آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 12، شماره 4 - ( 11-1401 )
جلد 12 شماره 4 صفحات 67-60 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rajabnejad M R, Mohammadi N. Natural Delivery Positions According to Ancient Doctors of the Islamic Civilization Period (the 3rd to 13th Centuries). cmja 2023; 12 (4) :60-67
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-889-fa.html
URL: http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-889-fa.html
رجب نژاد محمدرضا، محمدی نسرین. پوزیشن های زایمان طبیعی از منظر طبیبان متقدم (قرن‌های 3-13). فصلنامه طب مکمل. 1401; 12 (4) :60-67
1- گروه تاریخ علوم پزشکی،Ph.D، موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، دانشکده طب ایرانی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
2- دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ علوم پزشکی، دانشکده طب ایرانی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران ، nasrinmohammadi412@gmail.com
2- دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ علوم پزشکی، دانشکده طب ایرانی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران ، nasrinmohammadi412@gmail.com
متن کامل [PDF 500 kb]
(309 دریافت)
| چکیده (HTML) (751 مشاهده)
جدول 1. جدول متون مورد بررسی
متن کامل: (2504 مشاهده)
مقدمه
زایمان و مادر شدن از مهم‌ترین وقایع در زندگی هر کس اســت و یکــی از لحظــات مقــدس و با شکوه خلقت است. (1) حفظ و ارتقا سلامت مادران و نوزادان به عنوان دو گروه آسیب پذیر جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پیشگیری از مرگ ومیر مادران و نوزادان و ایجاد شرایط مناسب برای زایمان ایمن، یکی از وظایف اساسی سیستم بهداشت در هر کشور است (2).
زایمان طبیعی در اکثر موارد، ایمن‌ترین روش برای مادر و نوزاد است، درحالی که سزارین به عنوان یک جایگزین در نظر گرفته می‌شود (3). سزارین، مادر و نوزاد را در معرض خطرات و عوارض زیادی قرار می‌دهد، اما در شرایطی که جان مادر یا نوزاد در خطر باشد، نسبت به زایمان طبیعی اولویت دارد. در عین حال این مسئله سبب نمی‌شود که زایمان سزارین بدون علت پزشکی، ارجحیت داشته باشد. با این وجود امروزه میزان سزارین در دنیا رو به افزایش بوده و در ایران افزایش زیادتری داشته و از 35% در سال 1379 به 56% در سال 1392 رسیده است (4) که با توجه به عوارض زایمان سزارین، این افزایش شیوع در همه‌ی کشورها و به ویژه در کشورهای درحال توسعه با نگرانی‌های زیادی همراه بوده است (5).
از جمله عوارض سزارین در مادر شامل بیماری‌های قلبی و ریوی، عفونت رحمی، ترومبوآمبولیسم، خونریزی پس از سزارین، عوارض بیهوشی، آسیب دستگاه ادراری، افزایش احتمال پارگی رحم، لانه گزینی غیر طبیعی جفت، حاملگی خارج رحمی، مرده زایی و زایمان زودرس و در نوزادان شامل: بیماری‌های تنفسی، زردی، عفونت نوزادی، ترومای سر، مشکلات جراحی و آسیب به لگن می‌باشد (4-6).
از علل مهم مؤثر در افزایش سزارین، طولانی شدن مراحل زایمان می‌باشد. زایمان طولانی و سخت یک وضعیت بحرانی است که به طور معمول با معاینات واژینال متعدد و مداخلات تهاجمی دیگر، مانند استفاده از اکسی توسین همراه می‌شود و این امر باعث خستگی، درد و ناراحتی بیشتر زائو شده و با عوارض مادری چون: خطر پارگی رحم، فیستول های وزیکوواژینال یا وزیکوسرویکال، پارگی شدید ناحیه تناسلی، سیستوسل، رکتوسل، عفونت نفاسی و نازایی و عوارض جنینی مانند تحت فشار قرار گرفتن سر، اختلال اکسیژن رسانی (اسفیکسی)، آپگار پایین و درنهایت مرگ جنین همراه است. زایمان طولانی میزان مرگ ومیر زمان تولد نوزاد را 3.5% افزایش داده است و سالانه میلیون‌ها نوزاد بر اثر زایمان طولانی دچار آسفیکسی، تشنج و فلج مغزی شده و تا آخر عمر درگیر اختلالات ذهنی و فیزیکی می‌شوند (7, 8). با مروری بر تاریخچه مامایی می‌توان دریافت که از زمان‌های گذشته در تمامی تمدن‌ها از وضعیت قرارگیری زائو به عنوان راهی برای زایمان و تولد سریع‌تر، آسان‌تر و قابل تحمل تر استفاده شده است (9) و یکی از تدابیر مهم و مؤثر در روند لیبر و زایمان است (10). با توجه به عوارض طولانی شدن روند زایمان و سزارین ناشی از آن ایجاد رویکردهای جدید لازم است، تا نقائص درمانی طولانی شدن روند زایمان و دشوارزایی، پوشش کامل‌تری به خود بگیرد که با توجه به گرایش جهانی به موضوع درمان با طب مکمل یکی از بهترین اقدام‌ها، بررسی و تحقیق روی منابع طب سنتی دوره تمدن اسلامی است. از سوی دیگر نظر به سابقه غنی طب سنتی و راهبردی بودن دستورات آن، می‌توان انتظار داشت که با شناسایی وضعیت‌های قرارگیری زائو که در منابع کهن طب سنتی ارائه شده، بتوان گام مهمی در پیشگیری از طولانی شدن روند زایمان، دشوارزایی و در نهایت کاهش میزان سزارین و افزایش سلامت مادر و نوزاد برداشت.
هدف
این پژوهش در صدد آن است که تمام وضعیت‌های قرارگیری زائو را که در منابع معتبر طب دوره تمدن اسلامی جهت تسهیل زایمان ارائه شده است را مورد بررسی قرار دهد، تا زمینه‌ای برای انجام پژوهش‌های آینده و کارآزمایی های بالینی جهت تسهیل زایمان، پیشگیری و درمان دشوارزایی قرار گیرد.
روش کار
پژوهش یاد شده، یک مطالعه‌ی کتابخانه‌ای می‌باشد که در آن متون معتبر طب سنتی شامل الاغراض الطبیعه و المباحث العلائیه، کفایه الطب، الحـاوی، قانون، کامل الصناعـه الطبیه، تـدبیرالحبـالی و الأطفال و الصبیان، التصریف لمن عجز عن التالیف، هدایـه المتعلّمـین، ذخیـره خوارزمشاهی، مفرح القلوب، طب اکبری، فردوس الحکمه، اکسیر اعظم، خلاصه الحکمه، معالجات عقیلی و بهجت الروساء فی علاج امراض النساء مورد مطالعه‌ی مستقیم قرار گرفته و مطالب مرتبط با وضعیت قرارگیری زائو جهت تسهیل زایمان جمع آوری گردیده است و سپس مطالب مورد نظر با رعایت اصل امانت داری طبقه بندی شده و به عنوان یافته‌های پژوهش ارائه گردید.
زایمان طبیعی در اکثر موارد، ایمن‌ترین روش برای مادر و نوزاد است، درحالی که سزارین به عنوان یک جایگزین در نظر گرفته می‌شود (3). سزارین، مادر و نوزاد را در معرض خطرات و عوارض زیادی قرار می‌دهد، اما در شرایطی که جان مادر یا نوزاد در خطر باشد، نسبت به زایمان طبیعی اولویت دارد. در عین حال این مسئله سبب نمی‌شود که زایمان سزارین بدون علت پزشکی، ارجحیت داشته باشد. با این وجود امروزه میزان سزارین در دنیا رو به افزایش بوده و در ایران افزایش زیادتری داشته و از 35% در سال 1379 به 56% در سال 1392 رسیده است (4) که با توجه به عوارض زایمان سزارین، این افزایش شیوع در همه‌ی کشورها و به ویژه در کشورهای درحال توسعه با نگرانی‌های زیادی همراه بوده است (5).
