس از آخرین تزریق اندازه‌گیری شد. اندازه گیری ها سه بار تکرار شد و میانگین آنها در نظر گرفته شد.
تحلیل آماری
داده‌ها به صورت میانگین ± خطای استاندارد میانگین (SEM) بیان شد. تفاوت‌های آماری بین مقادیر با استفاده از تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA) و سپس آزمون تعقیبی توکی برای متغیرهای کمی مقایسه شد. زمانی که PVal ها کمتر از 0.05 بودند، تفاوت‌ها معنی دار در نظر گرفته شد.
روش کار
مطابق شکل 1، دوز 100 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره در 30 و 45 دقیقه آزمایش تفاوت معنی داری (pvalue≤0.05) را نسبت به گروه دریافت کننده نرمال سالین نشان داد و این تفاوت در دقیقه 45 از آزمون بیشتر مشهود بود.
عصاره هیدروالکلی پنیرک با دوز 200 میلی گرم بر کیلوگرم در دقیقه‌های 30، 45 و 60 آزمون، تفاوت معنی داری (pvalue≤0.05) را نسبت به گروه دریافت کننده نرمال سالین نشان داد که در دقیقه 45 آزمایش بارزتر بود.
دوزهای mg/kg 400 و mg/kg 600 عصاره در مقاطع زمانی 15، 30، 45 و 60 دقیقه پس از مصرف عصاره نسبت به گروه دریافت کننده نرمال سالین تفاوت معنی داری (pvalue≤0.05) نشان داد. این تفاوت مانند سایر گروه‌های دریافت کننده عصاره در دقیقه 45 بیشتر بود.
نتایج حاصل از تأثیر دوزهای مختلف عصاره بر اثر ضد درد مرفین با دوز (5/2 میلی گرم بر کیلوگرم) در آزمون تیل فلیک نشان داد که تجویز همزمان عصاره با دوزهای 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم دوز مناسب مورفین در 45 دقیقه آزمایش (PVALUE≤0.05) در مقایسه با گروه دریافت کننده مورفین به تنهایی اثر ضددردی بیشتری دارد (شکل 2).
از طرفی استفاده از دوزهای 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره همراه با دوز مناسب مورفین (5/2 میلی‌گرم بر کیلوگرم) نسبت به مورفین به تنهایی در مقاطع زمانی 15، 30، 45 و 60 آزمایش به‌طور معنی‌داری (pvalue) 05/0 ≤) باعث افزایش اثر ضد دردی مورفین شد که در دقیقه 45 آزمایش نسبت به سایر زمان‌های مورد بررسی بارزتر بود. (شکل 2).
در مرحله بعد، اثر ضد درد نالوکسان به عنوان آنتاگونیست غیرانتخابی و رقابتی گیرنده مواد افیونی با گروه کنترل منفی دریافت کننده نرمال سالین مقایسه شد. در ارزیابی اثر ضد درد، نتایج نشان داد که گروه دریافت کننده نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) در تمام مقاطع زمانی نسبت به گروه کنترل منفی که نرمال سالین (5 میلی لیتر بر کیلوگرم) دریافت کرده بودند، تفاوت معنی داری نداشت (شکل 3).
در شکل 4، ارزیابی اثر ضد درد تزریق داخل صفاقی نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) همراه با دوز مناسب مورفین (5/2 میلی گرم بر کیلوگرم) نسبت به مورفین به تنهایی نشان داد که تجویز نالوکسان 15 دقیقه قبل از تجویز مورفین به طور قابل توجهی (PVALUE≤0.05) باعث کاهش اثر ضد دردی مرفین، به ویژه در نقاط زمانی 15، 30، 45 و 60 شد (شکل 4).
