آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 14، شماره 3 - ( 9-1403 )
جلد 14 شماره 3 صفحات 46-37 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mosavi A, Ebrahimi M, Jorbonian A. Effect of short-term consumption of spinach powder on the aerobic and anaerobic performance of the upper and lower body of active young people. cmja 2024; 14 (3) :37-46
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-984-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-984-fa.html
موسوی سید امیر، ابراهیمی مریم، جوربنیان ابوذر. اثر مصرف کوتاه‌مدت پودر اسفناج بر عملکرد هوازی و بی‌هوازی بالاتنه و پایین تنه افراد جوان فعال. فصلنامه طب مکمل. 1403; 14 (3) :37-46
1- کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
2- استادیار فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
3- استادیار فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران ،jorbonian.a@guilan.ac.ir
2- استادیار فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
3- استادیار فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران ،
متن کامل [PDF 805 kb]
(257 دریافت)
| چکیده (HTML) (761 مشاهده)
جدول 3: میانگین و انحراف معیار مولفه‌های عملکرد بی‌هوازی بالاتنه آزمودنی‌ها
متن کامل: (336 مشاهده)
ﻣﻘﺪﻣﻪ
یکی از هدف‌های مهم ورزشکاران و پژوهشگران، بهبود و توسعه سطح آمادگی جسمانی است. در این باره، استفاده از برنامه‌های تمرینی منظم و یا منحصر به فرد در هر رشته ورزشی، افزایش عملکرد بدنی و آمادگی جسمانی افراد را به همراه دارد (1). برای به حداکثر رسیدن اثرهای ناشی از تمرین‌های ورزشی، تغذیه ورزشی نیز مد نظر قرار می‌گیرد. با پیشرفت علوم فیزیولوژی ورزشی، متابولیسم و تغذیه، این موضوع ثابت شده است که رژیم غذایی و دریافت‌های تغذیه‌ای بر عملکرد ورزشکاران تاثیر دارد و امروزه استفاده از مکمل‌های غذایی و ورزشی به منظور بهبود ترکیب بدن و عملکرد بین افراد به ویژه ورزشکاران بسیار محبوب شده است (1)؛ این در حالی است که فواید مکمل‌های غذایی، آن طور که افراد باور کرده‌اند، به طور کامل به اثبات نرسیده‌اند.
شواهد قابل‌توجهی در حمایت از نقش مکمل‌های غذایی حاوی نیترات برای افزایش اتساع عروق ناشی از اکسید نیتریک (Nytric oxide -NO) از طریق مسیر مستقل از اکسیژن وجود دارد که بر همودینامیک شریانی اثر می‌گذارد (2). NO ترکیبی است که باعث اتساع عروق، بهبود مدیریت کلسیم، بهبود عملکرد ورزشی و افزایش سرعت انقباض عضلات اسکلتی می‌شود. نیترات‌های غذایی (NO3-) به عنوان پیش‌سازی برای NO عمل می‌کنند و در برخی گیاهان مانند چغندر و اسفناج به میزان زیادی وجود دارند (3). مکمل‌های حاویNO3- با بهبود توانایی عضلات در استفاده از اکسیژن، عملکرد تایم‌تریل و عملکرد دویدن متناوب با شدت بالا و عملکرد ورزشی را بهبود می‌بخشند (4). برای مثال، نشان داده‌اند که مصرف آب چغندر که حاوی نیترات بالایی است، منجر به افزایش توان بی‌هوازی می‌شود (5). هرچند مطالعات ضد و نقیضی در این باره نیز وجود دارد که تاثیر نداشتن مصرف آب چغندر را بر عملکرد ورزشی نشان می‌دهند (6)؛ به نظر می‌رسد که منابع مختلف حاوی نیترات، بتوانند اثرهای متفاوتی را بر عملکرد ورزشی افراد داشته باشند.
از بین منابع حاوی نیترات، می‌توان به اسفناج نیز اشاره کرد. اسفناج (Spinacia oleracea)، گیاه برگی سبز تیره متعلق به خانواده آمارانتیسیا (Amaranthaceae) است و اعتقاد بر این است که منشأ آن ایران بوده و در متون قدیمی چینی نیز با نام «گیاه ایران» از آن یاد شده است (7). اسفناج بیش از 80 گونه داشته و از سبزیجات غنی از فیتونوترینت‌ها (Phytonutrients) و ترکیبات بایواکتیوی مانند بتاکاروتن (β-Carotene)، لوتئین (Lutein)، زیزانتین (Zeaxanthin)، اسکوربیک‌اسید، فلاوونوئیدها و پلی‌فنول‌ها است و همچنین، از منابع ارزانقیمت فیبرهای غذایی و مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم، آهن، روی، مس و منگنز به شمار می‌رود (8) و به اشکال مختلف خام، پخته، خشک‌شده، عصاره و عرق در بخشی از غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر آثار آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی و ضد چاقی اسفناج (2)، مطالعات جدید به پتانسیل نیترات و آهن موجود در گونه‌های مختلف اسفناج برای تقویت عملکرد ورزشی پرداخته‌اند؛ ریزمغذی‌هایی که نشان داده شده است به طور قابل‌توجهی قدرت و استقامت عضلانی را بهبود می‌بخشند (9).
بیشتر مطالعات مرتبط با اسفناج نشان داده‌اند که اسفناج قرمز (Red spinach extract-RSE) منبعی غنی ازNO3- است که سطوح NO3 پلاسما را 30 دقیقه پس از مصرف افزایش می‌دهد و اخیرا به مثابه یک مکمل غذایی جدید غنی از NO3- به بازار معرفی شده است. افزون بر آن، نشان داده شده است که دوز g/kg 1 RSE به‌طور قابل توجهی آستانه تهویه‌ای طی آزمون ورزش درجه‌بندی شده را 65 تا 75 دقیقه پس از مصرف افزایش می‌دهد (10). گروهی از پژوهشگران گزارش کرده‌اند که 7 روز مکمل‌دهی RSE، رکورد ورزشکاران را به طور قابل‌توجهی کاهش و قدرت و سرعت در طول یک تایم‌تریل 4 کیلومتری دوچرخه‌سواری را افزایش داده است. همچنین، شواهدی مبنی بر حمایت از اثر مثبت مصرف NO3- رژیمی بر بهبود عملکرد مقاومتی مشاهده شد (11). گروهی دیگر از محققان نیز مشاهده کردند که مصرف اسفناج (حاوی 180 میلی‌گرم نیترات) باعث بهبود توان اوج تست وینگیت در ورزشکاران بیس‌بال شد (12). ریموند (Raymond) و همکاران نیز مشاهده کردند که مصرف اسفناج قرمز شاخص خستگی در 3 آزمون وینگیت متوالی با 2 دقیقه استراحت بین وهله‌ها را کاهش داده اما اثری بر توان اوج یا میانگین ندارد (13). این در حالی است که گزارش شده است مصرف روزانه 4 گرم عصاره اسفناج قرمز حاوی 6 میلی‌مول نیترات فواید ارگوژنیک ایجاد کرده و تحمل فشار تمرین شدید را بهبود می‌بخشد (14).