از جمله عوارض سزارین در مادر شامل بیماری‌های قلبی و ریوی، عفونت رحمی، ترومبوآمبولیسم، خونریزی پس از سزارین، عوارض بیهوشی، آسیب دستگاه ادراری، افزایش احتمال پارگی رحم، لانه گزینی غیر طبیعی جفت، حاملگی خارج رحمی، مرده زایی و زایمان زودرس و در نوزادان شامل: بیماری‌های تنفسی، زردی، عفونت نوزادی، ترومای سر، مشکلات جراحی و آسیب به لگن می‌باشد (4-6).
از علل مهم مؤثر در افزایش سزارین، طولانی شدن مراحل زایمان می‌باشد. زایمان طولانی و سخت یک وضعیت بحرانی است که به طور معمول با معاینات واژینال متعدد و مداخلات تهاجمی دیگر، مانند استفاده از اکسی توسین همراه می‌شود و این امر باعث خستگی، درد و ناراحتی بیشتر زائو شده و با عوارض مادری چون: خطر پارگی رحم، فیستول های وزیکوواژینال یا وزیکوسرویکال، پارگی شدید ناحیه تناسلی، سیستوسل، رکتوسل، عفونت نفاسی و نازایی و عوارض جنینی مانند تحت فشار قرار گرفتن سر، اختلال اکسیژن رسانی (اسفیکسی)، آپگار پایین و درنهایت مرگ جنین همراه است. زایمان طولانی میزان مرگ ومیر زمان تولد نوزاد را 3.5% افزایش داده است و سالانه میلیون‌ها نوزاد بر اثر زایمان طولانی دچار آسفیکسی، تشنج و فلج مغزی شده و تا آخر عمر درگیر اختلالات ذهنی و فیزیکی می‌شوند (7, 8). با مروری بر تاریخچه مامایی می‌توان دریافت که از زمان‌های گذشته در تمامی تمدن‌ها از وضعیت قرارگیری زائو به عنوان راهی برای زایمان و تولد سریع‌تر، آسان‌تر و قابل تحمل تر استفاده شده است (9) و یکی از تدابیر مهم و مؤثر در روند لیبر و زایمان است (10). با توجه به عوارض طولانی شدن روند زایمان و سزارین ناشی از آن ایجاد رویکردهای جدید لازم است، تا نقائص درمانی طولانی شدن روند زایمان و دشوارزایی، پوشش کامل‌تری به خود بگیرد که با توجه به گرایش جهانی به موضوع درمان با طب مکمل یکی از بهترین اقدام‌ها، بررسی و تحقیق روی منابع طب سنتی دوره تمدن اسلامی است. از سوی دیگر نظر به سابقه غنی طب سنتی و راهبردی بودن دستورات آن، می‌توان انتظار داشت که با شناسایی وضعیت‌های قرارگیری زائو که در منابع کهن طب سنتی ارائه شده، بتوان گام مهمی در پیشگیری از طولانی شدن روند زایمان، دشوارزایی و در نهایت کاهش میزان سزارین و افزایش سلامت مادر و نوزاد برداشت.
هدف
این پژوهش در صدد آن است که تمام وضعیت‌های قرارگیری زائو را که در منابع معتبر طب دوره تمدن اسلامی جهت تسهیل زایمان ارائه شده است را مورد بررسی قرار دهد، تا زمینه‌ای برای انجام پژوهش‌های آینده و کارآزمایی های بالینی جهت تسهیل زایمان، پیشگیری و درمان دشوارزایی قرار گیرد.
روش کار
پژوهش یاد شده، یک مطالعه‌ی کتابخانه‌ای می‌باشد که در آن متون معتبر طب سنتی شامل الاغراض الطبیعه و المباحث العلائیه، کفایه الطب، الحـاوی، قانون، کامل الصناعـه الطبیه، تـدبیرالحبـالی و الأطفال و الصبیان، التصریف لمن عجز عن التالیف، هدایـه المتعلّمـین، ذخیـره خوارزمشاهی، مفرح القلوب، طب اکبری، فردوس الحکمه، اکسیر اعظم، خلاصه الحکمه، معالجات عقیلی و بهجت الروساء فی علاج امراض النساء مورد مطالعه‌ی مستقیم قرار گرفته و مطالب مرتبط با وضعیت قرارگیری زائو جهت تسهیل زایمان جمع آوری گردیده است و سپس مطالب مورد نظر با رعایت اصل امانت داری طبقه بندی شده و به عنوان یافته‌های پژوهش ارائه گردید.
جدول 1. جدول متون مورد بررسی
| نام کتاب | صاحب اثر | قرن |
| فردوس الحکمه | علی بن سهل ربن طبری | 2-3 |
| الحـاوی فی الطب | أبوبکرمحمد بن زکریا رازی | 3- 4 |
| التصریف لمن عجز عن التالیف | ابوالقاسم زهراوی | 4 |
| تـدبیرالحبـالی و الأطفال و الصبیان | احمد بن یحیی بلدی | 4 |
| کامل‌الصناعـه الطبیه | علی بن عباس اهوازی | 4 |
| هدایـه المتعلّمـین | ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی بخاری | 4 |
| القانون فی الطب | شیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا | 4-5 |
| ذخیـره خوارزمشاهی، الاغراض الطبیعه و المباحث العلائیه | سید اسماعیل جرجانی | 5 - 6 |
| کفایه الطب | ابوالفضل التفلیسی حبیش | 6 |
| طب اکبری، مفرح القلوب | محمد اکبر ارزانی | 11 - 12 |
| معالجات عقیلی، خلاصه الحکمه | میرمحمد حسین خان عقیلی خراسانی شیرازی | 12 - 13 |
| بهجت الروساء فی علاج امراض النساء | احمد رشیدی | 13 |
| اکسیر اعظم | محمد اعظم خان | 13- 14 |
یافته‌ها
به طور کلی توصیه شده است که در طی بارداری از تحرک خیلی زیاد، نشست و برخاست زیاد، به پهلو دراز کشیدن، به پشت خوابیدن و ایستادن طولانی مدت پرهیز شود. زیرا موجب افزایش قرارگیری جنین در وضعیت غیرطبیعی و در نتیجه دشوارزایی می‌شود و همچنین از جماع شدید و طولانی منع و در اواخر بارداری توصیه به پیاده روی شده است و با بروز علائم شروع زایمان توصیه شده است، زائو به حالت چمباتمه بنشیند، سپس به طور سریع و ناگهانی برخیزد و این حرکت را تکرار کند (11-17).
جهت تقویت دردها، راه رفتن و ایستادن مفید ذکر شده است و ماساژ چرخشی روی شکم با دست، فشار دادن روی دهانه‌ی رحم با انگشت و فشار قوی روی عضلات عرضی پرینه (خلف مجرا)، رحم را فعال می‌کند و دردهای ضعیف را تشدید و زیاد می‌کند (18).
در الحاوی توصیه شده است زمانی که موعد زایمان برسد، باید خانم باردار به گونه‌ای بنشیند که پاهایش را به یک اندازه دراز کند، سپس طاقباز بخوابد و بعد از آن سریع و ناگهانی برخیزد، نفس عمیق بکشد و به سمت پایین فشار و زور بزند که در کتاب قانون مدت طاقباز خوابیدن را تا یک ساعت ذکر کرده است و بعد از ناگهانی بلند شدن، توصیه به بالا و پایین کردن از پله نموده است (11, 12, 19). در معالجات عقیلی توصیه شده است که زن به پشت بخوابد و هر دو پای خود را زیر دو زانوی خود قرار دهد (20).
در ذخیره خوارزمشاهی ذکر شده است که چند قدم راه برود، سپس چمباتمه بزند و بعد خیلی سریع و ناگهانی برخیزد و حداقل چند بار این حرکت را تکرار کند و نفس خود را حبس کند و به سمت پایین مانند کسی که دچار یبوست و سختی در دفع مدفوع شده است زور بزند (14).