به منظور پیشنهاد مکانیسم احتمالی اثر عصاره، ارزیابی اثر ضد درد عصاره به همراه نالوکسان با نتایج گروه دریافت کننده عصاره به تنهایی مقایسه شد. برای این منظور، نتایج گروه دریافت کننده بهینه‌ترین دوز عصاره (400 میلی گرم بر کیلوگرم) به همراه نالوکسان (1 میلی گرم بر کیلوگرم) با نتایج گروه دریافت کننده بهینه‌ترین دوز عصاره (400) مقایسه شد. mg/kg) به تنهایی. استفاده از نالوکسان می‌تواند اثر ضد درد عصاره را در زمان‌های 15، 30، 45 و 60 آزمایش به طور قابل توجهی کاهش دهد (شکل 5).
با توجه به یافته‌های مطالعه، می‌توان نتیجه گرفت که دوزهای 400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم HEMS بیشترین اثر هم افزایی را بر اثر ضد درد مشاهده شده با مورفین در دوز 2.5 میلی گرم بر کیلوگرم نسبت به سایر دوزها نشان می‌دهد. از سوی دیگر، از آنجایی که اثرات ضددردی مشاهده شده با هر دو دوز (400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم) در اکثر نقاط زمانی مورد بررسی تفاوت آماری نداشت (PVALUE ≤ 0.05)، بنابراین، طبق یک اصل فارماکولوژیک، در تئوری، اگر چندین دوز مختلف دارو از نظر اثربخشی تفاوت معنی داری ندارند، کمترین دوز به دلیل احتمال کمتر ایجاد عوارض، مطلوب‌ترین دوز خواهد بود. با توجه به این تفاسیر، دوز mg/kg 400 عصاره به دلیل اثربخشی نسبتاً مشابه با دوز بالاتر mg/kg 600 و احتمالاً عوارض جانبی کمتر نسبت به دوزهای بالاتر، مطلوب‌ترین دوز برای افزایش اثر ضد درد مرفین است. مقایسه اثر ضد دردی دوزهای مختلف عصاره به تنهایی و با مورفین نشان داد که بیشترین اثر ضد درد در دقیقه 45 پس از مصرف عصاره رخ می‌دهد.
شکل 1. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک و نرمال سالین ml/100gr)5/(بر زمان پاسخ‌دهی به محرک دردزا در آزمون Tail-Flick. (n=6, mean±SEM).
شکل 2. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک همراه با مورفین و مورفین به تنهایی (mg/kg 5/2) بر زمان پاسخ‌دهی به محرک دردزا در آزمایش Tail-Flick (mean±SEM n=6,).
شکل 3. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی همزمان نالوکسان با دوز (mg/kg 1) و نرمال سالین (ml/100gr 5/0) بر زمان پاسخ‌دهی به محرک دردزا در آزمایش Tail-Flick (mean±SEM n=6,).
شکل 4. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی همزمان نالوکسان با دوز (mg/kg 1) و مورفین (mg/kg 5/2) بر زمان پاسخ دهی به محرک دردزا در آزمون Tail-Flick. (*) نشان‌دهندۀ اختلاف معنی‌دار بین گروه دریافت کننده مورفین (mg/kg 5/2) و گروه دریافت کنندۀ نالوکسان (mg/kg 1) به همراه مورفین (mg/kg 5/2)؛ (Mean±SEM)، n=6.