وجود نیترات بالا، آهن، روی، منیزیم، استروئیدهای گیاهی و سایر ترکیبات حیاتی مانند ویتامین‌های گروه B، C و ... در اسفناج قرمز این فرضیه را ایجاد می‌کند که مصرف اسفناج باعث بهبود فعالیت سیستم قلبی - عروقی، بهبود انتقال عصبی و افزایش قدرت و به تاخیر انداختن خستگی شود. با این حال، با توجه به مطالعات محدود و متناقص درباره آثار مشاهده‌شده اسفناج در عملکرد هوازی و بی‌هوازی و همچنین کمیاب بودن گونه اسفناج قرمز در ایران، مطالعه حاضر بر آن شد که اثر مصرف کوتاه‌مدت گونه بومی اسفناج سبز در دسترس و ارزانقیمت را بر عملکرد هوازی و بی‌هوازی ورزشکاران جوان بررسی کند.
روش ﮐﺎر
طرح پژوهش
مطالعه کاربردی حاضر با طرح تصادفی با پیش‌آزمون - پس‌آزمون و حضور دارونما و در آزمایشگاه فیزیولوژی ورزشی دانشگاه گیلان انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل مردان و زنان 18 تا 26 سال سالم شهرستان رشت، با شاخص توده بدنی طبیعی (بین 18 تا 9/24 کیلوگرم بر متر مربع) و سابقه تمرین ورزشی منظم در 3 سال گذشته بوده است. پس از اعلام فراخوان طرح و مشخص کردن معیارهای ورود به تحقیق، 20 نفر داوطلب شدند که در نهایت، 14 نفر (7 زن و 7 مرد) بر اساس معیارهای خروج از پژوهش، شیوه‌نامه را به پایان رساندند. برای قرار دادن آزمودنی‌ها در گروه‌های پژوهش، از روش تصادفی ساده استفاده شد. به این منظور، ابتدا برای هریک از آزمودنی‌ها (به تفکیک برای دو جنسیت) شماره‌ای در نظر گرفته شد و شماره‌ها درون ظرفی قرار گرفتند و به صورت کاملا تصادفی این شماره‌ها انتخاب شدند. آزمودنی‌ها با توجه به شماره انتخاب‌شده، در گروه‌های مکمل و دارونما قرار گرفتند. اندازه نمونه با استفاده از نرم‌افزار G*Power و با توجه به طرح تحقیق، 05/0=α و توان 80% و با مقادیر قابل انتظار متغیرهای پژوهش، 14 نفر محاسبه شد. مشخصات آزمودنی‌های پژوهش حاضر در جدول (۱) ارائه شده است. معیارهای ورود به مطالعه حاضر، مبتلا نبودن به بیماری‌های متابولیک و قلبی - عروقی، نبود هرگونه حساسیت غذایی، آسیب اسکلتی – عضلانی و استفاده نکردن از مکمل‌های ورزشی بوده است. معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل آسیب دیدن آزمودنی حین اجرای تحقیق و مصرف نکردن دو دوز متوالی مکمل، در نظر گرفته شد.
پس از توضیح کامل فرایند پژوهش، شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه آگاهانه شرکت در پژوهش را به صورت کتبی تکمیل و امضا کردند. از آزمودنی‌ها خواسته شد تا یادآمد غذایی 3 روزه، شامل روزهای کاری و تعطیل را تکمیل کنند و میزان دریافت کالری مصرفی و درصد درشت‌مغذی‌ها با نرم‌افزار Nutrition4 تخمین زده شد. سپس، اندازه‌گیری‌های آنتروپومتریک اولیه شامل قد و وزن و چین پوستی 3 نقطه‌ای (برای زنان: نقاط فوق خاصره، ران، پشت بازو؛ برای مردان: سینه، شکم، ران) انجام شده و شاخص توده بدنی و درصد چربی افراد نیز محاسبه شد.
از آزمودنی‌ها خواسته شد 24 ساعت قبل از آزمون از فعالیت شدید و مصرف مواد غذایی حاوی کافئین بپرهیرند. در جلسه پیش‌آزمون، پس از 10 دقیقه گرم کردن عمومی و حرکات کششی، به ترتیب آزمون زیربیشینۀ 6 دقیقه‌ای آستراند روی ارگومتر هوازی مونارک مدل LC4، 15 دقیقه استراحت، آزمون وینگیت 30 ثانیه‌ای روی ارگومتر پایی مونارک مدل 894E، 15 دقیقه استراحت، آزمون کرنک 30 ثانیه‌ای روی ارگومتر دستی مونارک مدل 891E، 15 دقیقه استراحت و در نهایت آزمون بیشینه بروس روی تردمیل Cosmos T150 را اجرا کردند و اطلاعات آزمون‌ها ثبت شد.
مکمل یاری
مکمل تحقیق حاضر برگ‌های اسفناج سبز (Spinacia oleracea) بود که از محصول یک برداشت مشخص در شهر رشت، خریداری شدند و پس از پاک کردن و شست‌وشو، به روش طبیعی با آفتاب خشک شده و با دستگاه آسیاب به پودر نرم تبدیل شدند. نمونه پودرشده برای بررسی محتویات به آزمایشگاه مرکزی دانشگاه گیلان ارسال شد که در جدول (۲) ارائه شده است. از آزمودنی‌های گروه مکمل اسفناج خواسته شد به مدت 14 روز در کنار رژیم غذایی معمول خود روزانه 50 گرم پودر اسفناج را به غذاهای خود مانند سوپ و آش، خورشت‌ها، سالاد، ماست و ... اضافه کنند. گروه دارونما (آرد برنج + پودر خوراکی رنگ سبز) نیز در همان مدت، ماده دارونما را مصرف کردند. نحوه در اختیار قرار دادن مکمل اسفناج یا دارونما به صورت یک‌سو کور بود و آزمودنی‌ها نمی‌دانستند که در کدام گروه قرار دارند. ۴۸ ساعت پس از آخرین وهله مصرف مکمل، آزمون‌ها با شرایط پیش‌آزمون تکرار شدند و متغیرهای
توان هوازی در آزمون زیربیشینه، توان هوازی در آزمون بیشینه، مولفه‌های توان بی‌هوازی و شاخص خستگی برای بالاتنه و پایین‌تنه ثبت شدند.
آزمون‌های اندازه‌گیری‌شده
جهت برآورد اکسیژن مصرفی در فعالیت زیربیشینه، از آزمون آستراند روی ارگومتر هوازی مونارک استفاده شد (15). این آزمون 6 دقیقه‌ای با 70 دور در دقیقه با بار کار 600 تا 900 کیلوپوند بر متر در دقیقه برای مردان و 60 دور در دقیقه با بار کار 450 تا 600 کیلوپوند بر متر در دقیقه برای زنان انجام شد که متناسب با سطح آمادگی فرد و در بازه ضربان قلب بین 125 تا 170 ضربه در دقیقه اضافه‌بار اعمال شد. سپس با استفاده از فرمول زیر، اکسیژن مصرفی محاسبه شد.