هنگام زایمان توصیه شده است روی چهارپایه یا صندلی که مناسب‌ترین روش زایمان به شمار می‌آید بنشیند (11). در الحاوی زمان مناسب برای نشاندن زائو بر روی چهارپایه هنگامی است که با لمس دست، دهانه‌ی رحم باز می‌شود و کیسه آب پاره شده باشد. به عبارت دیگر، ماما باید بعد از بررسی و لمس دهانه‌ی رحم و باز شدن تدریجی آن، زائو را روی صندلی بنشاند و در هنگامی که باز شدن آن کامل شد، به بیرون آمدن جنین کمک کند و تاکید شده است که هیچگاه ماما پیش از بررسی دهانه‌ی رحم، زائو را روی چهارپایه قرار ندهد و مشابه زنان در حال زایمان که دهانه‌ی رحم آنان به طور کامل باز است، فشار ندهد (11). در قانون و اکسیر اعظم، نشستن روی صندلی و تکیه دادن را برای باز شدن دهانه‌ی رحم بسیار مناسب ذکر کرده‌اند و در جای دیگری در اکسیر اعظم مجدد ذکر شده است که بهترین وضعیت قرارگیری هنگام زایمان و زمانی که دهانه‌ی رحم باز شده باشد نشستن روی صندلی است، به گونه‌ای که پشتش تکیه داشته باشد و زائو تکیه بدهد (12, 13). حکیم تفلیسی توصیه نموده است که زمانی که موعد زایمان نزدیک شد، گاه روی صندلی بنشیند و گاهی برخیزد و در زمان اوج درد، زائو نفس خود را حبس کند و قابله روی شکمش را بمالد (21). در موارد انحراف جنین از وضعیت طبیعی (نسبت به محور طولی بدن مادر) به طور کلی توصیه شده است که به حالت دمر دراز بکشد، سینه و شکم را روی بالش یا تکیه گاهی قرار دهد و زانوها و ران ها را نزدیک هم کند (خم کند) که این وضعیت (سجده) منجر به چرخش جنین و قرارگیری سر در مقابل دهانه‌ی رحم می‌گردد (11, 13) و به طور اختصاصی، در انحراف قدامی بدن جنین، خوابیدن به پشت و در انحراف جانبی، خوابیدن به طرف مخالف، استفاده از دست برای رفع و یا بالا بردن انحراف و یا استفاده از وسیله‌ای پهن و مناسب برای حفظ آن توصیه می‌شود و در انحراف خلفی بدن جنین، دست روی قسمت نرم شکم و به سمت مرکز سر جنین فشار داده می‌شود و یا زائو بایستد و راه برود و دیگر وضعیت‌هایی که شکم را به جلو خم کند. مثلاً بر روی دست و زانوها (وضعیت چهار دست و پا) قرار بگیرد و حرکات تاب مانند مناسب، انجام دهد تا قسمت‌های جنینی که در خلف رحم است کم شود (18).
اگر دشوار شدن زایمان ناشی از چاق بودن زیاد زائو باشد، بهتر است که در بستر بر شکم و دمر بخوابد و زانویش را زیر ران هایش جمع کند (وضعیت سجده) تا جسم رحم با فشار به زیر شکم برسد و دهانه‌ی رحم در مقابل واژن قرار گیرد و همچنین با این حرکت جنین روبروی دهانه‌ی رحم و واژن قرار خواهد گرفت.(11, 12, 19, 22) در الحاوی علاوه بر حالت فوق توصیه شده است که زائو روی زانوهایش بنشیند و سرش را به گونه‌ای خم نماید که شکم از محل رحم به بالا کشیده شود و زمینه‌ای برای خروج آسان‌تر جنین فراهم شود. همچنین هنگامی که برجستگی و یا ورمی در شکم وجود داشته باشد که بر روی رحم فشار وارد کند، این وضعیت قرارگیری مؤثر خواهد بود (11).
روش درمانی برای شخصی که سن بالایی دارد این است که بعد از قرار گرفتن زانوها در زیر ران، روی بستر به صورت دمر (وضعیت سجده) دراز بکشد (23). برای تسهیل خروج جفت زائو به حالت دمر و درحالی که زانوها و ران ها به داخل شکم خم می‌باشد (وضعیت سجده) دراز بکشد (11).
بحث
رایج‌ترین پوزیشن در زمان‌های قدیم، پوزیشن های عمودی (قائم-ایستاده) بود و در اواسط قرن 17 یک متخصص زنان استفاده از وضعیت نیمه نشسته را برای کاربرد راحت‌تر فورسپس معرفی کرد و سپس این وضعیت رایج شده و به تدریج به پوزیشن خوابیده به پشت و لیتوتومی تبدیل گردید (24). پوزیشن های مادر در طی لیبر اثرات بالقوه‌ای در بهبود پیامد مادری و نوزادی و نقش مهمی در نزول سر جنین دارد و امروزه به خوبی پذیرفته شده است که وضعیت‌های عمودی نسبت به افقی مزایای بیشتری در تسهیل پیشرفت زایمان و کاهش مدت لیبر دارد (24). اصلاح و تغییر وضعیت زائو در مراحل مختلف زایمان، یکی از راه‌های سریع ر و راحت‌تر کردن زایمان است و همچنین نیاز به داروهای مسکن را کمتر می‌کند و منجر به افزایش رضایتمندی می‌گردد (25).
محققین وضعیت زائو را در حالت‌های خوابیده به پهلو، چمباتمه، نیمه نشسته و ایستاده مورد بررسی قرار داده و با وضعیت لیتوتومی و خوابیده به پشت مقایسه کرده‌اند. گزارشات به دست آمده از این مطالعات نشان می‌دهد که قرار دادن زائو در وضعیت‌های غیر لیتوتومی باعث کاهش طول مدت مرحله دوم زایمان، کاهش صدمه دیدن پرینه، احساس راحتی زائو هنگام زایمان و بهبودی نوزاد (هنگام تولد) نسبت به وضعیت لیتوتومی می‌شود (24).
وضعیت‌های مستقیم شامل نشستن روی صندلی زایمان، وضعیت زانو زده، چمباتمه زدن، راه رفتن، ایستادن و یا وضعیت خوابیده به پشت همراه با بالا بردن تخت به میزان 30 درجه با وضعیت‌های لیتوتومی و خوابیده به پشت در مرحله‌ی دوم لیبر مقایسه شده‌اند. در این وضعیت‌ها فاصله‌ی زمانی تا زایمان کوتاه‌تر است، درد کمتری وجود دارد و میزان بروز الگوهای غیر اطمینان بخش ضربان قلب جنین و زایمان واژینال ابزاری کاهش می‌یابد. همانطور که در قسمت یافته‌ها مشاهده می‌شود، قدما از تمام پوزیشن های ذکر شده، طی لیبر و زایمان استفاده کرده‌اند و در جاهایی هم که توصیه به خوابیدن به پشت شده است، کوتاه مدت بوده و توصیه به تغییر سریع پوزیشن نموده‌اند (24, 26-31).
در کل، هدف از قرارگیری در وضعیت ایستاده افزایش انقباضات رحمی، بهبود موقعیت جنین و افزایش راحتی و رضایت مادر است. زایمان در پوزیشن های ایستاده به دلایل زیادی می‌تواند برای مادر و نوزاد مفید باشد، از جمله خطر فشردگی آئورت مادر کمتر و در نتیجه اکسیژن رسانی جنین بهتر است، اقباضات رحمی قوی‌تر و موثرتر است، جنین در وضعیت بهتری داخل لگن قرار می‌گیرد و تأثیر جاذبه بیشتر است که در نتیجه منجر به تسهیل نزول سر جنین در داخل کانال ایمان می‌شود (26).
پوزیشن های ساکروم انعطاف پذیر شامل ایستاده روی زانو، چهار دست و پا، خوابیده به پهلو و صندلی زایمان، وزن را از روی استخوان خاجی منحرف می‌کند، خروجی لگن را گسترش و طول مدت لیبر را به طور میانگین 21.2 دقیقه کاهش می‌دهد (26).