شکل 5. مقایسه اثر تزریق داخل صفاقی همزمان بهترین دوز عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک با دوز (mg/kg 400) همراه با نالوکسان با دوز (mg/kg 1) بر زمان پاسخ دهی به محرک دردزا در آزمون Tail-Flick. (*) نشان‌دهندۀ اختلاف معنی‌دار بین گروه دریافت کننده عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک (mg/kg 400) به تنهایی و گروه دریافت کننده نالوکسان (mg/kg 1) به همراه عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک (mg/kg 400)؛ (Mean±SEM)، n=6
اجزاء مختلف گیاه پنیرک بطور گسترده موضوع انواع تحقیقات در حیطۀ تخصص‌های مرتبط با علوم پزشکی و بویژه تحقیقات فارماکولوژیک قرار گرفته و اثرات سودمند متعددی برای آن به اثبات رسیده است. در یک مطالعه بالینی در مرکز تحقیقات پوست دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران در سال 2010 میلادی اثر گیاه پنیرک بر روی اگزما در ناحیۀ دست بررسی گردید. در این مطالعه که بر روی بیماران مبتلا به اگزمای دست مراجعه کننده به بیمارستان شهدای تجریش و بیمارستان لقمان انجام شده است. تعداد 50 بیمار از هر دو جنس، به دو گروه تقسیم، به بیماران یک گروه پماد 4 درصد پنیرک و به گروه دیگر، اسرین به عنوان دارونما تجویز و بعد از 6 هفته، وضعیت بهبودی و عوارض جانبی در بیماران بررسی شد و نتیجه گرفتند که پماد پنیرک در درمان اگزماهای خفیف، مؤثر و ایمن بوده و می‌تواند جایگزین مناسبی برای کورتیکواستروئیدها و آنتی هیستامین‌ها در درمان اگزمای دست باشد. از آنجاییکه اگزما یک بیماری التهابی است، بهبود این بیماری توسط عصاره‌ی گیاه پنیرک، نشان دهنده اثر ضد التهابی عصاره پنیرک است (20).
در مطالعه‌ای دیگر جهت بررسی اثر ضد التهابی عصارۀ هیدروالکلی گیاه پنیرک از مدل القاء با کاراژینان یک درصد (وزنی-حجمی) استفاده گردید. در این مطالعه 60 سر موش صحرایی نر بطور تصادفی به 6 گروه 10 تایی تقسیم شده است. 4 گروه از حیوانات تحت عنوان گروه‌های درمانی، دوزهای (mg/kg 200،400، 600) از عصاره گیاه پنیرک را بصورت داخل صفاقی تجویز نموده‌اند. از داروی آسپرین به عنوان عامل استاندارد ضد التهاب در گروه شاهد مثبت استفاده گردیده است. در گروه شاهد منفی، حیوانات نرمال سالین بصورت داخل صفاقی دریافت نموده‌اند. نتایج مطالعه نشان داده است که دوز mg/kg 600 اثری معادل آسپرین داشته و اثر ضدالتهاب عصارۀ گیاه وابسته به دوز می‌باشد (21).
مارونان (Maronane) و همکاران در سال 2011 اثر آنتی اکسیدانی گیاه پنیرک را به دو روش اندازه‌گیری DPPH (1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl) و اندازه‌گیری احیا شدن Nitroblue Tetrazolium (NBT) بررسی کردند. برای این منظور، به 80 سر موش صحرایی مقدار mmol/kg 24/0 آمونیوم متاوانادات همراه آب آشامیدنی به مدت 90 روز متوالی خورانده شد و پس از آن میزان پراکسیداسیون لیپیدی و میزان فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان سوپراُکسید دیسموتاز، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز در کلیه اندازه‌گیری شد. افزایش مقادیر رادیکال‌های آزاد و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی قابل توجه بود. علاوه بر این، در بررسی‌های بافت‌شناسی کلیه، وخامت ساختاری کپسول‌های قشری کلیه و کوچک شدن فضای بومن مشخص گردیده است. در این مطالعه، حیوانات دچار مسمومیت ناشی از متاوانادات عصاره گیاه پنیرک (با دوز معادل 2/0 گرم گیاه خشک به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) دریافت کردند. بعد از درمان هیچ‌یک از عوارض پاتولوژیک توصیف شده مشاهده نگردید و سطح پراکسیداسیون لیپیدی، فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدان و شاخص‌های بافتی در مقایسه با گروه شاهد منفی همگی طبیعی گزارش گردیده است. در این مطالعه بیان گردیده است که گیاه پنیرک به دلیل داشتن میزان بالای ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی دارای اثرات قوی آنتی‌اکسیدانی می‌باشد (22).