مردان:
100 × (5/48 – ضربان قلب × 769/0) / (299/0 + بار کاری × 00212/0) = VO2max
زنان:
100 × (1/56 – ضربان قلب × 769/0) / (326/0 + بار کاری × 00193/0) = VO2max
عملکرد بی‌هوازی پایین‌تنه با آزمون وینگیت 30 ثانیه‌ای روی ارگومتر پایی مونارک ارزیابی شد. در این آزمون، آزمودنی شروع به رکاب زدن کرده و با رسیدن به اوج RPM، باری معادل 5/7% وزن او اعمال می‌شد و فرد تا 30 ثانیه به رکاب زدن ادامه می‌داد. برای بررسی عملکرد بی‌هوازی بالاتنه، از آزمون کرنک دستی روی ارگومتر دستی بی‌هوازی مونارک استفاده شد. مشابه با آزمون وینگیت، این آزمون 30 ثانیه‌ای پدال زدن با دست با اعمال ۵/۵ ٪ وزن بدن مقاومت انجام شد. توان بی‌هوازی اوج، حداقل و میانگین (به وات)، زمان ماندن در اوج (ثانیه) با نرم‌افزار ثبت شده و شاخص خستگی با فرمول زیر محاسبه شد (16):
100 × 
=
یکی از هدف‌های مهم ورزشکاران و پژوهشگران، بهبود و توسعه سطح آمادگی جسمانی است. در این باره، استفاده از برنامه‌های تمرینی منظم و یا منحصر به فرد در هر رشته ورزشی، افزایش عملکرد بدنی و آمادگی جسمانی افراد را به همراه دارد (1). برای به حداکثر رسیدن اثرهای ناشی از تمرین‌های ورزشی، تغذیه ورزشی نیز مد نظر قرار می‌گیرد. با پیشرفت علوم فیزیولوژی ورزشی، متابولیسم و تغذیه، این موضوع ثابت شده است که رژیم غذایی و دریافت‌های تغذیه‌ای بر عملکرد ورزشکاران تاثیر دارد و امروزه استفاده از مکمل‌های غذایی و ورزشی به منظور بهبود ترکیب بدن و عملکرد بین افراد به ویژه ورزشکاران بسیار محبوب شده است (1)؛ این در حالی است که فواید مکمل‌های غذایی، آن طور که افراد باور کرده‌اند، به طور کامل به اثبات نرسیده‌اند.
شواهد قابل‌توجهی در حمایت از نقش مکمل‌های غذایی حاوی نیترات برای افزایش اتساع عروق ناشی از اکسید نیتریک (Nytric oxide -NO) از طریق مسیر مستقل از اکسیژن وجود دارد که بر همودینامیک شریانی اثر می‌گذارد (2). NO ترکیبی است که باعث اتساع عروق، بهبود مدیریت کلسیم، بهبود عملکرد ورزشی و افزایش سرعت انقباض عضلات اسکلتی می‌شود. نیترات‌های غذایی (NO3-) به عنوان پیش‌سازی برای NO عمل می‌کنند و در برخی گیاهان مانند چغندر و اسفناج به میزان زیادی وجود دارند (3). مکمل‌های حاویNO3- با بهبود توانایی عضلات در استفاده از اکسیژن، عملکرد تایم‌تریل و عملکرد دویدن متناوب با شدت بالا و عملکرد ورزشی را بهبود می‌بخشند (4). برای مثال، نشان داده‌اند که مصرف آب چغندر که حاوی نیترات بالایی است، منجر به افزایش توان بی‌هوازی می‌شود (5). هرچند مطالعات ضد و نقیضی در این باره نیز وجود دارد که تاثیر نداشتن مصرف آب چغندر را بر عملکرد ورزشی نشان می‌دهند (6)؛ به نظر می‌رسد که منابع مختلف حاوی نیترات، بتوانند اثرهای متفاوتی را بر عملکرد ورزشی افراد داشته باشند.
از بین منابع حاوی نیترات، می‌توان به اسفناج نیز اشاره کرد. اسفناج (Spinacia oleracea)، گیاه برگی سبز تیره متعلق به خانواده آمارانتیسیا (Amaranthaceae) است و اعتقاد بر این است که منشأ آن ایران بوده و در متون قدیمی چینی نیز با نام «گیاه ایران» از آن یاد شده است (7). اسفناج بیش از 80 گونه داشته و از سبزیجات غنی از فیتونوترینت‌ها (Phytonutrients) و ترکیبات بایواکتیوی مانند بتاکاروتن (β-Carotene)، لوتئین (Lutein)، زیزانتین (Zeaxanthin)، اسکوربیک‌اسید، فلاوونوئیدها و پلی‌فنول‌ها است و همچنین، از منابع ارزانقیمت فیبرهای غذایی و مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم، آهن، روی، مس و منگنز به شمار می‌رود (8) و به اشکال مختلف خام، پخته، خشک‌شده، عصاره و عرق در بخشی از غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر آثار آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی و ضد چاقی اسفناج (2)، مطالعات جدید به پتانسیل نیترات و آهن موجود در گونه‌های مختلف اسفناج برای تقویت عملکرد ورزشی پرداخته‌اند؛ ریزمغذی‌هایی که نشان داده شده است به طور قابل‌توجهی قدرت و استقامت عضلانی را بهبود می‌بخشند (9).
بیشتر مطالعات مرتبط با اسفناج نشان داده‌اند که اسفناج قرمز (Red spinach extract-RSE) منبعی غنی ازNO3- است که سطوح NO3 پلاسما را 30 دقیقه پس از مصرف افزایش می‌دهد و اخیرا به مثابه یک مکمل غذایی جدید غنی از NO3- به بازار معرفی شده است. افزون بر آن، نشان داده شده است که دوز g/kg 1 RSE به‌طور قابل توجهی آستانه تهویه‌ای طی آزمون ورزش درجه‌بندی شده را 65 تا 75 دقیقه پس از مصرف افزایش می‌دهد (10). گروهی از پژوهشگران گزارش کرده‌اند که 7 روز مکمل‌دهی RSE، رکورد ورزشکاران را به طور قابل‌توجهی کاهش و قدرت و سرعت در طول یک تایم‌تریل 4 کیلومتری دوچرخه‌سواری را افزایش داده است. همچنین، شواهدی مبنی بر حمایت از اثر مثبت مصرف NO3- رژیمی بر بهبود عملکرد مقاومتی مشاهده شد (11). گروهی دیگر از محققان نیز مشاهده کردند که مصرف اسفناج (حاوی 180 میلی‌گرم نیترات) باعث بهبود توان اوج تست وینگیت در ورزشکاران بیس‌بال شد (12). ریموند (Raymond) و همکاران نیز مشاهده کردند که مصرف اسفناج قرمز شاخص خستگی در 3 آزمون وینگیت متوالی با 2 دقیقه استراحت بین وهله‌ها را کاهش داده اما اثری بر توان اوج یا میانگین ندارد (13). این در حالی است که گزارش شده است مصرف روزانه 4 گرم عصاره اسفناج قرمز حاوی 6 میلی‌مول نیترات فواید ارگوژنیک ایجاد کرده و تحمل فشار تمرین شدید را بهبود می‌بخشد (14).
وجود نیترات بالا، آهن، روی، منیزیم، استروئیدهای گیاهی و سایر ترکیبات حیاتی مانند ویتامین‌های گروه B، C و ... در اسفناج قرمز این فرضیه را ایجاد می‌کند که مصرف اسفناج باعث بهبود فعالیت سیستم قلبی - عروقی، بهبود انتقال عصبی و افزایش قدرت و به تاخیر انداختن خستگی شود. با این حال، با توجه به مطالعات محدود و متناقص درباره آثار مشاهده‌شده اسفناج در عملکرد هوازی و بی‌هوازی و همچنین کمیاب بودن گونه اسفناج قرمز در ایران، مطالعه حاضر بر آن شد که اثر مصرف کوتاه‌مدت گونه بومی اسفناج سبز در دسترس و ارزانقیمت را بر عملکرد هوازی و بی‌هوازی ورزشکاران جوان بررسی کند.