در یک مطالعه‌ی سیستماتیک رویو و متاآنالیز دیده شده است که هر نوع پوزیشن قائم، منجر به کاهش طول مدت مرحله‌ی دوم زایمان و کاهش مداخلاتی چون زایمان ابزاری و اپی زیاتومی می‌شود و از جمله مکانیسم‌های ان افزایش تأثیر نیروی جاذبه، قرارگیری بهتر جنین در کانال زایمان، افزایش قطر خروجی لگن و افزایش کارایی انقباضات رحمی می‌باشند (27). در مطالعات زیادی دیده شده است که انواع پوزیشن های قائم شامل ایستاده، چمباتمه، نشسته، صندلی زایمان و.... به طور رضایت بخشی میزان زایمان ابزاری و اپی زیاتومی را کاهش می‌دهند، مرحله دوم زایمان را کوتاه‌تر می‌کنند و بروز الگوهای غیر طبیعی ضربان قلب جنین را کمتر می‌کنند (28).
Thies-Lagergren و همکاران در یک مطالعه‌ی تصادفی کنترل شده مشاهده کردند که استفاده از صندلی زایمان مرحله‌ی دوم زایمان را به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از پوزیشن های خوابیده به پشت، جانبی و ایستاده می‌کند و مصرف داروهای محرک انقباضات رحمی را کاهش می‌دهد (32). که در مطالعه حاضر این پوزیشن توسط قدما به عنوان بهترین حالت برای زایمان معرفی شده است.
اکسی پوت خلفی وضعیتی از قرارگیری سر جنین در کانال زایمان است که منجر به طولانی شدن لیبر، زایمان ابزاری، سزارین، آسیب پرینه و بستری نوزادان می‌شود. در مطالعه‌ی لی و همکاران ذکر شده است که تمام پوزیشن‌هایی که در آن، ران ها به میزان 90 درجه یا بیشتر خم می‌شوند، با افزایش قطر لگن به چرخش سر جنین از وضعیت اکسی پوت خلفی به اکسی پوت قدامی کمک می‌کنند. ران ها از نظر آناتومیکی از طریق لیگمان هایی به استخوان لگن متصل است که با کمی خم شدن منجر به تغییراتی در محور و انحنای کمری لگنی می‌شود. بر اساس مطالعات تأثیر ران های خم شده روی اقطار لگن خیلی بیشتر از پوزیشن های خوابیده به پشت و ایستاده است (29). که در مطالعه‌ی حاضر ضمن توصیه به پوزیشن های چمباتمه، بالا و پایین رفتن از پله، تغییر وضعیت ناگهانی، صندلی و سجده از مکانیسم فوق جهت تسهیل زایمان استفاده کرده‌اند.
وضعیت‌های ایستاده و جانبی به طور بالقوه در بهبود پیامد نوزادی مؤثر هستند و چون از فشرده سازی عروق شکمی، به ویژه ورید اجوف تحتانی جلوگیری می‌کند، در نتیجه الگوی غیر طبیعی ضربان قلب جنین نسبت به وضعیت‌های خوابیده به پشت و لیتوتومی کمتر است (24). گوپتا و همکاران در یک بررسی کوکران نشان دادند که الگوی غیر طبیعی ضربان قلب جنین در وضعیت‌های عمودی کمتر ثبت شده است و 70 درصد از نوزادان بستری شده در NICU در پوزیشن زایمانی خوابیده به پشت و یا نیمه نشسته متولد شده بودند (33).
در مطالعات امروزی نیز ثابت شده است که وضعیت‌های عمودی از فشار ناشی از وزن رحم روی کمر جلوگیری می‌کند و منجر به کاهش کمردرد می‌شود، از طرف دیگر به زنان احساس کنترل و خود کارآمدی بیشتری می‌دهد که منجر به کاهش درک درد می‌شود و در نتیجه این پوزیشن ها درد زایمان را کاهش می‌دهند (24).
در مطالعه‌ی حاضر به وضعیت‌های قائم شامل: چمباتمه، نشسته، سجده، ایستاده، نیمه نشسته و چهار دست پا توصیه شده است. توصیه‌ی مکرر و متواتر به پوزیشن های ایستاده در طی قرن‌های مختلف می‌تواند بیانگر این نکته باشد که طبیبان متقدم، از تأثیر وضعیت قرارگیری مادر بر کاهش مدت لیبر، افزایش کارایی انقباضات، کاهش درد زایمان و بهبود پیامدهای نوزادی آگاهی داشته‌اند. نکته‌ای دیگر از شگفتی‌های درمانی قدما، توصیه به راه رفتن و ایستادن جهت تقویت دردها می‌باشد که در مطالعات فوق ذکر شده است که وضعیت ایستاده منجر به موثرتر شدن انقباضات با کمک نیروی جاذبه و قرارگیری درست جنین در داخل کانال زایمان می‌شود.
یکی از مواردی که در این مطالعه تازگی دارد این است که نشست و برخاست مکرر، پایین و بالا رفتن از پله و تغییر وضعیت ناگهانی را هم جهت تسهیل زایمان و رفع دشوارزایی معرفی کرده‌اند و این در حالی است که در مطالعات فوق ذکر شد که پوزیشن هایی که منجر به خم شدن ران ها می‌شوند، با تغییر در محور لگنی کمری و افزایش اقطار لگن به قرارگیری درست جنین و تغییر وضعیت اکسی پوت خلفی به اکسی پوت قدامی و به کاهش مدت لیبر و تسهیل زایمان منجر می‌شود. همچنین برای موارد انحراف وضعیت جنینی (نسبت به محور عمودی بدن مادر) که می‌تواند به سمت قدام، خلف، چپ و یا راست باشد و منجر به طولانی شدن لیبر و دشوارزایی می‌شود هم، توصیه‌هایی چون قرارگیری زائو در وضعیت مخالف با سمت انحراف یا نگه داشتن و اصلاح با دست را ذکر کرده است. جهت افراد دچار چاقی یا دارای توده‌های لگنی و شکمی که به رحم و دهانه‌ی رحم فشار وارد می‌کند، وضعیت دمر همراه با زانوی خم، مشابه پوزیشن سجده را جهت رفع فشار و تسهیل زایمان توصیه کرده‌اند و در نهایت بهترین وضعیت قرارگیری جهت زایمان را نشستن روی صندلی یا چهارپایه ذکر کرده‌اند که در مطالعات امروزی نیز چنین توصیه ایی شده است.
نتیجه گیری
با توجه به عوارض مادری و جنینی لیبر و زایمان طول کشیده و سزارین ناشی از آن، ارائه راهکارهایی جهت پیشگیری و درمان خیلی مهم است که از جمله روش‌های درمانی و پیشگیرانه؛ تغییر وضعیت زائو است که در منابع طب سنتی به انواع وضعیت‌های مورد توجه پزشکی رایج اشاره شده است و علاوه بر آن وضعیت‌هایی جدیدی را هم مثل وضعیت سجده برای افراد چاق، نشست و برخاست های ناگهانی، حرکت تاب مانند و پایین و بالا رفتن از پله را نیز ارائه داده است که با انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه به نظر می‌رسد می‌توان از آنها برای تسهیل و تسریع زایمان و رفع دشوارزایی استفاده نمود.
پیشنهادات
تحقیق‌های بیشتر جهت تطبیق روش‌های درمانی سنتی با شیوه‌های امروزی و پزشکی رایج و معرفی روش‌های جدید درمانی با ایده از منابع طب ایرانی پیشنهاد می‌گردد. انجام کارآزمایی بالینی برای بررسی پوزیشن سجده در افراد با تومور لگنی یا افراد چاق نیز توصیه می‌شود.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از تمامی افرادی که در تهیه‌ی این پژوهش همکاری نمودند کمال تشکر را دارم.
تعارض منافع
مقاله فاقد تعارض منافع می‌باشد.
به طور کلی توصیه شده است که در طی بارداری از تحرک خیلی زیاد، نشست و برخاست زیاد، به پهلو دراز کشیدن، به پشت خوابیدن و ایستادن طولانی مدت پرهیز شود. زیرا موجب افزایش قرارگیری جنین در وضعیت غیرطبیعی و در نتیجه دشوارزایی می‌شود و همچنین از جماع شدید و طولانی منع و در اواخر بارداری توصیه به پیاده روی شده است و با بروز علائم شروع زایمان توصیه شده است، زائو به حالت چمباتمه بنشیند، سپس به طور سریع و ناگهانی برخیزد و این حرکت را تکرار کند (11-17).