نتایج مطالعۀ حاضر بر روی اثر عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بر خاصیت ضد درد مورفین نشان می‌دهد که عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بصورت وابسته به دوز موجب کاهش درد ناشی از محرک دردزای حرارتی می‌گردد. تمامی دوزهای در نظر گرفته شده از عصاره (100، 200، 400 و 600 میلی گرم بر کیلو گرم) در دقیقه 45 آزمایش به طور معنی‌داری خاصیت ضد درد نشان دادند. از آنجا که در تمامی دوزهای مورد مطالعۀ عصارۀ هیدروالکلی گیاه پنیرک بیشترین اثر در دقیقه 45 ظاهر شده بود، لذا دقیقه 45 آزمایش به عنوان بهترین زمان اثر بخشی عصاره شناخته شد. دوزهای 400 و 600 میلی‌گرم عصاره گیاه پنیرک از دقیقه 15 تا دقیقه 60 آزمایش در میزان پاسخ به محرک دردزا، نسبت به گروه دریافت کننده آب مقطر اختلاف معنی‌دار (p<0.05) نشان دادند. ضمن اینکه این اختلاف در مقایسه با گروه‌های دریافت کننده دوزهای پایین‌تر عصاره در دقایق مشابه، بطور مشهودتری معنی‌دار بود. در نتیجه بدلیل یکسان بودن خاصیت ضد درد در دوزهای 400 و 600 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره و پایین‌تر بودن دوز 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم از لحاظ کاهش میزان تجویز شدۀ دارو و کاهش احتمال بروز عوارض جانبی دارویی، دوز 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره به عنوان بهترین دوز ضد درد گیاه شناخته شد.
نتیجه‌گیری
همچنین در این مطالعه مشخص گردید که کاربرد توأم مورفین با دوز mg/kg 5/2 و عصاره گیاه پنیرک با دوزهای 400 و 600 (mg/kg) بصورت داخل صفاقی دارای بیشترین اثر ضد درد در مقایسه با کاربرد مورفین به تنهایی (با دوز mg/kg 5/2) و نیز مورفین توأم با دوزهای پایین‌تر عصاره (mg/kg 200 و 100) می‌باشد. دوزهای mg/kg 400 و 600 عصاره همراه با مورفین از دقیقه 15 تا 60 آزمایش نسبت به کاربرد مورفین به تنهایی (mg/kg 5/2) اختلاف معنی‌دار نشان دادند. در صورتی که دوزهای 100 و 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره به همراه مورفین، تنها در دقیقه 45 آزمایش نسبت به کاربرد مورفین به تنهایی اختلاف معنی‌دار نشان دادند. این نتایج انتخاب دوز mg/kg 400 به عنوان بهترین دوز برای اثر ضد درد عصاره را تأیید می‌کند. پس از انتخاب دوز mg/kg 400 به عنوان بهترین دوز برای اثر ضد درد عصاره، جهت تعیین یکی از مکانیسم‌های احتمالی اثر ضد درد گیاه، بهترین دوز از گیاه به همراه نالوکسان (mg/kg 1) تجویز گردید که موجب کاهش معنی‌دار اثر ضد درد مناسب‌ترین دوز عصاره هیدروالکلی پنیرک (mg/kg400) گردید. نتایج مطالعه کنونی نشان می‌دهد که عصاره هیدروالکلی گیاه پنیرک بصورت وابسته به دوز موجب کاهش درد ناشی از محرک حرارتی می‌شود.
در دسترس بودن داده‌ها
نویسندگان تأیید می‌کنند که داده‌های حمایت کننده از یافته‌های این مطالعه در مقاله موجود است.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می‌کنند که هیچ تضاد منافع وجود ندارد.
قدردانی
حمایت مالی برای این مطالعه توسط معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی اهواز، اهواز، ایران (Grant No. B-9428) ارائه شد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
فارماکولوژی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