روش ﮐﺎر
طرح پژوهش
مطالعه کاربردی حاضر با طرح تصادفی با پیش‌آزمون - پس‌آزمون و حضور دارونما و در آزمایشگاه فیزیولوژی ورزشی دانشگاه گیلان انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل مردان و زنان 18 تا 26 سال سالم شهرستان رشت، با شاخص توده بدنی طبیعی (بین 18 تا 9/24 کیلوگرم بر متر مربع) و سابقه تمرین ورزشی منظم در 3 سال گذشته بوده است. پس از اعلام فراخوان طرح و مشخص کردن معیارهای ورود به تحقیق، 20 نفر داوطلب شدند که در نهایت، 14 نفر (7 زن و 7 مرد) بر اساس معیارهای خروج از پژوهش، شیوه‌نامه را به پایان رساندند. برای قرار دادن آزمودنی‌ها در گروه‌های پژوهش، از روش تصادفی ساده استفاده شد. به این منظور، ابتدا برای هریک از آزمودنی‌ها (به تفکیک برای دو جنسیت) شماره‌ای در نظر گرفته شد و شماره‌ها درون ظرفی قرار گرفتند و به صورت کاملا تصادفی این شماره‌ها انتخاب شدند. آزمودنی‌ها با توجه به شماره انتخاب‌شده، در گروه‌های مکمل و دارونما قرار گرفتند. اندازه نمونه با استفاده از نرم‌افزار G*Power و با توجه به طرح تحقیق، 05/0=α و توان 80% و با مقادیر قابل انتظار متغیرهای پژوهش، 14 نفر محاسبه شد. مشخصات آزمودنی‌های پژوهش حاضر در جدول (۱) ارائه شده است. معیارهای ورود به مطالعه حاضر، مبتلا نبودن به بیماری‌های متابولیک و قلبی - عروقی، نبود هرگونه حساسیت غذایی، آسیب اسکلتی – عضلانی و استفاده نکردن از مکمل‌های ورزشی بوده است. معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل آسیب دیدن آزمودنی حین اجرای تحقیق و مصرف نکردن دو دوز متوالی مکمل، در نظر گرفته شد.
پس از توضیح کامل فرایند پژوهش، شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه آگاهانه شرکت در پژوهش را به صورت کتبی تکمیل و امضا کردند. از آزمودنی‌ها خواسته شد تا یادآمد غذایی 3 روزه، شامل روزهای کاری و تعطیل را تکمیل کنند و میزان دریافت کالری مصرفی و درصد درشت‌مغذی‌ها با نرم‌افزار Nutrition4 تخمین زده شد. سپس، اندازه‌گیری‌های آنتروپومتریک اولیه شامل قد و وزن و چین پوستی 3 نقطه‌ای (برای زنان: نقاط فوق خاصره، ران، پشت بازو؛ برای مردان: سینه، شکم، ران) انجام شده و شاخص توده بدنی و درصد چربی افراد نیز محاسبه شد.
از آزمودنی‌ها خواسته شد 24 ساعت قبل از آزمون از فعالیت شدید و مصرف مواد غذایی حاوی کافئین بپرهیرند. در جلسه پیش‌آزمون، پس از 10 دقیقه گرم کردن عمومی و حرکات کششی، به ترتیب آزمون زیربیشینۀ 6 دقیقه‌ای آستراند روی ارگومتر هوازی مونارک مدل LC4، 15 دقیقه استراحت، آزمون وینگیت 30 ثانیه‌ای روی ارگومتر پایی مونارک مدل 894E، 15 دقیقه استراحت، آزمون کرنک 30 ثانیه‌ای روی ارگومتر دستی مونارک مدل 891E، 15 دقیقه استراحت و در نهایت آزمون بیشینه بروس روی تردمیل Cosmos T150 را اجرا کردند و اطلاعات آزمون‌ها ثبت شد.
مکمل یاری
مکمل تحقیق حاضر برگ‌های اسفناج سبز (Spinacia oleracea) بود که از محصول یک برداشت مشخص در شهر رشت، خریداری شدند و پس از پاک کردن و شست‌وشو، به روش طبیعی با آفتاب خشک شده و با دستگاه آسیاب به پودر نرم تبدیل شدند. نمونه پودرشده برای بررسی محتویات به آزمایشگاه مرکزی دانشگاه گیلان ارسال شد که در جدول (۲) ارائه شده است. از آزمودنی‌های گروه مکمل اسفناج خواسته شد به مدت 14 روز در کنار رژیم غذایی معمول خود روزانه 50 گرم پودر اسفناج را به غذاهای خود مانند سوپ و آش، خورشت‌ها، سالاد، ماست و ... اضافه کنند. گروه دارونما (آرد برنج + پودر خوراکی رنگ سبز) نیز در همان مدت، ماده دارونما را مصرف کردند. نحوه در اختیار قرار دادن مکمل اسفناج یا دارونما به صورت یک‌سو کور بود و آزمودنی‌ها نمی‌دانستند که در کدام گروه قرار دارند. ۴۸ ساعت پس از آخرین وهله مصرف مکمل، آزمون‌ها با شرایط پیش‌آزمون تکرار شدند و متغیرهای
توان هوازی در آزمون زیربیشینه، توان هوازی در آزمون بیشینه، مولفه‌های توان بی‌هوازی و شاخص خستگی برای بالاتنه و پایین‌تنه ثبت شدند.
آزمون‌های اندازه‌گیری‌شده
جهت برآورد اکسیژن مصرفی در فعالیت زیربیشینه، از آزمون آستراند روی ارگومتر هوازی مونارک استفاده شد (15). این آزمون 6 دقیقه‌ای با 70 دور در دقیقه با بار کار 600 تا 900 کیلوپوند بر متر در دقیقه برای مردان و 60 دور در دقیقه با بار کار 450 تا 600 کیلوپوند بر متر در دقیقه برای زنان انجام شد که متناسب با سطح آمادگی فرد و در بازه ضربان قلب بین 125 تا 170 ضربه در دقیقه اضافه‌بار اعمال شد. سپس با استفاده از فرمول زیر، اکسیژن مصرفی محاسبه شد.
مردان:
100 × (5/48 – ضربان قلب × 769/0) / (299/0 + بار کاری × 00212/0) = VO2max
زنان:
100 × (1/56 – ضربان قلب × 769/0) / (326/0 + بار کاری × 00193/0) = VO2max
عملکرد بی‌هوازی پایین‌تنه با آزمون وینگیت 30 ثانیه‌ای روی ارگومتر پایی مونارک ارزیابی شد. در این آزمون، آزمودنی شروع به رکاب زدن کرده و با رسیدن به اوج RPM، باری معادل 5/7% وزن او اعمال می‌شد و فرد تا 30 ثانیه به رکاب زدن ادامه می‌داد. برای بررسی عملکرد بی‌هوازی بالاتنه، از آزمون کرنک دستی روی ارگومتر دستی بی‌هوازی مونارک استفاده شد. مشابه با آزمون وینگیت، این آزمون 30 ثانیه‌ای پدال زدن با دست با اعمال ۵/۵ ٪ وزن بدن مقاومت انجام شد. توان بی‌هوازی اوج، حداقل و میانگین (به وات)، زمان ماندن در اوج (ثانیه) با نرم‌افزار ثبت شده و شاخص خستگی با فرمول زیر محاسبه شد (16):
100 ×
= 
جدول 1: ویژگی‌های توصیفی آزمودنی‌ها
| متغیر | گروه مکمل اسفناج | گروه دارونما |
| سن (سال) | 00/2±38/22 | 60/1±17/23 |
| قد (سانتیمتر) | 65/12±54/177 | 00/6±32/163 |
| وزن (کیلوگرم) | 80/11±11/69 | 87/10±78/63 |
| شاخص توده بدن (کیلوگرم بر متر مربع) | 48/2±84/21 | 41/2±86/23 |
| متابولیسم پایه (کیلوکالری) | 84/244±50/1652 | 29/195±50/1409 |
| درصد چربی | 51/5±88/11 | 23/6±00/24 |
| کالری مصرفی (کالری) | 59/556±37/2099 | 18/302±11/1729 |
| مصرف کربوهیدرات (%) | 74/2±42/70 | 82/12±02/62 |
| مصرف چربی (%) | 81/2±71/11 | 09/10±77/19 |
| مصرف پروتئین (%) | 34/1±92/17 | 17/10±04/22 |
جدول 2: محتوای مواد مغذی در 100 گرم پودر اسفناج خشک
| ماده مغذی | نتیجه |
| آهن (%) | 212/0 |
| کلسیم (%) | 973/0 |
| منیزیم (%) | 998/0 |
| نیترات (میلی‌گرم) | 236 |
| چربی (% وزنی) | 34/6 |
| پروتئین (% وزنی) | 46/22 |
| کربوهیدرات (% وزنی) | 66/62 |
| فیبر (% وزنی) | 54/8 |
تجزیه و تحلیل داده‌ها
پس از تایید توزیع طبیعی داده‌ها با آزمون شاپیرو - ویلک، از آزمون تحلیل واریانس ترکیبی 2 در 2 و مقایسه‌های زوجی بونفرونی برای تحلیل نتایج استفاده شد. همه تجزیه و تحلیل‌های آماری در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 و در سطح معناداری 05/0 = α انجام شد.