جهت تقویت دردها، راه رفتن و ایستادن مفید ذکر شده است و ماساژ چرخشی روی شکم با دست، فشار دادن روی دهانه‌ی رحم با انگشت و فشار قوی روی عضلات عرضی پرینه (خلف مجرا)، رحم را فعال می‌کند و دردهای ضعیف را تشدید و زیاد می‌کند (18).
در الحاوی توصیه شده است زمانی که موعد زایمان برسد، باید خانم باردار به گونه‌ای بنشیند که پاهایش را به یک اندازه دراز کند، سپس طاقباز بخوابد و بعد از آن سریع و ناگهانی برخیزد، نفس عمیق بکشد و به سمت پایین فشار و زور بزند که در کتاب قانون مدت طاقباز خوابیدن را تا یک ساعت ذکر کرده است و بعد از ناگهانی بلند شدن، توصیه به بالا و پایین کردن از پله نموده است (11, 12, 19). در معالجات عقیلی توصیه شده است که زن به پشت بخوابد و هر دو پای خود را زیر دو زانوی خود قرار دهد (20).
در ذخیره خوارزمشاهی ذکر شده است که چند قدم راه برود، سپس چمباتمه بزند و بعد خیلی سریع و ناگهانی برخیزد و حداقل چند بار این حرکت را تکرار کند و نفس خود را حبس کند و به سمت پایین مانند کسی که دچار یبوست و سختی در دفع مدفوع شده است زور بزند (14).
هنگام زایمان توصیه شده است روی چهارپایه یا صندلی که مناسب‌ترین روش زایمان به شمار می‌آید بنشیند (11). در الحاوی زمان مناسب برای نشاندن زائو بر روی چهارپایه هنگامی است که با لمس دست، دهانه‌ی رحم باز می‌شود و کیسه آب پاره شده باشد. به عبارت دیگر، ماما باید بعد از بررسی و لمس دهانه‌ی رحم و باز شدن تدریجی آن، زائو را روی صندلی بنشاند و در هنگامی که باز شدن آن کامل شد، به بیرون آمدن جنین کمک کند و تاکید شده است که هیچگاه ماما پیش از بررسی دهانه‌ی رحم، زائو را روی چهارپایه قرار ندهد و مشابه زنان در حال زایمان که دهانه‌ی رحم آنان به طور کامل باز است، فشار ندهد (11). در قانون و اکسیر اعظم، نشستن روی صندلی و تکیه دادن را برای باز شدن دهانه‌ی رحم بسیار مناسب ذکر کرده‌اند و در جای دیگری در اکسیر اعظم مجدد ذکر شده است که بهترین وضعیت قرارگیری هنگام زایمان و زمانی که دهانه‌ی رحم باز شده باشد نشستن روی صندلی است، به گونه‌ای که پشتش تکیه داشته باشد و زائو تکیه بدهد (12, 13). حکیم تفلیسی توصیه نموده است که زمانی که موعد زایمان نزدیک شد، گاه روی صندلی بنشیند و گاهی برخیزد و در زمان اوج درد، زائو نفس خود را حبس کند و قابله روی شکمش را بمالد (21). در موارد انحراف جنین از وضعیت طبیعی (نسبت به محور طولی بدن مادر) به طور کلی توصیه شده است که به حالت دمر دراز بکشد، سینه و شکم را روی بالش یا تکیه گاهی قرار دهد و زانوها و ران ها را نزدیک هم کند (خم کند) که این وضعیت (سجده) منجر به چرخش جنین و قرارگیری سر در مقابل دهانه‌ی رحم می‌گردد (11, 13) و به طور اختصاصی، در انحراف قدامی بدن جنین، خوابیدن به پشت و در انحراف جانبی، خوابیدن به طرف مخالف، استفاده از دست برای رفع و یا بالا بردن انحراف و یا استفاده از وسیله‌ای پهن و مناسب برای حفظ آن توصیه می‌شود و در انحراف خلفی بدن جنین، دست روی قسمت نرم شکم و به سمت مرکز سر جنین فشار داده می‌شود و یا زائو بایستد و راه برود و دیگر وضعیت‌هایی که شکم را به جلو خم کند. مثلاً بر روی دست و زانوها (وضعیت چهار دست و پا) قرار بگیرد و حرکات تاب مانند مناسب، انجام دهد تا قسمت‌های جنینی که در خلف رحم است کم شود (18).
اگر دشوار شدن زایمان ناشی از چاق بودن زیاد زائو باشد، بهتر است که در بستر بر شکم و دمر بخوابد و زانویش را زیر ران هایش جمع کند (وضعیت سجده) تا جسم رحم با فشار به زیر شکم برسد و دهانه‌ی رحم در مقابل واژن قرار گیرد و همچنین با این حرکت جنین روبروی دهانه‌ی رحم و واژن قرار خواهد گرفت.(11, 12, 19, 22) در الحاوی علاوه بر حالت فوق توصیه شده است که زائو روی زانوهایش بنشیند و سرش را به گونه‌ای خم نماید که شکم از محل رحم به بالا کشیده شود و زمینه‌ای برای خروج آسان‌تر جنین فراهم شود. همچنین هنگامی که برجستگی و یا ورمی در شکم وجود داشته باشد که بر روی رحم فشار وارد کند، این وضعیت قرارگیری مؤثر خواهد بود (11).
روش درمانی برای شخصی که سن بالایی دارد این است که بعد از قرار گرفتن زانوها در زیر ران، روی بستر به صورت دمر (وضعیت سجده) دراز بکشد (23). برای تسهیل خروج جفت زائو به حالت دمر و درحالی که زانوها و ران ها به داخل شکم خم می‌باشد (وضعیت سجده) دراز بکشد (11).
بحث
رایج‌ترین پوزیشن در زمان‌های قدیم، پوزیشن های عمودی (قائم-ایستاده) بود و در اواسط قرن 17 یک متخصص زنان استفاده از وضعیت نیمه نشسته را برای کاربرد راحت‌تر فورسپس معرفی کرد و سپس این وضعیت رایج شده و به تدریج به پوزیشن خوابیده به پشت و لیتوتومی تبدیل گردید (24). پوزیشن های مادر در طی لیبر اثرات بالقوه‌ای در بهبود پیامد مادری و نوزادی و نقش مهمی در نزول سر جنین دارد و امروزه به خوبی پذیرفته شده است که وضعیت‌های عمودی نسبت به افقی مزایای بیشتری در تسهیل پیشرفت زایمان و کاهش مدت لیبر دارد (24). اصلاح و تغییر وضعیت زائو در مراحل مختلف زایمان، یکی از راه‌های سریع ر و راحت‌تر کردن زایمان است و همچنین نیاز به داروهای مسکن را کمتر می‌کند و منجر به افزایش رضایتمندی می‌گردد (25).
محققین وضعیت زائو را در حالت‌های خوابیده به پهلو، چمباتمه، نیمه نشسته و ایستاده مورد بررسی قرار داده و با وضعیت لیتوتومی و خوابیده به پشت مقایسه کرده‌اند. گزارشات به دست آمده از این مطالعات نشان می‌دهد که قرار دادن زائو در وضعیت‌های غیر لیتوتومی باعث کاهش طول مدت مرحله دوم زایمان، کاهش صدمه دیدن پرینه، احساس راحتی زائو هنگام زایمان و بهبودی نوزاد (هنگام تولد) نسبت به وضعیت لیتوتومی می‌شود (24).
وضعیت‌های مستقیم شامل نشستن روی صندلی زایمان، وضعیت زانو زده، چمباتمه زدن، راه رفتن، ایستادن و یا وضعیت خوابیده به پشت همراه با بالا بردن تخت به میزان 30 درجه با وضعیت‌های لیتوتومی و خوابیده به پشت در مرحله‌ی دوم لیبر مقایسه شده‌اند. در این وضعیت‌ها فاصله‌ی زمانی تا زایمان کوتاه‌تر است، درد کمتری وجود دارد و میزان بروز الگوهای غیر اطمینان بخش ضربان قلب جنین و زایمان واژینال ابزاری کاهش می‌یابد. همانطور که در قسمت یافته‌ها مشاهده می‌شود، قدما از تمام پوزیشن های ذکر شده، طی لیبر و زایمان استفاده کرده‌اند و در جاهایی هم که توصیه به خوابیدن به پشت شده است، کوتاه مدت بوده و توصیه به تغییر سریع پوزیشن نموده‌اند (24, 26-31).
در کل، هدف از قرارگیری در وضعیت ایستاده افزایش انقباضات رحمی، بهبود موقعیت جنین و افزایش راحتی و رضایت مادر است. زایمان در پوزیشن های ایستاده به دلایل زیادی می‌تواند برای مادر و نوزاد مفید باشد، از جمله خطر فشردگی آئورت مادر کمتر و در نتیجه اکسیژن رسانی جنین بهتر است، اقباضات رحمی قوی‌تر و موثرتر است، جنین در وضعیت بهتری داخل لگن قرار می‌گیرد و تأثیر جاذبه بیشتر است که در نتیجه منجر به تسهیل نزول سر جنین در داخل کانال ایمان می‌شود (26).
پوزیشن های ساکروم انعطاف پذیر شامل ایستاده روی زانو، چهار دست و پا، خوابیده به پهلو و صندلی زایمان، وزن را از روی استخوان خاجی منحرف می‌کند، خروجی لگن را گسترش و طول مدت لیبر را به طور میانگین 21.2 دقیقه کاهش می‌دهد (26).
در یک مطالعه‌ی سیستماتیک رویو و متاآنالیز دیده شده است که هر نوع پوزیشن قائم، منجر به کاهش طول مدت مرحله‌ی دوم زایمان و کاهش مداخلاتی چون زایمان ابزاری و اپی زیاتومی می‌شود و از جمله مکانیسم‌های ان افزایش تأثیر نیروی جاذبه، قرارگیری بهتر جنین در کانال زایمان، افزایش قطر خروجی لگن و افزایش کارایی انقباضات رحمی می‌باشند (27). در مطالعات زیادی دیده شده است که انواع پوزیشن های قائم شامل ایستاده، چمباتمه، نشسته، صندلی زایمان و.... به طور رضایت بخشی میزان زایمان ابزاری و اپی زیاتومی را کاهش می‌دهند، مرحله دوم زایمان را کوتاه‌تر می‌کنند و بروز الگوهای غیر طبیعی ضربان قلب جنین را کمتر می‌کنند (28).
Thies-Lagergren و همکاران در یک مطالعه‌ی تصادفی کنترل شده مشاهده کردند که استفاده از صندلی زایمان مرحله‌ی دوم زایمان را به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از پوزیشن های خوابیده به پشت، جانبی و ایستاده می‌کند و مصرف داروهای محرک انقباضات رحمی را کاهش می‌دهد (32). که در مطالعه حاضر این پوزیشن توسط قدما به عنوان بهترین حالت برای زایمان معرفی شده است.
اکسی پوت خلفی وضعیتی از قرارگیری سر جنین در کانال زایمان است که منجر به طولانی شدن لیبر، زایمان ابزاری، سزارین، آسیب پرینه و بستری نوزادان می‌شود. در مطالعه‌ی لی و همکاران ذکر شده است که تمام پوزیشن‌هایی که در آن، ران ها به میزان 90 درجه یا بیشتر خم می‌شوند، با افزایش قطر لگن به چرخش سر جنین از وضعیت اکسی پوت خلفی به اکسی پوت قدامی کمک می‌کنند. ران ها از نظر آناتومیکی از طریق لیگمان هایی به استخوان لگن متصل است که با کمی خم شدن منجر به تغییراتی در محور و انحنای کمری لگنی می‌شود. بر اساس مطالعات تأثیر ران های خم شده روی اقطار لگن خیلی بیشتر از پوزیشن های خوابیده به پشت و ایستاده است (29). که در مطالعه‌ی حاضر ضمن توصیه به پوزیشن های چمباتمه، بالا و پایین رفتن از پله، تغییر وضعیت ناگهانی، صندلی و سجده از مکانیسم فوق جهت تسهیل زایمان استفاده کرده‌اند.
وضعیت‌های ایستاده و جانبی به طور بالقوه در بهبود پیامد نوزادی مؤثر هستند و چون از فشرده سازی عروق شکمی، به ویژه ورید اجوف تحتانی جلوگیری می‌کند، در نتیجه الگوی غیر طبیعی ضربان قلب جنین نسبت به وضعیت‌های خوابیده به پشت و لیتوتومی کمتر است (24). گوپتا و همکاران در یک بررسی کوکران نشان دادند که الگوی غیر طبیعی ضربان قلب جنین در وضعیت‌های عمودی کمتر ثبت شده است و 70 درصد از نوزادان بستری شده در NICU در پوزیشن زایمانی خوابیده به پشت و یا نیمه نشسته متولد شده بودند (33).
در مطالعات امروزی نیز ثابت شده است که وضعیت‌های عمودی از فشار ناشی از وزن رحم روی کمر جلوگیری می‌کند و منجر به کاهش کمردرد می‌شود، از طرف دیگر به زنان احساس کنترل و خود کارآمدی بیشتری می‌دهد که منجر به کاهش درک درد می‌شود و در نتیجه این پوزیشن ها درد زایمان را کاهش می‌دهند (24).
در مطالعه‌ی حاضر به وضعیت‌های قائم شامل: چمباتمه، نشسته، سجده، ایستاده، نیمه نشسته و چهار دست پا توصیه شده است. توصیه‌ی مکرر و متواتر به پوزیشن های ایستاده در طی قرن‌های مختلف می‌تواند بیانگر این نکته باشد که طبیبان متقدم، از تأثیر وضعیت قرارگیری مادر بر کاهش مدت لیبر، افزایش کارایی انقباضات، کاهش درد زایمان و بهبود پیامدهای نوزادی آگاهی داشته‌اند. نکته‌ای دیگر از شگفتی‌های درمانی قدما، توصیه به راه رفتن و ایستادن جهت تقویت دردها می‌باشد که در مطالعات فوق ذکر شده است که وضعیت ایستاده منجر به موثرتر شدن انقباضات با کمک نیروی جاذبه و قرارگیری درست جنین در داخل کانال زایمان می‌شود.
یکی از مواردی که در این مطالعه تازگی دارد این است که نشست و برخاست مکرر، پایین و بالا رفتن از پله و تغییر وضعیت ناگهانی را هم جهت تسهیل زایمان و رفع دشوارزایی معرفی کرده‌اند و این در حالی است که در مطالعات فوق ذکر شد که پوزیشن هایی که منجر به خم شدن ران ها می‌شوند، با تغییر در محور لگنی کمری و افزایش اقطار لگن به قرارگیری درست جنین و تغییر وضعیت اکسی پوت خلفی به اکسی پوت قدامی و به کاهش مدت لیبر و تسهیل زایمان منجر می‌شود. همچنین برای موارد انحراف وضعیت جنینی (نسبت به محور عمودی بدن مادر) که می‌تواند به سمت قدام، خلف، چپ و یا راست باشد و منجر به طولانی شدن لیبر و دشوارزایی می‌شود هم، توصیه‌هایی چون قرارگیری زائو در وضعیت مخالف با سمت انحراف یا نگه داشتن و اصلاح با دست را ذکر کرده است. جهت افراد دچار چاقی یا دارای توده‌های لگنی و شکمی که به رحم و دهانه‌ی رحم فشار وارد می‌کند، وضعیت دمر همراه با زانوی خم، مشابه پوزیشن سجده را جهت رفع فشار و تسهیل زایمان توصیه کرده‌اند و در نهایت بهترین وضعیت قرارگیری جهت زایمان را نشستن روی صندلی یا چهارپایه ذکر کرده‌اند که در مطالعات امروزی نیز چنین توصیه ایی شده است.