پس از تایید توزیع طبیعی داده‌ها با آزمون شاپیرو - ویلک، از آزمون تحلیل واریانس ترکیبی 2 در 2 و مقایسه‌های زوجی بونفرونی برای تحلیل نتایج استفاده شد. همه تجزیه و تحلیل‌های آماری در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 و در سطح معناداری 05/0 = α انجام شد.
یﺎﻓﺘﻪﻫﺎ
با توجه به نتایج مربوط به کالری مصرفی و درصد دریافت درشت‌مغذی‌ها، مشخص شد که تفاوتی بین آزمودنی‌ها وجود ندارد. با توجه به یافته‌ها، مشاهده شد که توان هوازی با آزمون زیربیشینه در گروه دارونما نسبت به پیش آزمون، تغییر معنادار نداشت (385/0 = P)؛ در حالی که در گروه اسفناج، حدود 16% بیشتر شده بود (026/0 = P). با وجود این، تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نشد (703/0 = P). مقادیر VO2max با آزمون بیشینه نشان داد که در گروه دارونما (747/0 = P) و مکمل اسفناج (240/0 = P) تغییر معناداری نسبت به مقادیر اولیه هر گروه وجود نداشت و بین گروه‌ها نیز تفاوت معناداری مشاهده نشد (079/0 = P) (شکل 1).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که مولفه‌های عملکرد بی‌هوازی بالاتنه و پایین‌تنه از جمله اوج توان، میانگین توان، حداقل توان، حداکثر سرعت رکاب زدن و مدت زمان حفظ حداکثر سرعت در گروه‌های مورد پژوهش تغییر معناداری نداشته است؛ همچنین بین دو گروه نیز تفاوتی مشاهده نشد (05/0<P) (جدول‌های 3 و 4).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که مولفه‌های عملکرد بی‌هوازی بالاتنه و پایین‌تنه از جمله اوج توان، میانگین توان، حداقل توان، حداکثر سرعت رکاب زدن و مدت زمان حفظ حداکثر سرعت در گروه‌های مورد پژوهش تغییر معناداری نداشته است؛ همچنین بین دو گروه نیز تفاوتی مشاهده نشد (05/0<P) (جدول‌های 3 و 4).
 الف
|
 ب
|
|
شکل 1: تغییرهای حداکثر اکسیژن مصرفی گروه‌های تحقیق
الف: آزمون زیر بیشینه آستراند؛ ب: آزمون بیشینه بروس* نشان‌دهنده تفاوت معنادار با پیش‌آزمون (05/0P<) |
جدول 3: میانگین و انحراف معیار مولفه‌های عملکرد بی‌هوازی بالاتنه آزمودنی‌ها
| متغیر | گروه مکمل اسفناج | گروه دارونما | ||
| پیش‌آزمون | پس‌آزمون | پیش‌آزمون | پس‌آزمون | |
| توان اوج (وات بر کیلوگرم) | 78/1±44/4 | 02/2±10/5 | 08/2±43/4 | 27/3±18/6 |
| میانگین توان (وات بر کیلوگرم) | 35/1±16/3 | 48/1±58/3 | 17/1±86/2 | 90/0±98/2 |
| حداقل توان (وات بر کیلوگرم) | 11/2±09/4 | 85/1±28/4 | 82/2±66/4 | 18/5±02/7 |
| حداکثر سرعت (دور در دقیقه) | 95/25±09/145 | 72/29±09/145 | 66/7±50/138 | 21/15±60/152 |
| زمان حفظ حداکثر سرعت (میلی‌ثانیه) | 91/95±62/170 | 95/89±38/201 | 93/98±88/203 | 74/81±83/235 |
| شاخص خستگی (%) | 25/9±27/61 | 74/6±49/63 | 31/4±43/59 | 12/7±29/60 |
جدول 4: میانگین و انحراف معیار مولفه‌های عملکرد بی‌هوازی پایین‌تنه آزمودنی‌ها
| متغیر | گروه مکمل اسفناج | گروه دارونما | ||
| پیش‌آزمون | پس‌آزمون | پیش‌آزمون | پس‌آزمون | |
| توان اوج (وات بر کیلوگرم) | 38/1±33/9 | 46/1±68/9 | 69/1±88/9 | 67/1±80/9 |
| میانگین توان (وات بر کیلوگرم) | 21/1±22/7 | 33/1±31/7 | 14/1±18/7 | 97/0±16/7 |
| حداقل توان (وات بر کیلوگرم) | 98/0±81/4 | 45/0±30/5 | 91/0±74/5 | 60/1±73/5 |
| حداکثر سرعت (دور در دقیقه) | 80/19±30/150 | 64/14±76/157 | 96/9±30/148 | 44/21±67/151 |
| زمان حفظ حداکثر سرعت (میلی‌ثانیه) | 84/134±75/378 | 28/125±75/281 | 68/148±67/408 | 43/124±50/352 |
| شاخص خستگی (%) | 31/10±11/52 | 25/8±60/55 | 54/3±33/58 | 58/6±71/57 |
بحث
هدف مطالعه حاضر، بررسی اثر مصرف کوتاه‌مدت پودر اسفناج بر عملکرد هوازی و بی‌هوازی ورزشکاران جوان بوده است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که 14 روز مصرف پودر اسفناج، منجر به بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی نمی‌شود. همسو با نتایج مطالعه حاضر، موسوی و همکاران نشان دادند که مصرف عصاره اسفناج سبب بهبود توان انفجاری والیبالیست‌های جوان نمی‌شود (17). همچنین هاینس و همکاران نیز در پژوهشی با هدف بررسی تاثیر عصاره اسفناج قرمز بر عملکرد پرس سینه، اکسیژن‌رسانی عضلات و عملکرد شناختی در مردان تمرین‌کرده مقاومتی، گزارش کردند که 7 روز مصرف عصاره اسفناج قرمز تغییر معناداری در عملکرد، اکسیژن‌رسانی عضلات و امتیازات استروپ حین یا بعد از تمرین پرس روی نیمکت در مردان تمرین‌کرده مقاومتی ایجاد نمی‌کند (9). به نظر می‌رسد که نوع اسفناج در مطالعه موسوی و همچنین نوع فعالیت ورزشی در مطالعه هاینس، از دلایل بهبود نیافتن در عملکرد ورزشی باشد؛ چرا که با توجه به مطالعات گذشته، مصرف قابل‌توجه نیترات، سبب افزایش گردش خون شده که به نوبه خود منجر به بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی می‌شود؛ ولی در فعالیت‌های مقاومتی، افزایش جریان خون نقش اندکی در بهبود قدرت عضلانی دارد. برای تایید این مطالب، مور و همکاران (10) اثر حاد عصاره اسفناج قرمز را بر روی عملکرد ورزشی ارزیابی کردند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد که در گروه مکمل، اکسیژن مصرف و آستانه تهویه‌ای به طور معناداری افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که کم بودن نیترات موجود در مکمل اسفناج مطالعه حاضر نسبت به مطالعه مور و همکاران، از مهم‌ترین دلایل ناهمسو بودن این نتایج باشد. آن‌ها در مطالعه خود از اسفناج قرمز و به شکل خام آن استفاده کرده‌اند؛ ولی در مطالعه حاضر از اسفناج سبز و شکل خشک‌شده، استفاده شد و احتمالا مصرف این مکمل نتوانست منجر به افزایش جریان خون و در ادامه بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی شود. هرچند نتایج این مطالعه نشان داد که در گروه مکمل، توان هوازی با آزمون زیربیشینه بهبود یافت؛ ولی از آنجایی که تفاوتی با گروه دارونما نداشت، نمی‌توان به طور قطع آن را ناشی از مصرف اسفناج در نظر گرفت.