نتیجه گیری
با توجه به عوارض مادری و جنینی لیبر و زایمان طول کشیده و سزارین ناشی از آن، ارائه راهکارهایی جهت پیشگیری و درمان خیلی مهم است که از جمله روش‌های درمانی و پیشگیرانه؛ تغییر وضعیت زائو است که در منابع طب سنتی به انواع وضعیت‌های مورد توجه پزشکی رایج اشاره شده است و علاوه بر آن وضعیت‌هایی جدیدی را هم مثل وضعیت سجده برای افراد چاق، نشست و برخاست های ناگهانی، حرکت تاب مانند و پایین و بالا رفتن از پله را نیز ارائه داده است که با انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه به نظر می‌رسد می‌توان از آنها برای تسهیل و تسریع زایمان و رفع دشوارزایی استفاده نمود.
پیشنهادات
تحقیق‌های بیشتر جهت تطبیق روش‌های درمانی سنتی با شیوه‌های امروزی و پزشکی رایج و معرفی روش‌های جدید درمانی با ایده از منابع طب ایرانی پیشنهاد می‌گردد. انجام کارآزمایی بالینی برای بررسی پوزیشن سجده در افراد با تومور لگنی یا افراد چاق نیز توصیه می‌شود.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از تمامی افرادی که در تهیه‌ی این پژوهش همکاری نمودند کمال تشکر را دارم.
تعارض منافع
مقاله فاقد تعارض منافع می‌باشد.
References
1. kakavand M, Fallahi-Khoshknab M, Rahgoi A, Biglarian A. Effects of spiritual care on anxiety about childbirth in primiparous women. IJNR. 2020;15(5):9-19.
2. Ipakchi H, Torkestani F, Zafarghandi N, Pirasteh A. Neonatal and maternal complications of vaginal birth after cesarean in Khatam Al-Anbia hospital in 2019-2020. Daneshvar Med [Internet]. 2022;29(157):24-33.
3. Sadeghi-Moghadam P, Asgarian A, Tondari M, Toosi H, Aghaali M. The Effect of Health System Reform Plan on Neonatal Outcomes: A Case Study in an Educational Hospital, 2011-2016, (Iran). Qom Univ Med Sci J. 2018;12(6):48-54. doi: 10.29252/qums.12.6.48
4. Mosadeghrad AM, Eslambolchi L. The futurology of normal birth promotion in Iran: letter to editor. Tehran Univ Med J. 2019;77(4):272.
5. Pakniat H, Akbari R. Effective factors to select cesarean-section. Tehran Univ Med J (TUMJ) [Internet]. 2018;76(7):484-491.
6. Mirteimouri M, Pourhoseini SA, Emadzadeh M, Yousefi N, Moein Darbari S. Maternal and fetal complications in vaginal birth after cesarean. Iran J Obstetric Gynecol Infertil. 2020;23(8):1-7.
7. Paliulyte V, Drasutiene GS, Ramasauskaite D, Bartkeviciene D, Zakareviciene J, Kurmanavicius J. Physiological Uterine Involution in Primiparous and Multiparous Women: Ultrasound Study. Obstet Gynecol Int. 2017;2017:6739345. doi: 10.1155/2017/6739345 pmid: 28555159
8. Pahlavani-Sheikhi Z, Razavi M. Hyoscine-N-butylbromide effect on the acceleration of labor and postpartum hemorrhage in primigravida women. Feyz. 2017;21(3):218-223.
9. hamaeiyan RN, Abbaspour S, Farhadifar A. The impacts of maternal position at first stage of labor on delivery outcomes. Sci Quarter Torbat Heydariyeh Univ Med Sci. 2013;1(1):38-44.
10. Bahmaei K, Iravani M, Moosavi P, Haghighizadeh MH. Effect of Maternal Positioning with Occipito-posterior Fetal Position during Labor on Pain Intensity and Satisfaction of Mothers. Iran J Obstetric Gynecol Infertil. 2018;21(5):66-73. doi: 10.22038/ijogi.2018.11386
11. Rhazes M. Al-Havi fi al-Tibb.Translated by mohammad ebrahim zaker. First Edition, Tehran: Shahid Beheshti University of Medical Sciences2001.
12. Avicenna. Al-Qanun fi al-Tibb (The Canon of Medicine).Translated by Abdolrahman Sharafkndi. Fourth edition,Tehran: soroush2006.
13. Nazem Jahan M. Exir-e-azam. First Edition, Qom: almai2014.
14. Jorjani A. Zakhireh kharazmshahi. First Edition, Tehran: safirardehal2016.
15. Arzani MA. Tibb-e-Akbari. First Edition, Qom: Jalal-al-Din2008.
16. Aghili-Korasani-Shirazi MH. Kholase-Alhekmah. First Edition,Qom: Esmailian2006.
17. Arzani MA. Mofarreh al-Qolub. First Edition, Tehran: Iranianteb2021.
18. Alrashidi A. Bahjat alroosa fi amraz alnesa. First Edition, Tehran: Institute for Studies in Medical History, Persian and Complementary Medicine Iran University of Medical Sciences2003.
19. Akhvini Bokhari A. Hedayatol Motealemin fe Teb. second edition, Mashhad: Daneshgahe Ferdosi1992.
20. Aghili-Korasani-Shirazi MH. Moalejat Aghili. First Edition, Tehran: Institute for Studies in Medical History, Persian and Complementary Medicine Iran University of Medical Sciences2008.
21. Teflisi Hobeish ebne Ebrahim. Kefayat al Teb. First Edition, Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies2011.
22. Al-Baladi A. Tadbir al-Hubala wa-al-Atfal wa-al-Sibyan: Wa-Hifz Sihhatihim wa-Mudāwāt al-Amrād al-Āridah la-Hum. Tranclated by Norouzpour Niazi A. Tehran: Traditional Persian Medicine Publicationas2017.
23. Zahravi A. Al Tasreef Liman 'Ajaz 'Aan Al-Taleef. First Edition, Tehran: Institute for Studies in Medical History, Persian and Complementary Medicine Iran University of Medical Sciences2009.
24. Huang J, Zang Y, Ren LH, Li FJ, Lu H. A review and comparison of common maternal positions during the second-stage of labor. Int J Nurs Sci. 2019;6(4):460-467. doi: 10.1016/j.ijnss.2019.06.007 pmid: 31728401
25. Dastjerd F, Erfanian F, Sazegarnia A, Akhlaghi F, Kordi M, Esmaeili H. Effect of infrared belt and hot water bag on the duration of first stage of labor in Primiparous women: A Randomized Clinical Trial. Iran J Obstetric Gynecol Infertili. 2020;23(10):82-95. doi: 10.22038/ijogi.2020.17492
26. Berta M, Lindgren H, Christensson K, Mekonnen S, Adefris M. Effect of maternal birth positions on duration of second stage of labor: systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2019;19(1):466. doi: 10.1186/s12884-019-2620-0 pmid: 31801479
27. Dokmak F, Michalek IM, Boulvain M, Desseauve D. Squatting position in the second stage of labor: A systematic review and meta-analysis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2020;254:147-152. doi: 10.1016/j.ejogrb.2020.09.015 pmid: 32966958
28. Zang Y, Lu H, Zhang H, Huang J, Zhao Y, Ren L. Benefits and risks of upright positions during the second stage of labour: An overview of systematic reviews. Int J Nurs Stud. 2021;114:103812. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2020.103812 pmid: 33217662
29. Lee N, Munro V, Oliver K, Flynn J. Maternal positioning with flexed thighs to correct foetal occipito-posterior position in labour: A systematic review and meta-analysis. Midwifery. 2021;99:103008. doi: 10.1016/j.midw.2021.103008 pmid: 33895659
30. Al-Seady MY, Fadel EA, El-Gohary AM, Marzouk T. Labour Pain and Satisfaction of Primipara Assume Upright versus Recumbent Positions during First Stage of Labour. IOSR J Nurs Health Sci. 2017;6(4):24-30. doi: 10.9790/1959-0604022430
31. Meena P. A study to assess the effect of ambulation in reduction of labour pain among pregnant women in the regional hospital Kullu (HP). IJAR. 2017;3(6):291-294.
32. Thies-Lagergren L, Hildingsson I, Christensson K, Kvist LJ. Who decides the position for birth? A follow-up study of a randomised controlled trial. Women Birth. 2013;26(4):e99-104. doi: 10.1016/j.wombi.2013.06.004 pmid: 23932671
33. Gupta JK, Sood A, Hofmeyr GJ, Vogel JP. Position in the second stage of labour for women without epidural anaesthesia. Cochrane Database Syst Rev. 2017;5(5):CD002006. doi: 10.1002/14651858.CD002006.pub4 pmid: 28539008
1. kakavand M, Fallahi-Khoshknab M, Rahgoi A, Biglarian A. Effects of spiritual care on anxiety about childbirth in primiparous women. IJNR. 2020;15(5):9-19.
2. Ipakchi H, Torkestani F, Zafarghandi N, Pirasteh A. Neonatal and maternal complications of vaginal birth after cesarean in Khatam Al-Anbia hospital in 2019-2020. Daneshvar Med [Internet]. 2022;29(157):24-33.
3. Sadeghi-Moghadam P, Asgarian A, Tondari M, Toosi H, Aghaali M. The Effect of Health System Reform Plan on Neonatal Outcomes: A Case Study in an Educational Hospital, 2011-2016, (Iran). Qom Univ Med Sci J. 2018;12(6):48-54. doi: 10.29252/qums.12.6.48
4. Mosadeghrad AM, Eslambolchi L. The futurology of normal birth promotion in Iran: letter to editor. Tehran Univ Med J. 2019;77(4):272.
5. Pakniat H, Akbari R. Effective factors to select cesarean-section. Tehran Univ Med J (TUMJ) [Internet]. 2018;76(7):484-491.
6. Mirteimouri M, Pourhoseini SA, Emadzadeh M, Yousefi N, Moein Darbari S. Maternal and fetal complications in vaginal birth after cesarean. Iran J Obstetric Gynecol Infertil. 2020;23(8):1-7.
7. Paliulyte V, Drasutiene GS, Ramasauskaite D, Bartkeviciene D, Zakareviciene J, Kurmanavicius J. Physiological Uterine Involution in Primiparous and Multiparous Women: Ultrasound Study. Obstet Gynecol Int. 2017;2017:6739345. doi: 10.1155/2017/6739345 pmid: 28555159
8. Pahlavani-Sheikhi Z, Razavi M. Hyoscine-N-butylbromide effect on the acceleration of labor and postpartum hemorrhage in primigravida women. Feyz. 2017;21(3):218-223.
9. hamaeiyan RN, Abbaspour S, Farhadifar A. The impacts of maternal position at first stage of labor on delivery outcomes. Sci Quarter Torbat Heydariyeh Univ Med Sci. 2013;1(1):38-44.
10. Bahmaei K, Iravani M, Moosavi P, Haghighizadeh MH. Effect of Maternal Positioning with Occipito-posterior Fetal Position during Labor on Pain Intensity and Satisfaction of Mothers. Iran J Obstetric Gynecol Infertil. 2018;21(5):66-73. doi: 10.22038/ijogi.2018.11386
11. Rhazes M. Al-Havi fi al-Tibb.Translated by mohammad ebrahim zaker. First Edition, Tehran: Shahid Beheshti University of Medical Sciences2001.
12. Avicenna. Al-Qanun fi al-Tibb (The Canon of Medicine).Translated by Abdolrahman Sharafkndi. Fourth edition,Tehran: soroush2006.
13. Nazem Jahan M. Exir-e-azam. First Edition, Qom: almai2014.
14. Jorjani A. Zakhireh kharazmshahi. First Edition, Tehran: safirardehal2016.
15. Arzani MA. Tibb-e-Akbari. First Edition, Qom: Jalal-al-Din2008.
16. Aghili-Korasani-Shirazi MH. Kholase-Alhekmah. First Edition,Qom: Esmailian2006.
17. Arzani MA. Mofarreh al-Qolub. First Edition, Tehran: Iranianteb2021.
18. Alrashidi A. Bahjat alroosa fi amraz alnesa. First Edition, Tehran: Institute for Studies in Medical History, Persian and Complementary Medicine Iran University of Medical Sciences2003.
19. Akhvini Bokhari A. Hedayatol Motealemin fe Teb. second edition, Mashhad: Daneshgahe Ferdosi1992.
20. Aghili-Korasani-Shirazi MH. Moalejat Aghili. First Edition, Tehran: Institute for Studies in Medical History, Persian and Complementary Medicine Iran University of Medical Sciences2008.
21. Teflisi Hobeish ebne Ebrahim. Kefayat al Teb. First Edition, Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies2011.
22. Al-Baladi A. Tadbir al-Hubala wa-al-Atfal wa-al-Sibyan: Wa-Hifz Sihhatihim wa-Mudāwāt al-Amrād al-Āridah la-Hum. Tranclated by Norouzpour Niazi A. Tehran: Traditional Persian Medicine Publicationas2017.
23. Zahravi A. Al Tasreef Liman 'Ajaz 'Aan Al-Taleef. First Edition, Tehran: Institute for Studies in Medical History, Persian and Complementary Medicine Iran University of Medical Sciences2009.
24. Huang J, Zang Y, Ren LH, Li FJ, Lu H. A review and comparison of common maternal positions during the second-stage of labor. Int J Nurs Sci. 2019;6(4):460-467. doi: 10.1016/j.ijnss.2019.06.007 pmid: 31728401
25. Dastjerd F, Erfanian F, Sazegarnia A, Akhlaghi F, Kordi M, Esmaeili H. Effect of infrared belt and hot water bag on the duration of first stage of labor in Primiparous women: A Randomized Clinical Trial. Iran J Obstetric Gynecol Infertili. 2020;23(10):82-95. doi: 10.22038/ijogi.2020.17492
26. Berta M, Lindgren H, Christensson K, Mekonnen S, Adefris M. Effect of maternal birth positions on duration of second stage of labor: systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2019;19(1):466. doi: 10.1186/s12884-019-2620-0 pmid: 31801479
27. Dokmak F, Michalek IM, Boulvain M, Desseauve D. Squatting position in the second stage of labor: A systematic review and meta-analysis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2020;254:147-152. doi: 10.1016/j.ejogrb.2020.09.015 pmid: 32966958
28. Zang Y, Lu H, Zhang H, Huang J, Zhao Y, Ren L. Benefits and risks of upright positions during the second stage of labour: An overview of systematic reviews. Int J Nurs Stud. 2021;114:103812. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2020.103812 pmid: 33217662
29. Lee N, Munro V, Oliver K, Flynn J. Maternal positioning with flexed thighs to correct foetal occipito-posterior position in labour: A systematic review and meta-analysis. Midwifery. 2021;99:103008. doi: 10.1016/j.midw.2021.103008 pmid: 33895659
30. Al-Seady MY, Fadel EA, El-Gohary AM, Marzouk T. Labour Pain and Satisfaction of Primipara Assume Upright versus Recumbent Positions during First Stage of Labour. IOSR J Nurs Health Sci. 2017;6(4):24-30. doi: 10.9790/1959-0604022430
31. Meena P. A study to assess the effect of ambulation in reduction of labour pain among pregnant women in the regional hospital Kullu (HP). IJAR. 2017;3(6):291-294.
32. Thies-Lagergren L, Hildingsson I, Christensson K, Kvist LJ. Who decides the position for birth? A follow-up study of a randomised controlled trial. Women Birth. 2013;26(4):e99-104. doi: 10.1016/j.wombi.2013.06.004 pmid: 23932671
33. Gupta JK, Sood A, Hofmeyr GJ, Vogel JP. Position in the second stage of labour for women without epidural anaesthesia. Cochrane Database Syst Rev. 2017;5(5):CD002006. doi: 10.1002/14651858.CD002006.pub4 pmid: 28539008
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله طب مکمل
اراک، سردشت، میدان بسیج، مجتمع دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی اراک، بال آبی، دفتر مجله طب مکمل
تلفن دفتر نشریه: 08634173524
ایمیل: journalcmjaarakmu.ac.ir