مطالعات گذشته در زمینه اثر مکمل‌های گیاهی بر ظرفیت عملکردی از جمله توان هوازی و بی‌هوازی، بیشتر با تکیه بر مقادیر نیترات مشتق‌شده از مکمل، بررسی شده است. از این رو، از اسفناج نیز همانند چغندر، به عنوان مکملی غنی از نیترات یاد شده است. گروهی از محققان نیز از گونه اسفناج قرمز که در ایران کمیاب است به عنوان منبع نیتراتی نام برده‌اند (2, 11, 13). مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌دهی مزمن اسفناج، NO و تحمل ورزش شدید را از طریق حذف لاکتات تولیدی و افزایش ظرفیت انتقال‌دهنده مونوکربوکسیلات، بهبود می‌دهد (14). همچنین، استفاده از مکمل‌هایی با نیترات بالا، منجر به افزایش سطح اکسید نیتریک می‌شود که به نوبه خود عملکرد اندتلیال را بهبود می‌بخشد و فشار خون را کاهش می‌دهد (18). افزون بر آن، با افزایش اکسید نیتریک، کارآیی میتوکندری نیز افزایش می‌یابد و اکسیژن در دسترس سلول قرار می‌گیرد. در نتیجه، عملکرد هوازی و حتی بی‌هوازی بهبود می‌یابد. با توجه به اینکه در مطالعه حاضر، شاخص خستگی نیز کاهش نیافت، به نظر می‌رسد که مصرف پودر اسفناج سبز علاوه بر بهبود ندادن توان خروجی افراد، نتوانست منجر به حفظ توان در طول فعالیت ورزشی، شود.
در پژوهش حاضر از پودر اسفناج خشک‌شده به دلیل در دسترس بودن در تمام فصل‌ها استفاده شد. جالب آن که نتایج آنالیز نمونه اسفناج به کار رفته در پژوهش حاضر نشان داد که محتوای ریزمغذی‌های موجود در اسفناج خشک قابل مقایسه با مقادیر گزارش‌شده در نوع تر خام یا پخته و یا گونه اسفناج قرمز نیست (8, 19, 20). مقادیر مواد مغذی در 100 گرم نمونه اسفناج خشک مطالعه حاضر، شامل 34/6 % چربی، 96/23 % پروتئین، 7/69 % کربوهیدرات، 21/0% آهن، 97/0% کلسیم، 1% منیزیم، 9% فیبر و 236 میکروگرم (81/3 میکرومول) نیترات بوده است. همان گونه که مشاهده می‌شود، میزان درشت‌مغذی‌ها در مقایسه با نوع خام اسفناج نسبتا مشابه است، اما میزان ریزمغذی‌ها به طور قابل‌توجهی کمتر است؛ بنابراین، به نظر می‌رسد خشک کردن گیاه اسفناج با روش معمول و زیر آفتاب احتمالا باعث از دست رفتن ریزمغذی‌ها و همچنین محتوای نیترات می‌شود. لازم به یادآوری است که دوز مصرف اسفناج در پژوهش حاضر 50 گرم بوده است؛ از این رو، احتمالا میزان ناچیز آهن، کلسیم، نیترات و سایر ریزمغذی‌ها حتی به دنبال 14 روز مصرف روزانه به حدی نبوده است که عملکرد هوازی یا بی‌هوازی آزمودنی‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع عصاره یا آب‌پزشده اسفناج حاوی سطوح بالای فیتوکمیکال‌های شیمیایی و مینرال‌ها است (21) که این مقادیر احتمالا در اسفناج خشک‌شده در مقایسه با تازه یا آب‌پزشده تا حدود زیادی کاهش می‌یابد. همچنین زمانی که اسفناج به صورت پخته یا عصاره آن مصرف شود، مقادیر اگزالات (به عنوان ماده مضر) به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند؛ این در حالی است که در گونه خام و خشک‌شده احتمالا مقادیر بیشتری دارد و ممکن است با ترکیب با کلیسم بر عملکرد فیزیولوژیک آثار منفی داشته باشد (22)؛ از این رو، بخش عمده‌ای از مشاهده نکردن تغییر فاکتورهای عملکردی را به دنبال مصرف کوتاه‌مدت پودر اسفناج می‌توان متوجه استفاده از پودر خشک‌شده و ضعیف‌شده اسفناج در مقایسه با نوع تازه دانست که حاوی نیترات و مواد معدنی کمتری بوده و آثار زیادی ایجاد نکرده است. با توجه به مقادیر بیان‌شده در مطالعات گذشته، احتمالا استفاده از اسفناج تازه در انواع سالاد، غذاها یا نوشیدنی‌ها و یا نوع پخته آن آثار بهتری بر عملکرد داشته باشد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی اثر محتوای نیترات یک محصول اسفناج به شکل‌های مختلف خام، پخته و یا عصاره‌گیری شده بر عملکرد بررسی شود. یافتن بهترین شکل مصرف اسفناج با بیشترین محتوای مواد مغذی می‌تواند به افراد ورزشکار در جهت تامین این مواد از منابع ارزانقیمت و در دسترس کمک کند.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که مصرف روزانه 50 میلی‌گرم اسفناج سبز خشک‌شده، نمی‌تواند سبب بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی افراد فعال شود؛ بنابراین، این مقدار از مکمل برای افرادی که قصد بهبود عملکرد ورزشی به ویژه توان هوازی و بی‌هوازی را دارند، توصیه نمی‌شود. هرچند برای نتایج دقیق‌تر، نیاز به پژوهش‌های بیشتری در این باره وجود دارد.
محدودیت تحقیق
از محدودیت‌های مطالعه حاضر، کنترل نکردن دقیق چرخه قاعدگی آزمودنی‌های زن بود که نمی‌توان اثرهای آن را بر نتایج تحقیق، نادیده گرفت. همچنین، اندازه‌گیری نکردن مقادیر نیتریت و لاکتات پلاسما، از دیگر محدودیت‌های این مطالعه به شمار می‌رود.
هدف مطالعه حاضر، بررسی اثر مصرف کوتاه‌مدت پودر اسفناج بر عملکرد هوازی و بی‌هوازی ورزشکاران جوان بوده است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که 14 روز مصرف پودر اسفناج، منجر به بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی نمی‌شود. همسو با نتایج مطالعه حاضر، موسوی و همکاران نشان دادند که مصرف عصاره اسفناج سبب بهبود توان انفجاری والیبالیست‌های جوان نمی‌شود (17). همچنین هاینس و همکاران نیز در پژوهشی با هدف بررسی تاثیر عصاره اسفناج قرمز بر عملکرد پرس سینه، اکسیژن‌رسانی عضلات و عملکرد شناختی در مردان تمرین‌کرده مقاومتی، گزارش کردند که 7 روز مصرف عصاره اسفناج قرمز تغییر معناداری در عملکرد، اکسیژن‌رسانی عضلات و امتیازات استروپ حین یا بعد از تمرین پرس روی نیمکت در مردان تمرین‌کرده مقاومتی ایجاد نمی‌کند (9). به نظر می‌رسد که نوع اسفناج در مطالعه موسوی و همچنین نوع فعالیت ورزشی در مطالعه هاینس، از دلایل بهبود نیافتن در عملکرد ورزشی باشد؛ چرا که با توجه به مطالعات گذشته، مصرف قابل‌توجه نیترات، سبب افزایش گردش خون شده که به نوبه خود منجر به بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی می‌شود؛ ولی در فعالیت‌های مقاومتی، افزایش جریان خون نقش اندکی در بهبود قدرت عضلانی دارد. برای تایید این مطالب، مور و همکاران (10) اثر حاد عصاره اسفناج قرمز را بر روی عملکرد ورزشی ارزیابی کردند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد که در گروه مکمل، اکسیژن مصرف و آستانه تهویه‌ای به طور معناداری افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که کم بودن نیترات موجود در مکمل اسفناج مطالعه حاضر نسبت به مطالعه مور و همکاران، از مهم‌ترین دلایل ناهمسو بودن این نتایج باشد. آن‌ها در مطالعه خود از اسفناج قرمز و به شکل خام آن استفاده کرده‌اند؛ ولی در مطالعه حاضر از اسفناج سبز و شکل خشک‌شده، استفاده شد و احتمالا مصرف این مکمل نتوانست منجر به افزایش جریان خون و در ادامه بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی شود. هرچند نتایج این مطالعه نشان داد که در گروه مکمل، توان هوازی با آزمون زیربیشینه بهبود یافت؛ ولی از آنجایی که تفاوتی با گروه دارونما نداشت، نمی‌توان به طور قطع آن را ناشی از مصرف اسفناج در نظر گرفت.
مطالعات گذشته در زمینه اثر مکمل‌های گیاهی بر ظرفیت عملکردی از جمله توان هوازی و بی‌هوازی، بیشتر با تکیه بر مقادیر نیترات مشتق‌شده از مکمل، بررسی شده است. از این رو، از اسفناج نیز همانند چغندر، به عنوان مکملی غنی از نیترات یاد شده است. گروهی از محققان نیز از گونه اسفناج قرمز که در ایران کمیاب است به عنوان منبع نیتراتی نام برده‌اند (2, 11, 13). مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌دهی مزمن اسفناج، NO و تحمل ورزش شدید را از طریق حذف لاکتات تولیدی و افزایش ظرفیت انتقال‌دهنده مونوکربوکسیلات، بهبود می‌دهد (14). همچنین، استفاده از مکمل‌هایی با نیترات بالا، منجر به افزایش سطح اکسید نیتریک می‌شود که به نوبه خود عملکرد اندتلیال را بهبود می‌بخشد و فشار خون را کاهش می‌دهد (18). افزون بر آن، با افزایش اکسید نیتریک، کارآیی میتوکندری نیز افزایش می‌یابد و اکسیژن در دسترس سلول قرار می‌گیرد. در نتیجه، عملکرد هوازی و حتی بی‌هوازی بهبود می‌یابد. با توجه به اینکه در مطالعه حاضر، شاخص خستگی نیز کاهش نیافت، به نظر می‌رسد که مصرف پودر اسفناج سبز علاوه بر بهبود ندادن توان خروجی افراد، نتوانست منجر به حفظ توان در طول فعالیت ورزشی، شود.
در پژوهش حاضر از پودر اسفناج خشک‌شده به دلیل در دسترس بودن در تمام فصل‌ها استفاده شد. جالب آن که نتایج آنالیز نمونه اسفناج به کار رفته در پژوهش حاضر نشان داد که محتوای ریزمغذی‌های موجود در اسفناج خشک قابل مقایسه با مقادیر گزارش‌شده در نوع تر خام یا پخته و یا گونه اسفناج قرمز نیست (8, 19, 20). مقادیر مواد مغذی در 100 گرم نمونه اسفناج خشک مطالعه حاضر، شامل 34/6 % چربی، 96/23 % پروتئین، 7/69 % کربوهیدرات، 21/0% آهن، 97/0% کلسیم، 1% منیزیم، 9% فیبر و 236 میکروگرم (81/3 میکرومول) نیترات بوده است. همان گونه که مشاهده می‌شود، میزان درشت‌مغذی‌ها در مقایسه با نوع خام اسفناج نسبتا مشابه است، اما میزان ریزمغذی‌ها به طور قابل‌توجهی کمتر است؛ بنابراین، به نظر می‌رسد خشک کردن گیاه اسفناج با روش معمول و زیر آفتاب احتمالا باعث از دست رفتن ریزمغذی‌ها و همچنین محتوای نیترات می‌شود. لازم به یادآوری است که دوز مصرف اسفناج در پژوهش حاضر 50 گرم بوده است؛ از این رو، احتمالا میزان ناچیز آهن، کلسیم، نیترات و سایر ریزمغذی‌ها حتی به دنبال 14 روز مصرف روزانه به حدی نبوده است که عملکرد هوازی یا بی‌هوازی آزمودنی‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع عصاره یا آب‌پزشده اسفناج حاوی سطوح بالای فیتوکمیکال‌های شیمیایی و مینرال‌ها است (21) که این مقادیر احتمالا در اسفناج خشک‌شده در مقایسه با تازه یا آب‌پزشده تا حدود زیادی کاهش می‌یابد. همچنین زمانی که اسفناج به صورت پخته یا عصاره آن مصرف شود، مقادیر اگزالات (به عنوان ماده مضر) به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند؛ این در حالی است که در گونه خام و خشک‌شده احتمالا مقادیر بیشتری دارد و ممکن است با ترکیب با کلیسم بر عملکرد فیزیولوژیک آثار منفی داشته باشد (22)؛ از این رو، بخش عمده‌ای از مشاهده نکردن تغییر فاکتورهای عملکردی را به دنبال مصرف کوتاه‌مدت پودر اسفناج می‌توان متوجه استفاده از پودر خشک‌شده و ضعیف‌شده اسفناج در مقایسه با نوع تازه دانست که حاوی نیترات و مواد معدنی کمتری بوده و آثار زیادی ایجاد نکرده است. با توجه به مقادیر بیان‌شده در مطالعات گذشته، احتمالا استفاده از اسفناج تازه در انواع سالاد، غذاها یا نوشیدنی‌ها و یا نوع پخته آن آثار بهتری بر عملکرد داشته باشد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی اثر محتوای نیترات یک محصول اسفناج به شکل‌های مختلف خام، پخته و یا عصاره‌گیری شده بر عملکرد بررسی شود. یافتن بهترین شکل مصرف اسفناج با بیشترین محتوای مواد مغذی می‌تواند به افراد ورزشکار در جهت تامین این مواد از منابع ارزانقیمت و در دسترس کمک کند.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که مصرف روزانه 50 میلی‌گرم اسفناج سبز خشک‌شده، نمی‌تواند سبب بهبود عملکرد هوازی و بی‌هوازی افراد فعال شود؛ بنابراین، این مقدار از مکمل برای افرادی که قصد بهبود عملکرد ورزشی به ویژه توان هوازی و بی‌هوازی را دارند، توصیه نمی‌شود. هرچند برای نتایج دقیق‌تر، نیاز به پژوهش‌های بیشتری در این باره وجود دارد.
محدودیت تحقیق
از محدودیت‌های مطالعه حاضر، کنترل نکردن دقیق چرخه قاعدگی آزمودنی‌های زن بود که نمی‌توان اثرهای آن را بر نتایج تحقیق، نادیده گرفت. همچنین، اندازه‌گیری نکردن مقادیر نیتریت و لاکتات پلاسما، از دیگر محدودیت‌های این مطالعه به شمار می‌رود.
ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ
از همه افراد آزمودنی در این پژوهش، قدردانی می‌شود. این مطالعه با شناسۀ IR.GUILAN.REC.1401.026 مورد تایید کمیتۀ اخلاق در پژوهش دانشگاه گیلان قرار گرفته است.
حامی مالی
این مطالعه هیچ‌گونه حامی مالی نداشته است.
سهم نویسندگان
؟؟؟.
تضاد منافع
در این پژوهش، هیچ‌گونه تعارض منافعی برای نویسندگان وجود ندارد.
References
- Bohlooli S, Barmaki S, Khoshkhahesh F, Nakhostin-Roohi B. The effect of spinach supplementation on exercise-induced oxidative stress. The Journal of sports medicine and physical fitness. 2014; 55(6): 609-14. pmid: 24921623
- Jovanovski E, Bosco L, Khan K, Au-Yeung F, Ho H, Zurbau A, et al. Effect of spinach, a high dietary nitrate source, on arterial stiffness and related hemodynamic measures: a randomized, controlled trial in healthy adults. Clinical nutrition research. 2015;4(3):160-7. doi: 10.7762/
cnr.2015.4.3.160 pmid: 26251834 - Monroe DC, Gist NH, Freese EC, O'connor PJ, McCully KK, Dishman RK. Effects of sprint interval cycling on fatigue, energy, and cerebral oxygenation. Medicine and science in sports and exercise. 2016;48(4):615-24. doi: 10.12
49/MSS.0000000000000809 pmid: 26559448 - Muchate NS, Rajurkar NS, Suprasanna P, Nikam TD. NaCl induced salt adaptive changes and enhanced accumulation of 20-hydroxyecdysone in the in vitro shoot cultures of Spinacia oleracea. Scientific reports. 2019;9(1):12522. doi: 10.1038/s415
98-019-48737-6 pmid: 31467324 - Jodra, P.; Domínguez, R.; Sánchez-Oliver, A.J.; Veiga-Herreros, P.; Bailey, S.J. Effect of Beetroot Juice Supplementation on Mood, Perceived Exertion, and Performance During a 30-Second Wingate Test. Int. J. Sport. Physiol. Perform. 2020;15(2):243–248. doi:10.1123/
ijspp.2019-0149 pmid: 31172827 - Wong TH, Sim A, Burns SF. The Effect of Beetroot Ingestion on High-Intensity Interval Training: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2021;13(11):3674. doi: 10.3390/nu13113674 pmid: 34835931
- Hu J, Mou B, Vick BA. Genetic diversity of spinach (Spinacia oleracea L.) germplasm accessions and 10 commercial hybrids assessed by TRAP markers. Genetic resources and crop evolution. 2007;54:1667-74. doi: 10.1007/s10722-006-9175-4
- Roberts JL, Moreau R. Functional properties of spinach (Spinacia oleracea L.) phytochemicals and bioactives. Food & function. 2016;7(8):3337-53. doi: 10.1039/c6fo00051g pmid:27353735
- Haynes IV JT, Townsend JR, Aziz MA, Jones MD, Littlefield LA, Ruiz MD, et al. Impact of red spinach extract supplementation on bench press performance, muscle oxygenation, and cognitive function in resistance-trained males. Sports. 2021;9(6):77. doi: 10.3390/
sports9060077 pmid: 34071862 - Moore AN, Haun CT, Kephart WC, Holland AM, Mobley CB, Pascoe DD, et al. Red spinach extract increases ventilatory threshold during graded exercise testing. Sports. 2017;5(4):80. doi: 10.3390/sports5040080 pmid: 29910440
- Gonzalez AM, Accetta MR, Spitz RW, Mangine GT, Ghigiarelli JJ, Sell KM. Red spinach extract supplementation improves cycle time trial performance in recreationally active men and women. The Journal of Strength & Conditioning Research. 2021;
35(9):2541-5. doi: 10.1519/JSC.0000000000003173 pmid: 31136549 - Townsend JR, Hart TL, Haynes IV JT, Woods CA, Toy AM, Pihera BC, et al. Influence of Dietary Nitrate Supplementation on Physical Performance and Body Composition Following Offseason Training in Division I Athletes. Journal of Dietary Supplements. 2022;19(4):534-49. doi: 10.1080/19390211.2021.
1900482 pmid:33754923 - Raymond MV, Yount TM, Rogers RR, Ballmann CG. Effects of Acute Red Spinach Extract Ingestion on Repeated Sprint Performance in Division I NCAA Female Soccer Athletes. Oxygen. 2023;3(1):133-42. doi: 10.3390/oxygen3010010
- Linoby A, Nurthaqif M, Mohamed MN, Mohd Saleh M, Md Yusoff Y, Md Radzi NAA, et al., editors. Nitrate-rich red spinach extract supplementation increases exhaled nitric oxide levels and enhances high-intensity exercise tolerance in humans. International Conference on Movement, Health and Exercise; 2019: Springer. doi: 10.1007/978-981-15-3270-2_43
- Astrand PO. Measurement of maximal aerobic capacity. Canadian Medical Association Journal. 1967;96(12):732. pmid: 6020866
- Inbar O, Bar Or O. Skinner J S. The wingate anaerobic test. Champaign, Illinois: Human Kinetics. 1996. Link
- Mosavi R, Dehghani, K, Mahmoudi R. Effect of spinach extract supplementation on the jump of the young volleyball players. Second national conference on new achievements in physical education and sports. Chabahat, 2016. Link
- Bond H, Morton L, & Braakhuis AJ. Dietary nitrate supplementation improves rowing performance in well-trained rowers. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 2012; 22(4), 251-256. doi: 10.1123/ijsnem.22.4.251 pmid: 22710356
- Singh J, Jayaprakasha G, Patil BS. Extraction, identification, and potential health benefits of spinach flavonoids: A review. Advances in Plant Phenolics: From Chemistry to Human Health. 2018:107-36. doi: 10.1021/bk-2018-1286.ch006
- Vyas M. Nutritional profile of spinach and its antioxidant & antidiabetic evaluation. International Journal of Green Pharmacy (IJGP). 2017;11(3): 192-198. Link
- Kala A, Prakash J. Nutrient composition and sensory profile of differently cooked green leafy vegetables. International Journal of Food Properties. 2004;7(3):659-69. doi: 10.1081/JFP-200033079
- Das SG, Savage G. Oxalate content of Indian spinach dishes cooked in a wok. Journal of food composition and analysis. 2013;30(2):125-9. doi: 10.1016/j.jfca.2013.03.001
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
گیاهان دارویی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
